| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка АЭРОДРОМ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра самолётар лув гуниз гьазурдай, ацукьдай, лув гуз цавуз къарагъдай, лув гана хтайла акъваздай чIехи майдан. # цIийи ~, чIехи ~, ~ ремонт авун, ~дал фин. АЭРОПЛАН урус || АЙРУПАЛАН рах., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра самолёт. Автомобиль, аэроплан, Цин кIаникай фир гимияр Расунал машгъул хьанва. А. Ф. Дяве. Юлдашар, а айрупалан Аватун кар чир хьана заз. С. С. Айрупалан. АЮХ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) гъилералди раснавай гьайвандин, къушран суфат, беден; 2) къушариз кичIе хьун патал сала, никIе акIурнавай инсандин кIалуб. И арада ам са касни килиг тийиз гадарнавай кугьне аюхдиз ухшар тир.... А. Р. ПIинияр. Мус кIантIани килигайла, Ам, аюх хьиз, тик жедай, Сада тариф авур чIавуз Адан кефи куьк жедай. Ж. Тарифри алдатмишна. Агат тавурай лугьуз Саларив нуькIер, Саларбанди аюхдал АлукIна пекер. Ж. Аюх. 3) куьч. эйбежер акунар авайди. АЯ авун куьмекчи глаголдин эмирдин форма. Кил. АВУН2 . АЯВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера са вуч ятIани хуьн патал ийизвай гьерекат, гелкъуьн. * аявал авун гл., ни нин-куьн; са вуч. ятIани хуьн патал гьерекатар авун, гелкъуьн. Школьникри чпин салан аявал ийизва. Аферин. X. Ш. Хуьруьн школада. Инсан халкьнавайдани вирибуруз сад хьиз гудач, садбуруз аявал техжедай къван гуда, садбуруз тIимил-тIимил. Н. М. Жандар Магьамай. АЯВАЛУН гл., ни нин-куьн са вуч ятIани хуьн патал гьерекатар авун, гелкъуьн. Вун рушвиле кьабулна, са Урус папа аявална, Адан гъуьлуь, эрмениди, Ваз лап халис бубавална. Ш. Ю. Кьисмет. АЯЗ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра мекьивал квай гьава. ХъуьтIуьз тади гана хупI ваз аязди. Е. Э. Билбил. Гатун рагъни хъуьтIуьн аяз - Гьич кIандач квез гьабур галаз... С. С. Фекьийриз. Фагьум ая гьарда жува: Куьн хъуьтIуьн аяз амаз кьий. С. С. Тапан кагъаздиз жаваб. Багъда билбил рахаз ширин аваздал, Къизилгуьллер хъуьрез жеда аяздал. С. Эльмира. Синоним: къай. * Аяз Буба урус [Дед Мороз], сущ. цIийи йис алукьдай йифен аяз, жив. Аяз Буба экъечIна Лацу аба юзуриз -Ашпазарни эгечIна Сувар суфра гьазуриз. А. Ал. ЦIийи йис. АЯЛ араб, сущ.; сущ.; -ди, -да; -ар, -ри 1) са диде-бубадин велед. Белки, са гаф лагьайтIа на хатадай. Аял эцигна вилик ви гатада. Е. Э. Гьая тийижир паб. Аялни ви вавай рекьив гъиз жедач. Е. Э. Бахтсузвал. Ахпамазди пуд СтIалар, гьар кIвале жед цIуд аялар. С. С. Куьредин цIерид хуьр. Бес кIвал ацIай аялар хаз, Чи роддомриз вуж фирай? С. Вуж фирай?. 2) гъвечIи яшарин гада, руш. Итимариз йифен курсор, Аялариз юкъуз тарсар; Гьана ава жегьил сусар... С. С. Ажеб хъсан затI я мектеб. Акьул балугъ тир аялди, Гьелбет, хийирдихъди ялди. С. С. Михеннат. Гьатна рикIе къени хиял, Эркек, диши, эгьли, аял, кIани патахъ авуна ял, Уллу жемият хьана хьи. С. С. Мидявал квахьна хьи. Эхиримжи йисара асул гьисабдай яз аялар патал емишрин ва салан майвайрин ширеяр гьазурунал элячIнавай комбинатдин коллективди цIи машмашрикай тIамлу шире гьазурна... Н. Къарибов.. Пешекар патал консервияр. 