| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка АХВАДАРУН авадарун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АВАДАРУН. АХВАЙШ! || АХВАШ! межд. хьайи кар лезет гъидайди, хуш къведайди тирди къалурдай гаф. Ахвайш! - кьена гатун йикъан зегьемвал, ТIебиатди таза нефес къачузвай. И. И. Юргъ. * ахвайш (ахваш) хьун гл. лезет хьун. Самурдин дередин кьилелай хъиткьиннавай ракъиник ахваш хьайи чили ачухвал ийизва... К. М. За квез ахъайда... АХВАР сущ.; -и, -а; -ар, -ри, -ра 1) инсандин фагьумдини беденди ял язавай гьал. Дустариз лагь: гъафил тахьуй ахвара. Е. Э. Дустариз. Юг гатадайдаз хвар, Динжвилиз ахвар, ЗатI жакьваз сухвар ХупI ярашугъ я.. С. С. Квез вуч ярашугъ я. Йифиз ахвар, юкъуз кьарай амачир. А. Б. Зи хуьр. 2) ахварин гьалда авайла кьилиз къведай фикирар, агьвалатар. Етим Эмин ахварайни агуддач... Е. Э. Гачал, гьей! Бес эвел квез акур ахвар Аквадай йифер гьинама? С. С. Гьинама? Беневшадин рикIел, аламатдин ахвар хьиз, хквезва: и гатун пуд варз гзаф гуьзелдаказ, са вилиз акуна, муькуь вилиз такуна, акъатнай. Гь. Къ. Магьини дилбер. * ахвар акун гл., низ; ксанвай вахтунда фикирдиз атун. Ви гъалдикай хьана хабар, Эминаз ахвар акуна. Е. Э. Гьуьруьдиз ухшар акуна. * ахвар атун гл., низ; ксай гьалдиз атун. Вакай пис гаф ван хьайила... Экв жедалди къведач ахвар. Ш. Къ. Вакай пис гаф ван хьайила... * ахвар атIун гл., ни нин 1) ахварик квай гьалдай акъудун. За нин ятIа ширин ахвар АтIанватIа, атIурай! Гъенел алай калерни кваз ГатIанватIа, гатIурай. С. К. Чуьнуьх жедач. 2) кьарай атIун. Вири живедин инсандин геле Гьатнава гила, атIана ахвар... А. Ал. Муьжуьдар. * ахвара аваз хьун гл., вуж дуьньядикай бейхабардиз хьун. Шумудни сад гъафил яз Авазва ахвара. Е. Э. Дуьньядиз. * ахварай аватун || ахварай авудун гл., вуж || ни вуж; 1) инсандин фагьумдини беденди ял язавай гьалдай акъатун || акъудун. Адаз къалин хизан авай: А йифиз гьарма санавай, Гъуьл, бейхабар ксанавай, Ахварай аватун хьана кьван. С. С. Са къаридинни къужадин дяве. Аватна хва ахварай, питав адан касни гвач. И. А. Бубадин аманат. Рекъиз месел алай кьуьзуьда, йифен лап геж вахт хьунизни килиг павуна, яргъал шегьердай хтанвай вичин хва къаридив ахварай авудиз туна. А. Къ. Гьалалвал къахчун. 2) куьч. дуьньядин гьаларикай хабардар хьун || хабардар авун. Амукь тавурай ам гъафил, Ахварай авуд а фекьи. С. С. Фекьийриз. Московдай авурла гъарай, Авудайд я чун ахварай. С. С. Маралар хьиз дагъларавай. Мусибат я, дуст яз авам цекверин Уьмуьрлух вун таватайтIа ахварай. А. Ал. Муьжуьдар. Бакуда азербайжан чIалал акъатзавай "Экинчи" газетдиз ада Кавказдин мусурманар, вири ва гьа жергедай яз Дагъустандин халкьарни, бейсавадвилин ахварай авудзавай са алатдиз хьиз къимет гана ва а газетдин редактор Зердабидиз вичин разивал малумарна. М. М. Виш йисарин имтигьан. * ахварай акун гл., вуж-вуч низ 1) ахварин гьалда авайла, фикирдай са гьихьтин ятIани агьвалат карагун. Гьар йифиз аквадай ахвар Жеда квез хайрат, фекьияр. С. С. Фекьияр... А сенфиз заз акур ахвар Ви гъуьруькай хьун я чIахар. С. С. Регъуьхбанни яр. Са чувуддиз ахвар акуна: са ни ятIани адан сиве авай къизилдин сарар сваркадалди вири сад-садак кукIурзавай А. Къ. Чувуддин ахвар. 