| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ПI [пIэ] алфавитдин къанни пуд лагьай гьарф. <пI> пIузарар ккIана садлагьана акъатдай ван авачир ачух тушир сес-фонема. Гафарин сифте кьиле, юкьва ва эхирда ишлемишда: пIагь, пIуз, пипIиш, вупI, пупI. ПIАГЬ сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ара кIанивилин лишан яз сада вичин пIузарар, масадан бедендин са чкадал эцигна, вичихъ фитIиндай гьерекат. Яр паталди захъ ифинлу пIагь ава, Душман патал - хци турни, балкIанни. М. Б. Зун инсан я. Синоним: темен. * пIагь гун гл., ни низ-квез кIанивилин лишан яз сада, вичин пIузарар масадан бедендин са чкадал (хъуьхъвел, пIузаррал ва мсб) эцигна, вичихъ фитIинун. Ам, пIузарри пIагь гуз, сарари кIасдайбурукай я. Ф. Марьяма адан кIвенкI атIана, зирек кьурай гъилеривди адан гардан кьуна ва кIуфуз пIагь гана. А. А. Умуд. Ам, гьич муькуь кIвале рушарал кьил чIугун тавуна, абуруз адет яз гьар няниз ийизвай къайдада са-кьве пIагь тагана, вичин кIвализ хъфидачир. А. А. Лезгияр. Хва дивандал ацукьнава, ПIагь гуз пиян кIамашдиз. А. С. Почтадин марка. Зун гьазур туш пIагь гуз къе ви пIузардиз: Къе заз пIагьар гузва рикIин азарди. З. Къ. Синоним: темен гун. ПIАГЬУН рах., гл., ни кIанивилин лишан яз, сада, вичин пIузарар масадан бедендин са паюнал (пIузаррал, хъуькъвел, пелел ва мсб) эцигна, вичихъ фитIинун. "Чан" -лагъана, пIагьна каци. Е. Э. Къах тIуьр кац. ПIАКЬРАКЬ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, ра пIакьракь сесерин ван. ПIАКЬРАКЬУН гл., куь; -да, -на; -из, -зава; -рай; пIакьракь авун пакьракь тавун, ПIакьракь тахвун, пIакьракь хъийимир пIакьракь сесерин ван акъатун, акъудун. ПIАПIИш (БАПIИш нугъ.), сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) гъвечIи нуькIверин са жинс. Лекь дагъларал элкъвезватIа, - Серт хьанва цава. БапIиш синел къекъвезватIа, - Умун я гьава. Ч. К. Са луж; пIапIишар лежберрин кьилелай кефердихъ фена... Гъ. Къ. Дили дуьньядин чирагъ. 2) куьч. гъвечIи аял. ПIАПIРУС урус, сущ.; -ди. -да; -ар, -ри, -ра тIуб хьиз яргъивилихъ чарчик кутунвай куьткуьннавай тембек ва я туьтуьн. Вердиди кисе акъудна пIапIрус ацIурна, адак цIай кяна са шумуд гум акъудна. З. Э. Муькъвел гелер. Абур, пIапIрусдин туьнт гум туькьуьниз, кIвалериз хъфена. М. Гь. Гезентидин эхир. А вахтунда ичериз, кIвачерилай хтIунна, дишегьлийрини итимри кьуьл гудай. Айиб хьайитIани, гагъ-гагъ итимри чпи чIугур пIапIрусрин кьатIарни кваз гьа чпи кьуьл гузвай ичериз гадардай... З. Къ. ШейтIандин веледар. * пIапIрус чIугун гл., ни цIай янавай пIапIрусдин гум къенез чIугуна сивяй акъудун. Къиримни Гуьлмегьамед кьве кицIни галаз атIа къерехдал ацукьнавай, абуру, пIапIрусар чIугваз, яваш сесинал ихтилатар ийизвай. А. Ф. Лянет. Буба халудин кIвале амукьай крчуникай фикир хьана пIапIрус чIугвазва... А. Къ. Нехирбанни лекь. Жува жуваз пIапIрус чIугван хъийидач лагъана гаф це. ЛГ, 