| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка МУРС сущ.; - уни, -уна; -ар, -ари, -ара ламу ва я китIизвай затIунал лакIлакI хьана акьалтзавай хал, чIаф. Дасмал гадарна. Ам чиркин тир. Гъуьлуь алава хъувуна. - гьа и дасмалдивай жузуз. Кухняда авай мурсу кьунвай къапаривай жузуз. Бес я! Романар кIелдай вахтни авайди я, кар ийидай вахтни. З. Э. Арифдиз ишара. * муре акъатун [ягъун] гл. хал акьалтун, китIиз башламишун; китIиз башламишун, хал ягъун. * мурсу кьун гл., вуч са куьн ятIани винел патал ам китIидай лишанар малум хьун. * мурсу ни сущ. са вуч ятIани ктIай ва ламу ни. Максуд мурсу ни гьатнавай са куьгьне кIвале гъахьна. З. Э. Муькъвел гелер. МУРТАД 1 араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра диндилай элячIнавайди. Синонимар: динсуз, мунафикь. МУРТАД 2 прил. 1) диндилай элячIнавай, дин гвачир. Рекьирвал я куьн вад къалай, Жеда куьн муртад, къарияр. Е. Э. Фитнекар къарийриз. [Эфенди] - Я мусурман стхаяр! Калхуз ийида лугьуз-лугьуз и мертад камунистри хуьре вуч къундармиш авунаватIа, аквазвани? Гь. Гь. Колхоз. Синоним: мунафикь. 2) вичин гьакъикъи чIуру фикирар чуьнуьхдай. Тайин хьайивал, белогвардеец Ломоносованни шовинист Сорокинан муртад кIеретIди Дагъустандин пак, вафалу рухваяр къазайрик кутуна. М. Забитов. Алим А. Агьаеван ктабдиз кьве алава. МУРТАДВАЛ сущ.; -или, -иле; -тер, -илери, -илера муртад тир гьал. Зун Аллагьдин устадвилел гьейран инсан я, ТIебиатдин абадвилел гьейран инсан я, Чилин-цавун гуьзелвилел амал тийидай Са бязидан муртадвилел гьейран инсан я. И. Гь. Рубаияр. Ана гьихьтин перде хьанватIа, садазни малум туш, амма гъвечIи аялрал гъил хкажун чIехи муртадвал я. Гь. С. КIири-Буба МУРТАДВИЛЕЛДИ нар. муртадвал аваз, хаинвилелди. МУРТI сущ.; - а, -а; гар, -ари, -ара 1) кIвалин, дараматдин, тайин чкадин пIипI, къенепатан пIипI. Тир-тирвал лагьана дуьз жаваб гайитIа, Абурун девдевдин рикI... кукIвар жеди,. Кадрай гъилер сурун муртIара акьади... Ф. Жегьил кьейила.. 2) кIвалин къулавай яргъал тир пай. Вич вачивай квахьна кIвализ сухулмиш хьайи Зуьгьре эмеди муртIа месел къатканвай КIел Ибрагьим вичин хурув агудна. К. К. КIел Ибрагьим дидедин. Шабан ракIар кьуна, хъуьруьнариз акъвазда. Гадаяр, рушар и кьве. бегдални алтIушна, абуруз кIур гуда. Мегьамедбег кичIевиляй муькуь муртIав, агъуз хьана, ацукьда. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. МУРШиД араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) диндин рехъ къалурзавайди, тIарикьатдин рекье муьридриз регьбервал ийизвай башчи. Вун са камил муршид я хьи, гьич са кас жеч вав барабар. Е. Э. Мубарак Исмаил. 2) чIехи гьарфуналди - М) эркекдин хас тIвар: Муршид. -а,-а. МУРШИДВАЛ сущ.; -или, -гае; -илер, -илери, -илера муршид тир гьал. МУС нар. гьи вахтунда, гьи чIавуз манадин суалдин гаф. - Вун мус куьтягь жеда эхир, йиф? Мус дакIардиз лаз ярай? ИМ. ЧIулав парча. Ви сифте кам Яраб чаз мус аквадатIа? Мус ви таза аби хьирхьам Свах экъечIна дакIвадатIа? А. С. Хцихъ галаз ихтилат. МУСАЛАЙ нар. гьи вахтунилай, гьи чIавалай' манадин суалдин гаф. [ХаназирикI]. Шеф мад чIур хьанва. [Нап-Дамур]. Мусалай? Бес вуна куьмек вучиз гузвач? Ф. Б. Филиал. [Гуьлханум]. Я руш, вуна мусалай манияр лугьузвайди я? Н. И, Гьакимрин папар. МУСАЛДИ нар. гьикьван вахтуналди. Ханлухди мусалди дурумнатIа лугьун четин я, амма хуьруьн тIварцIи вичел тарихдин ранг хвена. И. Гь. Кара Куьре. МУСАМАЗ нар. 