3) куьч. акьул-фагьумдиз дигмиш тахьанвайди. Эгер куьне лап гъвечIи тир аялдиз: «Вун итим я», - лагьайтIа, заз лап кIан я. Эгер куьне агакьнавай жегьилдиз: «Вун аял я», - лагьайла, заз такIан я. Ж. Эгер куьне. Синонимар: велед, бала. * аял вахт(ар) сущ.; гъвечIи яшарин бере. Зунни зи вах аял вахтара тахай дидедин гъилик хьанай. 3. Султанова. Зигьиндин гелер. И хуьре адан ( Магьмуд Абилован - А. Г.), гележегдин машгьур генералдин, аял вахтар акъатна. И. Гь. "Берлиндин вири кIвалерал..." * аял(ар) галайди прил. буба амачир ва я амаз аялрихъ галаз санал яшамиш тежезвай аялар авайди. Гьикьван ада итимар дяведа авай, аялар галай папар, кас амачир етимар хветантIа яраб! ЛГ, 2003, 16. I. * аял-куял сущ.; -ди, -да; аялар. Гьакьван чIуруди ширвиляй аял-куялни кьисметнач вичиз Аллагьди, мердимазардиз. М. Б. За бананар недач. * аял хьиз алдатмишун гл., ни вуж куьлуь-шуьлуьйралди алцурарун. Етим Эмин, затIни течир аял хьиз, Алдатмишиз кIанзавани ваз, гуьзел? Е. Э. Зав рахамир * аялдик <кваз> хьун гл., вуж руфуна аял аваз хьун. Йикъарикай са юкъуз адан паб атана аялдик хьана. Лезги халкьдин махар. Аялдик квай рушаз - вични сифте сефер - гьич са духтурни дидедилай устIарвал жеч. А. А. Пад хьайи рагъ. Гими туш ам, аялдик квай диде я, Гатфарин чиг алай таза пIузаррал... А. С. Виш жуьредин... Садра болъницадиз аялдик кваз азият алай дишегьли гъанвай. Маса духтиррихъ галаз санал Бикеди дишегьли операция авуна. К. Агъавердиев. "Чупурбег" || ЛГ, 2000, 10. VIII. Шехьзава ам, сефилдиз алгъана, Дишегьли хьиз, тахьай вич аялдик. А. Къ. ЦIвелин тар. * аялдин кIвал сущ. дишегьлдидин руфуна аял жедай чка. ЧIулав кьаларикай гьазурнавай мижеди... аялдин кIвалин цIалцIам мускулатура куьруь ийида, азарлудаз регьят жеда. ЛГ, 2002, 31.I. * аялрин бахча урус [детский сад], сущ.; диде-буба кIалахдал алай вахтунда абурун аялар хуьдай ва тербияламишдай идара. Билбилрин школадинни аялрин бахчадин дараматар ремонтна ва абур газдалди чими авун фикирдик ква. "Гележегдихъ къачузвай камар"|| ЛГ, 1999, 1. IV. * аялрин кIвал сущ. са хизандин аялрин кьилдин утагъ. АЯЛВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера 1) аялдиз хас амалар, гьерекатар. Эгер чавай хьайитIа са аялвал, Аялар яз чаз аялвал айибда... И. Гь. Чи кьебни я ватан, чи сурни... 2) аял вахтар. Гьикьван ризкьидикай дарвал хьайитIани, гьикьван партал кьери хьайитIани, - аялвилихъ вичин безекар жеда, якъадаш. К, 1985, 26. VII. Гьиниз фена аялвал? Гару пеш хьиз тухванани вахтуни? А. Ал. Вадар. Зи рикIел етим аялвал хъсандиз алама. М. Б. Ша чун таниш жен. Зи аялвал, зи мектебдин йисар..., зи уьмуьрдин бахтлу са пай квахьай хьиз хьана заз. А. Къ. Бадедин кьиникь * аялвал авун гл., ни аялдиз хас амалар кьилиз акъудун. АЯМ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра девир, вахт. Шуькуьр