2) куьч. кьиле тефидай шейэрикай рахун. * ахварайни такур хьтин прил. фикирдиз гъиз тежер лайихвилер авай. Жемятар! Къенин чи сувар... им надир, халкьдиз лап ахварайни такур хьтин сувар я. И. Яралиев. Шарвили! Шарвили! Шарвили! * ахварал (ахвариз) фин гл., вуж ксай гьалда хьун. И агъузар чIугваз фена ахвариз. Е. Э. Шеда зун. Архайин алад ахварал, Фикирмир гъич, алагуьзли. С. С. Гадани руш. СтIал Сулейман ахварал Фидач, фикир кIватIна хурал. С. С. Хва кьей кас. КицIин гурцIул кьуна хурал, Гъич мумкин ян фин ахварал. С. С. Вечрен къимет вад милиян. -Ахвар гала? Чидач ман, гадаярни ахварал фейитIа, балкIандиз зарар гудатIа? А. Ф. Лянет.... гипноздин таъсирдикди начагъди ахварал фена... Гь. Гьамзатов. Гьаким Лукьман – Сержан-Ханум. Магъмуд буба кроватдал алай. Ам гъич кьенвайди хьиз аквазвачир ширин ахвариз фенвай инсандиз ухшар тир. 3. Гь. Залан кам * ахварикай кватун гл., вуж ксай гьалдай акъатун. пиянди ахварикай кватна. А. Къ. Жуьгьенар. Пелел къайи гьекьедин курум стIалар алаз... ахварикай кватна зун. Ж. Гь. Кьвед лагьай шикил. Ахварикай кватайла, гьатайла зи вилера Уьмуьрдин тар, дидед сур, неда зун са фикирди... А. Къ. Зун буьркьуь я ахвара... АХВАРУН гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; ахвар тавун, ахвар тахвун, ахвар хъийимир ксун, ахвар авун. Ахварнач за, амма зи къалабулухвилин серсервал квахьна, чандиз жувахъ инанмишвал, кьуват кIватI хьанва. Къ. М. Хайи чилин таватар. Папа хинкIар ийидалди, Вичи ширин ахварна. Ж. Ваз кар амач гуьзетдай. Синоним: ксун. АХГАКЬАРУН агакьурун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АГАКЬАРУН. АХГАКЬУН агакьун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АГАКЬАРУН. АХГАЛДУН кил. АГАЛДУН2 . АХВАТАЙЛА аватун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АВАТУН. АХВАТДА аватун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АВАТУН. АХВАТНА аватун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АВАТУН. АХВАТУН аватун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АВАТУН. АХВУДУН аватун глаголдин каузатив ва тикрарвилин форма. Кил. АВАТУН. АХИРАТ кил. ЭХИРАТ. АХКУН акун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АКУН. АХКЪАТУН акъатун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АКЪАТУН. АХКЬАЛТУН акьалтун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АКЬАЛТУН. АХЛАД хъфин глаголдин эмирдин форма. Кил. ХЪФИН. АХЛАКЬ сущ.; -ди, -да; -ар жува-жув халкьдин адетар хвена тухунин тегьер, эдеблувал. КIелун, тежриба, ахлакь чарасуз я... И. Гь. Заманайрин хумаярни. Тушир а кас шкеста, я шувакьни, Ам жергедин виждан михьи итим тир. Авай адахъ камаллувал, ахлакьни, И рекьяй ам авам тушир, алим тир. Ш. Ш. Сулейманан шиирра... АХЛАКЬСУЗ 1 прил. халкьдин адетрал амал тийидай. Хуьрера