'икьван фад вахтунда' манадин суалдин гаф. - Адакай ихьтинди мусамаз хъхьана?! Б. Къ. Къарачи. МУСАН нар. 'гьи вахтунин, гьи чIаван' манадин суалдин гаф. МУСАНЛАЙ нар. фад алатай вахтунилай инихъ. Мусанлай инихъ иесивилин гъил хкIун тахвунвай еке кIвалер ичIи, ламу ва серин тир. Гь. М. Хуьре. МУСИБАТ араб, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра. уьмуьр, яшайиш четинардай са вуч ятIани (дуьшуьш, кар). "Я паб, им аял туш, мусибат я хьи, им чна инсанриз гьик къалурда, гъваш чна идан чуруяр, чинал алай чIарар твада", -лугьуда. Ф. КьепIина тур фекьи. Аквазамач мирзе Гьасан, Им хупI мусибат хьана хьи. Е. Э. 1877 - йисан бунтариз. Яз Аллагьдин кьадар я хьи, Ам мусибатар хьана. Е. Э. Гьинава? Им мусибат хьана еке, ЧIур мийир тун на чи уьлкве... С. С. Къафкъаз. - Дустар! Чаз хьанвай мусибатдин кьил-тум авач. А. М. Самур. Синонимар: бахтсузвал, бедбахтвал, гуж. МУСУРМАН 1 араб, сущ: ; - ди, -да; -ар, -ри - ра ислам диндихъ инанмиш кас, ислам дин кьабулнавайди. [Бурясали] - Валлагь, къе а вини мискIандал Вердихандин гадади газет кIелзавай... Гъиндистанда авай мусурманриз гзаф еке зулумар ийизва, лугьузвай. Гь. Гь. Адетдин къармахра. Акахьнава къе мусурман, чувуд, Динар чара яз, сад хьанва умуд. М. Ж. Меслят ийиз зи патав ша. Ахпа лугьуда, туш зун мусурман. Б. С. Килигда пака. Табасаранар, аварар ва даргияр са мусурманар тушни? С. Ярагъви ашукь Уьзден. МУСУРМАН 2 прил. ислам дипдиз талукь, ислам диндихъ инанмиш. Къазимегьамед, вуна мусурман диндиз, тариатдиз акси крар гзаф авунва. З. Э. Къазимегьамед. Ахпа ада чун мусурман миллетдин даях тир туьркверин гъилик акахьун лазим я Иттигьад партия мусурман миллет патал алахънавайди ва чун вири гьадаз гьахьун имамди чаз меслят къалурна. А. И. Самур. Шелдин накъвар къалурун мусурман стхадиз зайифвилин лишан яз ва Аллагьди авур кардал наразивал яз гунагь тиртIани, и туькьуьл хабарди къванеризни кваз шел гъидай таъсир авунвай. С. Ярагъви ашукь Уьзден. МУСУРМАНВАЛ сущ.; - или, -иле мусурман диндихъ инанмишвал. - Динни иман квадарайбур вагьши жезвайди я, хан. А ксарив, заз чиз, мусурманвал гумач. З. Р. Гьажи Давуд. * мусурманвал авун гл., ни мусурман диндин истемишунар кьилиз акъудун. - Я залум лагь, вичиз чидайди гьа кьве гаф ялдани? Аллагьди гайита, ам чна мусурманвал ийизвай къайдайрал рази тушиз, маса муршидривай тарсар къачуз-хуьквез, халкьар рекьяй акъудиз алахьнава. С. Ярагъви ашукь Уьзден. МУСУРМАНВИЛЕЛДИ нар. мусурманди хьиз, муеурмандиз талукь тирвал. МУТIЛАКЬ 1 прил. жуван ва масадбурун чарасуз кар кьилиз акъудун патал ' харж(ар) ийиз такIан. Синонимар: къаних, гъил кIеви, минтIикь, мискьи, мишекъат. Антонимар: заха, гъил ачух. МУТIЛАКЬ 2 араб, сущ.: ' ди, -да; -ар, -ри, -ра гзаф къаних кас, гъил кIеви кас, мискьи кас; масадаз хатур тийидай кас, мишекъат кас. Жегьеннем мутIлакьдаз жеда хас, Гьамамда къум вид я, инсан. А. Гьажи. Инсан. Акуна заз дишегьлияр - мутIлакьар, А. С. Дагъларин адетар. Заз лап хьсан чизва, мутIлакьдин хва мутIлакь, дуьз лагь, чувуддин папа хьиз, шумудавай къимет ужузарун патал тIалабна? Гьикьван пул ви жибинда амукьна? Н. И. Гъакимрин лапар. Синонимар: къаних, гъил кIеви, минтIикь; мискьи, мишекъат. Антонимар: заха, гъил ачух. МУТIЛАКЬВАЛ сущ.; - или, -иле; -илер, -илери, - илера мутIлакь гьал, мутIлакь хесетар квай гьал. Синонимар: къанихвал, гъил кIевивал, минтIикьвал, мискьивал, мишекъатвал. Антонимар: захавал, гъил ачухвал. * мутIлакьвал авун гл., ни мишекъатвал