2005,5. УПI. ПIАРКIВ нугъ., сущ. чинин са пад. Синоним: хъвехъ, хъуьхъвен кьил. ПIАРЛА фарс, сущ.; - ди, - да; - яр, - йри, - йра къветрен шараг. Лацу катран пIарла я вун. Е. Э. КIан я. ПIАТI сущ.; - ра, - ра; - ар, - ари, - ара цин винел жедай, куьруь гардан галай лифрез ухшар къуш. Синоним: уьрдег. ПIАТПIУС кил. ПОДНОС. ПIИВИТI сущ.; - ди, - да; - ар, - ри, - ра зуьрнеда уф тун патал сиве кьадай шуькIуь кьелечI затI. ПIИВУН гл., куь; - да, - на; - из, - зава; - а || ая, - рай, - ин, - мир; пIив авун, пIив тавун, пIив тахвун, пIив хъийимир пIи-и-и-в сесерин шуькIуь ван акъудун…. чан туьтуьниз гъидай ветIерин пIивдай ванериз, завалри цIай илисайди хьиз кIасуниз килиг тавуна, вирин къерехда лабар вегьеда абуру [балугъчийри. - А. Г.]. М. Баламетов. Инаг Гуьлалан я || "Самур" газ., 2002,25.1 V. ПIИНИ сущ.; - ди, - да; - яр, - йри, - йра тарцел жедай ширин тIямдин элкъвей куьлуь цилинин емиш. # лацу ~яр, чулав ~яр; ~яр атIун, ~яр кьурурун. РикIел ала пIинидин дад, Абуруз чIахарин, ашдин ва чумаларни пIинияр квай чуькведин къадир авай. З. Э. Муькъвел гелер. ЧIулав спекI чранвай, Рагъ кьугъвазвай булахдин яд, Мулдин атир чкIанвай Майдин сифте пIинияр, Редискани серг, Пахлаярни цирияр - Жемир анжах серт. А. С. Хцихъ галаз ихтилат…. гьаятдин пипIе авай пIинидин зурба тарци… бегьерни гана эхир, чан диде! Гь. Къ. Магьини Дилбер. Дигмиш хьана, хъиткьиниз акъвазнавай помидоррикайни гьим тIуьна, гьим тадатIа, чизвач. Яз ибур яргъалди амукьдай затIар я, куьтягь жезвай пIинийрин дад ахкуна кIанда. Б. Къ. Къарачи. * шурван пIини. * пIинидин тар сущ. пIинияр жедай тар. Низ кIандатIа чайдихъ галаз мураба, Герек адаз пIинидин тар багъа жен. А. Ал. Шалбуз дагъ. * пIинийрин сувар сущ. емишрин булвилин, гуьрчегвилин сувар. Чи халкьдин къадим суваррин арада "КIару" иллаки тафаватлу я. Адаз гьакIни "ПIинийрин сувар" лугьуда. И сувар багълара пIинияр дигмиш хьайила, кIубанвилин, булвилинни иервилин лишан хьиз къейд ийида. "Самур" газ., 2002, 25. IV. 1959 - йисуз Сулейман-Стальский райондин багълара КПСС-дин обком, райком вилик акахьна ПIинийрин сувар тухвана, гуьгъуьнин йисуз пIинийрин - гьам чIулав, гьам лацу - тарар атIана, ПIинийрин сувар, чпел гьалтайтIа, арадай акъудна. И. Гь. Хуьруьгрин кьуьл - Шарвилидин кьуьл. ПIИПI 1 сущ.; пипIи, пипIе; пипIер, пипIери, пипIера дишегьлидин кьилихъ акалун патал кьелечI парчадикай цванвай пуд пипIен кIус. Сувара кьецIил кIвачер це амаз, киф храна куьтягьна, ам кьамал кIватIна, кьилихъ пIипI кутун хъувуна. А. Исм. Вацран мичIер. ПIИПI 2 сущ.; пипIи, пипIе; пипIер, пипIери, пипIера 1) парчадин ва я парчадикай раснавай затIунин са кьил, къерех. Садра кIваляй дигана, буфтаяр галай цIийи перем, виликай гимишдин зунжурар куьрснавай шуткьу алукна, буьшмедин пIипI авадарна, дамах гваз экъечIна. 