ахлакьсуз, эдебсуз крарин вилик падни кьун лазим я. Виликдай инсанрай акъатзавай нагьакьан крарай жаваб гузвайбур гзаф тир. Р. Меликова. Садбур - дуьадал, садбур - межлисдик. Синоним: къилихсуз, тербиясуз, чIуру. Антоним: къени. АХЛАКЬСУЗ 2 сущ.; -ди, -да; -ри, -ра ахлакь авачирди. Ахлакьсузри чун беябурзава. Р. АХЛАКЬСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле халкьдин адетрал амал тийидай гьал.... гьайиф чIугвадай кар ам я хьи, саса вахтара бязи чалкечирри ам ( Е. Эмин - А. Г. ) вуж тир, ада вуч авунай лугьуз, чпин акьалтIай алчахвал къалурда. Ихьтин ахлакьсузвили миллетдални леке вигьизвайди аннамишзавач. М. Ж. Юбилейдиз савкьватар. Ажугълувал, сабурсузвал, Сергьят квахьай такIанвал, Ахлакьсузвал, абурсузвал, Шит гафарин кьакьанвал... А. Къ. ЖаллатIар. Синонимар: къилихсузвал, тербиясузвал, чIурувал. Антоним: къенивал. АХЛАКЬСУЗВИЛЕЛДИ нар. ахлакьсузвал хас яз. # жув ~ тухун, масадбурув эгечIун. Синоним: къилихсузвилелди, тербиясузвилелди, чIурувилелди. Антоним: къенивилелди. АХЛАКЬУН алакьун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛАКЬУН. АХЛАТУН алатун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛАТУН. АХЛАХъУН алахъун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛАХЪУН. АХЛУДУН алудун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛУДУН. АХЛУКЬУН алукьун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛУКЬУН. АХЛУКIУН алукIун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЛУКIУН. АХМАКЬ 1 туьрк, сущ.; -ди, -да; ар, -ри, -ра акьул авачирди, акьулсуз кIвалахар ийидайди. Ахмакь ахмакьдал дуьшуьш жеда. Мисал. Шумуд ахмакь гъавурда тван, Шумуд айгьамдалди гатан. С. С. Ахмакьвал пис четин тIал я. Гьар ахмакьда са чIарчIикай Лап яцIу чукьван ийида. С. С. Гьарда вичикай хан ийида. Бязи ахмакьарин уьмуьр Физ ава, кьуьдгад тийижиз... С. С. Бязи ахмакьар. Вичин акьул вичиз ширин, Шумуд ахмакьдиз за чирин, Вад югъ я арабад серин, ХъуьтIуьз кIваликай хкатда. С. С. Къуьлуькай хкатда. Гьар ахмакьдихъ жеда са хух, - ГьикI рахада, - адав рахух. С. С. Пехърени вич катрай кьада. Синоним: сефигь, кимид(и). Антоним: акьуллу. АХМАКЬ 2 прил. акьулсуз. Ви кьилив зун лап аннамаз Ахмакь Сулейман хьана хьи. С. С. Наргимиш гьажикIа. "За авурди зарафат тир" шиирда явакьан жегьилдин ахмакь ихтилатар пуд чкадал, пуд сеферда тикрар жезва. М. Ж. Сатирадин дергесдалди. Синоним: сефигь, кимид(и). Антоним: акьуллу. АХМАКЬБУР ахмакь прилагательнидикай хьанвай существительнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. АХМАКЬДИ. АХМАКЬВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера ахмакь гьал. Ахмакьвал кьилиз бала я. Мисал. Жуван ахмакьвал жуваз чир жедач. Мисал. Акьулдиз вич хьана кем, Ахмакьвилиз пара уьтквем. С. С. Бязи къанба гурар кIане. Ахмакьвилик квай са азар Чир тахьун я хийир, зарар... С. С. Хьухь тIун вун уях, мусурман. Ахмакьвал я пис четин тIал, - Лугьунин кар жедач адал. С. С. Ахмакьвал пис четин тIал я. Фикир чукурмир, Фекьир, ви, Ахмакьвилел