хьуй Ваз, чаз шафакъат устадар Авай аям халкь авур Сад Илагьи! Е. Э. Илагьи. Кесибаринди я и аям, Калхуздиз кIватIиз гьерекат. С. С. Эй юлдаш, вун жемир авам. Гила вири халкьар чпин тарихда хьайи лацу лекейрикай ачухдаказ рахазвайла, гилан аямда дебда авай и гафар рикIел хкун дуьшуьшдин кар туш М. М. Виш йисарин имтигьан. Алпан уьлкведин вахтарилай башламишна, чи аямдал къведалди - вири девирра гьа икI хьайиди я: халкь кIеве гьатна, куьмек гёрек хьайила, чна Шарвилидиз, чи руьгьдин къуватдиз эверзава. А. Исм. Шарвили чахъ галазва... Лезгийрин алай аямдин поэзиядин антологиядани {Махачкала, 1994) Шихзада Юсуфов пародист яз гьатнава. М. Ж. Зегьметдиз - къимет. Синоним: девир, замана, вахт. АЯН: аян авун гл., ни вуж-вуч хабар гун. Къуй заз рикIин сир аян авурай. Е. Э. Дарман авурай. * аян хьун гл., низ никай-квекай хабар хьун Аян жедай ваз гьар са кар, Алкъвадар Гьасан эфенди. X. Къ. Алкьвадар Гьасан эфенди. Фагьум, арха, гегьеншвилер, Ашкара я, аян, эллер. М. А. Эллер. Ширин я вун виртIедилай зун патал, Захъ авай са багъади, ваз аян хьухь. Ш. Къ. Аян хьун. Заз аян я: фекьи-фахради дишегьли сегьнедиз экъечIун къабулдач. Гь. Къ. Четин бахт. Белки, хциз гьана кIвалахун кьисмет жедайди дидедин рикIиз аян хьанвай жеди. А. Эсетов. Тек са йис. Сагъ тежерди аян хьана, гьисс хьана, Веси туна ада чарчел папирдин. М. Б. Веси. Мусибатдиз сергьят авач, аян жедач къведай чIавуз... Ас. М. Гъезелар. АЯНАРУН гл., каузат., ни вуж; -да, -на; -из, -зава; -а, -мир, -ин, -рай; аянар тавун, аянар тахвун; аянар хъийимир са кардикай хабардар авун. Табзава на хъсан фикир хьун патал Вакай, гьелбет, чин тийидай инсанриз. Масадбуруз, чIана гуьгьуьл кьун патал, Виликамаз гьазур я вун аянриз. Ж. Шумуд агъзур сефер вуна табнатIа... АЯНДАР сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра жедай крар виликамаз чир жедайди. Эфенди, вун аяндар я, ариф. А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гъазават. * аяндар хьун гл., вуж хабардар хьун, аян хьун. 1877-1878- йисарин восстанидин тешкилатчияр кьурла, урус командование Алкъвадрал атай делегациядикай аяндар жезва, наиб Гьасанак гьукуматдиз восстанидикай малум тавунин тахсир кутазва. И. Гь. КьетIен малумат. АЯНДИЗ нар. аян яз. Шихнесир хьиз дуьньядикай аяндиз ХьанайтIа зун, шадни жедай жегьилни. С. Шихнесир Къафлановаз АЯТ араб, дин, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра Къуръанда кьилдин са мана лагьанвай гафарин ибараяр. ХупI хасият ава вахъ пис, Таб жез туш аят, гьадис. С. С. Фана дуьнья. Халикьди ваз гайи савкьат Назилна ваз гьар са аят, Авал кхьей аттагьият Шафагьат я расулилагь. X. Къ. Пайгъамбардин кьиникь. МискIандиз кIватI хьана жемятар вири Фекьиди вяз кIелиз Кьуръандай аят. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. Вахъ ава эбед тIебиат, Вяз ийида кIелиз аят, Кьисмет я ваз женнет халат, Я шейхерин шейх Мегьамед. X. Къ. Шейхерин шейх. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 |
| |||||||
|