3. Агъавердиева. Бахтар хьанайтIа… 2) кIвалин, дараматдин кьве цал сад-садал гьалтзавай чка. 3) еке ва гегьенш чилерин са къерех. Мегьамеда вичин тварун стха тIебиатдин виридалайни гуьрчег пIипI тир Лезгистандиз галаз хтана. Н. Насруллаев. Кьве Мегьамед. Дагъустандин гьар са пипIе Машгьур хьанва ви тIвар, стха. М. Салахъ. Бутаяз. 4) тайин тир важиблу са вакъиадиз талукь тир материалар къалурдай кIвал, кIвалин пай. Ингье дяведин йисариз талукь пIипI! Ина цIудралди яру аскеррин чарар ава. К, 1988, 28. XI. Синоним: яб. ПIИПIиН кил. БИПIИН. ПIИР фарс, сущ.; - е, - е; - ер, - ери, - ера Аллагьдин вилик михьи, маса инсанар Аллагьдин рекье аваз тухвай кас кучуднавай чка, сур. Заз, чан фекьи, Незер-халифдин сурал фена, садакьаяр гана, пIиревай гачал буьркьуьни биши авун тIалабиз кIанзава. Ф. Савдагардин папанни фекьидин кьиса. ПIирерин гьажи Шихбуба, вун рагьметдиз фена хьи. Е. Э. Гьинава? ПIИРЕН прил. пIирез талукь. * пIирен пицI сущ. жув чIехи, зурба кас яз кьадайди. ПIИРУН гл., ни никай-квекай; - да, - на; - из, - зава; - а. - ин, - рай, - мир; пIир авун, пIир тавун, пIир тахвун, пIир хъийимир Аллагьдин вилик михьи, маса инсанар Аллагьдин рекье аваз тухвай касдай кьун, гьисабун. Сагърай цавар, сагърай гатфар, гуьзел тир, Цуьк акъудна, дуьньядикай пIирзавай. М. Б. Уьмуьрдиз гимн. ПIУЗ(АР) фарс, сущ,; - а( ди), - а( да); - ар( ар), - ри, - ра нсандин ва я гьайвандин сарарин вилик пад кIевнавай як. АтIана ( а)хъай ам тIишни пIузар. Е. Э. Къах тIуьр кац. Садлагьана Мегьтиди яргъи спелрин кIаникай кьелечI пIузарар югъурна А. Ф. Газет. * винел алай пIуз(ар), кIаник квай пIуз(ар). * пIуз(ар) акъатун гл., нин никай-квекай ятIани гьайифар атана, пIузариз куьлуь хер акъатун. - Чан вах, зи пIузррар акъатнава, завай гьавиздай яд хъваз жедач, заз са къапуна цана яд це. Ф. Гьуьлуьн руш. Шумуд фагъир пIуз акъатна таз на цIраз, кIуьрез, къази. Е. Э. Къази. Махачкъаладай вич катна хтунин гьайиф чIугваз гададин пIузарар акъатна. З. Э. Муькъвел гелер. Ви фикир я хьайиди зав къе йифди, Пакамахъ пIуз акъуднавай гьайифди. И. Гь. Рубаияр. * пIузарар куьрсарун гл., ни наразивал къалурун, бейкеф хьун. * пIузаррикай хьиз нар. явашдиз, са артух гьевес авачиз. - Гъваш! - лагьана ада пIузаррикай хьиз. С. Ярагъви ашукь Уьзден. ПIУЗАРРИН прил. пIузарринди тир. # ~ хам, ~ ранг. ~ як. * пIузаррин сес сущ. пIузарар къаргъу хьиз авуна акъуддай сес. КIвал гафунин сифте кьиле пIузаррин ачух тушир [кIв] сес ава. Синоним: лабиал сес. ПIУЗНАЦ сущ.; - а, - а; - ар, - ри, - ра пIузарар экъисай. ПIУПI сущ.; - ди, - да; - ар, - ри, - ра сад-садахъ галаз акъудзавай. [пI-пI-пI] сесер. * пIупI авун гл.. ни низ-квез [пI-пI-пI] сесер сивяй акъудун. * пIупI гун гл., ни низ-квез зарафатдалди, ягьанатдалди хъел кутун. ПIУРНИш сущ.; - ди, - да: - ар, - ри, - ра нерни пIузарар санал. ПIУРТI: * пIуртI авун гл., ни вуч авачир, тахьай гьалдиз гъун. * пIуртI хьун гл., вуж-вуч авачир, тахьай гьалдиз атун. Страницы: 1 |
| |||||||
|