жемир кIеви. С. С. Ише тефир жуван гафар. Синонимар: сефигьвал, кимивал. Антоним: акьуллувал. * ахмакьвал авун гл., ахмакьдаз хас амалар, гьерекатар авун. АХМАКЬВАЛУН гл., -да, -на; -из, -зава; - а, -ин, -рай, -мир; ахмакьвал тавун, ахмакьвал тахвун, ахмакьвал ийимир, ахмакьвал хъийимир ахмакьвилиз хас гьерекатар авун. Синоним: кIамашвалун, сефигьвалун. Антоним: акьуллувалун. АХМАКЬБУР кил. АХМАКЬДИ. АХМАКЬВИЛЕЛДИ нар. ахмакьвал хас яз. Синоним: кIамашвилелди, сефигьвилелди. Антоним: акьуллувилелди. АХМАКЬДИ сущ.; -да, -да; -бур, -буру, -бура акьул авачирди. Гьар ахмакьда са чIарчIикай Лап яцIу чукьван ийида. С. С. Гьарда вичикай хан ийида. Синоним: кIамашди, сефигьди. Антоним: акьуллуди. АХМИШ: ахмиш хьун гл., 1) садлагьана булвилелди яд авахьун; 2) кьадардиз гзаф ва гьерекатдиз къалин яз атун (инсанар, малар). Ахмиш хьанва кьуд патай Чи чилерал инсанар. Инсанар туш - инсандин Куц авачир душманар. 3. Р., Б. С. Шарвили. Абур дагълариз ахмиш хьана. 3. Гь. Лезгийрин риваят. АХМИШАРУН гл., каузат -да, -на; -из, -зава; -а, -рай, -ин, -мир; ахмишар тавун, ахмишар тахвун, ахмишар хъийимир 1) садлагьана булвилелди яд авадарун; 2) куьч. кьадардиз гзаф ва гьерекатдиз къалин яз инсанар, малар къведайвал авун. АХМИШУН гл., -да, -на; -из, -зава; -а, -рай, -ин, -мир; ахмиш тавун, ахмиш тахвун, ахмишар хъийимир 1) садлагьана булвилелди яд авахьун; 2) куьч. кьадардиз гзаф ва гьерекатдиз къалин яз инсанар, малар атун. АХМУРАР сущ.; -ри, -ра туьгьметар, айибар. * ахмурар авун гл., ни туьгьметар авун, айибар гъун. АХМУРУН т-б, гл., ни низ; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; ахмур тавун, ахмур тахвун, ахмур хъийимир туьгьмет(ар) ягъун, айиб(ар) гъун. Зи дустари ахмурзава, Заз душманри инадзава, Жувандани, Чарадани Зун акъадиз астадзава. С. К. Им вуч регъв я? АХПА нар. са кар (хьана, авуна) алатайла, гуьгъуьнилай. Гужуналди зун бубади гайитIа, Ахпа ам я эхир дуван, Невжеван. Е. Э. Серминазахъ галаз суьгьбет. Пашман хьана, минет ида на валай, Ахпа, кефи хай( и)ла, за вун гъидани? Е. Э. Аман яр. Калимуллагь Муса, Иса, Ахпа Али альМуртаза... С. С. Фана дуьнья. * ахпа лагьанач лугьумир рах., кIус 'виликамаз хабардар ийизва гьа' манадин ибара. [Арзачи]: Килиг, зун хъфида, эгер ибурни тапарар хьайитIа, чун масакIа рахада. Заз ви диде, хизанар гьина аватIа, руша Гьина кIелзаватIа, хъсандиз чизва. Ахпа лагьаначир лугьумир. Н. Ибрагьимов. Гьакимрин папар. АХПАМАЗ рах., нар. са кар (хьана, авуна) алатайла, гуьгъуьнилай. Ахпамаз кицIи хьиз цIурмир... С. С. Хва кьей кас. Ахпамазди пуд СтIалар, гьар кIвале жед цIуд аялар. С. С. Куьредин цIерид хуьр. Синоним: ахпамазди. Антоним: гила. АХПАМАЗДИ рах., нар. са кар (хьана, авуна) алатайла, гуьгъуьнилай. Ахпамазди пуд СтIалар, гьар кIвале жед цIуд аялар. С. С. Куьредин цIерид хуьр. Синоним: ахпамаз. Антоним: гила. АХТА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -ри, -ра хеси авуна, эркеквилин лишан хкуднавай балкIан. Чир тежез айгъурни ахта, Ягъиз кIуру, хада тахта. С. С. Гьинама. Гьарда санлай ийиз гьиргьир, Ахтани айгъур тийижиз. С. С. Пехърени вич катрай кьада. * ахта авун ни вуж-вуч хеси авун.... Ахпа заз чир хьанай: вич лугьумир, ибуру кьун ахта авунва. Эркеквиликай магърумнай зун. Р. Гь. Шагь Аббасакай риваят. АХТАР: * ахтар-кьинер кьун рах., гл., ни рахазвайда яб гузвайди вичин рахунрихъ агъун паталай гафар-чIалар авун. Вучда кьуна ахтар, кьинер, - Адалатлу дуван амач. Ф. Н. Халкьар ажеб хьанва аси. АХТАРМИШУН 1 гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, зава; -а, -ин, -рай, -мир; ахтармиш тавун, ахтармиш тахвун, ахтармиш хъийимир 1) гьакъикъат, дуьзвал чирун патал гьерекат авун. "Язычи " издательстводи лезги чIалал ктабар гьазурдай редакциядин кIвалахар зал тапшурмишайла, за мукьувай лезгийрин игьтияжар ахтармишиз башламишна. М. М. Лезги тIвар алатIа. Миграгърин хуьруьн патав археологиядин рекьяй ахтармиш тавунвай къеле гва. А. Шихсаидов. Тарихдин эсерриз баянар. 2) чирун, жагъурун. Ахтармиша хам-хам чилер... С. С. Агъа СтIалрин колхоз АХТАРМИШУН 2 сущ.; -и, -а; -ар, -ри, ра гьакъикъат, дуьзвал чирун патал гьерекат, гьерекатдин нетижа.. Амма Азербайжанда яшамиш жезвай лезги халкьдин тарихдикай, адан культурадикай, яшайишдикай Икьван чIавалди я са макъала, я са передача, я са илимдин ахтармишун авач. М. М. Лезги тIвар алатIа. АХТIУН атIун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АТIУН. АХУН || АХУНД сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) фекьи. Куьгъне аба, кьилел сирих, Акурла, ахун чида квез. С. С. Куьреда авай аламатар. Шаирди вич Къубада авай ахунддин патав физвайдакай лагьана. М. М. Виш йисарин имтигьан. Девир арсуз хьайи чIавуз гьатна адлу ахундини МискIинда кваз ачухдаказ яда вичиз кIани чIуфтар. А. Ал. Гъезел. 2) куьч. арифдар. СтIал шаир Сулейман кIел тавур ахун я, валлагь. С. С. Пис инсандив гзаф ара. Синоним: малла. АХУР туьрк, сущ.; тIун, гьайвандиз цура алафар, ем гудай чка. Гьар ахмакьдихъ жеда са хух, - ГьикI рахада, - адав рахух. Даим вичиз нагъварни мух Кутадай ахур тийижиз. С. С. Пехърени вич катрай кьада. Куьгъне балкIандин ахурдал, Чир хьухь, лам кутIун хъсан туш. С. С. Ай Фекьир, ви келледа гар... АХЦЕГЬВИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра лезгийрин чIехи хуьрерикай сад тир Ахцегь хуьряй тир кас. Тахминан гьар йисан гатфарихъ дагълар цуькламиш хьайи береда ахцегьвийри цуькверин сувар къурмишзава. И. Яралиев. Шарвили! Шарвили! Шарвили! АХЦУКЬАРУН ацукьарун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЦУКЬАРУН.. АХЦГУН ацIун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЦIУН. АХЦГУРУН ацIурун глаголдин тикрарвилин форма. Кил. АЦIУРУН. АХЧУНгам. ВАХЧУН. АХШАМ туьрк, нар. нянихъ. Эхцигайла ахшам сегьер, Ялгъуз хьунухь я вун зегьер. С. С. Лавгъа самавар. АХШАМХИЙИР! туьрк, межд.; нянихъ, йифехъ элкъвенвай вахтунда салам гудайла лугьудай гаф. Синоним: нянин хийирар! Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 |
| |||||||
|