авун. Амма гъвелни ганачир Лап мутIлакьвал авуна. А. Ал. Къаних Мередин кьецIи чIагъ. - Кесиб хьана лагьана инсанар агъуз жедайди туш. Усман. Кесибвал ам девлет аваз, гъил ахъагъиз мутIлакьвал авун я. С. Ярагъви ашукь МУТIЛАКЬВИЛЕЛДИ нар. мутIлакь тир амалралди, мутIлакь тир рекьералди. Синонимар: къанихвилелди, мутIлакьдаказ, гъил кIеви, минтIикьвилелди, мискьивилелди, мишекъатвилелди. Антонимар: захавилелди, гъил ачухдиз. МУтIЛАКЬДАкАЗ нар.; мутIлакь тир амадар хас яз. Синонимар: къанихвилелди, гъил кIеви, минтIикьвилелди, мискьивилелди, мишекъатвилелди, мутIлакьвилелди. Антонимар: захавилелди, гъил ачухдиз. МУФТИЙ араб, сущ,; -ди, -да; -яр, -йри, -йра са тайин чкадин мусурманрин кьиле авай кас. Атана жаллатIрин башчини Хъвер ийиз мили; Гьам фалчи чирзавай гъетерин теспягь, Гьам муфтий тупIара цIразвай теспягь... А. Ал. Пуд хали МУФТУЛ сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, - ра гьулдандин яцIу симерин цIил. МУХ сущ.; -а, -а; -ар, -ари, -ара 1) кьил гъидай, твар авай гатфарин магьсул. Ахьтин затI жеч и дуьньяда: Рипе мухни санал неда. С. С. Кьве кIвачел къекъведай лам. - Кеф чаз, - лагьана ада, - куьне учетар тухузва, кесибри чпихъ амай-амачир белгемарни са тагъарда авай мухахъ, цуькIуьхъ маса гузва. Абуру чпин кьил пака гьикI хуьда? З. Э. Муькъвел гелер. Са сеферда Ахцегьрин гьафте базардиз атана хъфидайла, Гьемзетаз Смугъулрин патав гвай мухан никIе юкь агъузна, мукалдалди гвен гуьзвай Бедирнисе аквада кьван. Я. Къафаров. Юристдин дафтардай. 2) вичикай гъуьр, чIахар ийидай гьа магьсулдин тварар. Акьулди гьакI кьатIуналди, Чарасуз вуна тIуьналди, Вун аш ийиз гатIуналди Мухакай дуьгуь жедайд туш. С. С. Ахмакьвал пис четин тал я. Йис четинди, бегьер тахьайди хьуниз килигна, Кеферпатан Кавказдин крайкомди. Дагъустандиз цадай къуьл, мух, гъажикIа ахъайна. Гь. Къ. Четин бахт. * мухан фу сущ. 1) мухакай чрай фу. 2) кесибивилин лишан. Заз авайди мухан фу я, регъуь туш заз суфрадикай Жуван зегьмет ширин я, дуст, гьарам шербет аваз къекъуьнлай. З. Р, Къекъуьнлай. МУХАММЕС араб, ктаб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. - ра гьар бенд вад цIарцIикай ибарат тир шиирдин размер. Етим Эмина Ярагъдал кIелдай йисарани азербайджан чIалалди "Ухшар туш зи ярдиз' варсагъи ва "Акунач " мухаммес, къушмаяр ва герейли кхьенай. К, 1971, 7. ХII. МУХАтIИЛ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. –ра вилин къебекьдал акьалтдай, экъечIдай твар хьтин затI. Гададин вилел мухатIил экъечIнава. Р. МУХБИР араб, сущ.; ди, -да; -ар, -ри, -ра газетриз, журналриз кхьена хабарар ракъурзавай, макъалаяр кхьизвайди. Гьа и араба Аслан атана акъатна, ада вичин газетни вахчуна. Аслан газетдин мухбир тир. А. Ф. Газет. 1875 - йисуз Бакуда акъатай "Экин. жи" газетдин активный мухбиррикай сад хьайи Гьасан Алкъвадариди вичин хциз веси авунай: "Эй жегьил. Гьахъ ва дуствал гьамиша вине яхъ". М. М. Виш йисарин имтигьан. "Азербайжанда Русийа анклава", "ГъвечIи Русиядиз чи рехъ" государстводин къене государство, ( девлет ичерисинде девлет) ва хейлин маса кьилер гана, мухбир Зульфия Агьмедлиди и Азербайжан Республикадин чилел чи хуьр хьуникай къалабулух кваз кхьизва. Д. Шерифалиев. "ГъвечIи чилин" чIехи къазаяр 7 ЛГ, 2000, 6. V. Синоним: корреспондент. МУХБИРВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера мухбирдин пешекарвал. 1969 - йисуз Ленинградда военный мухбиррин мектеб, 1975 - йисуз Азербайжандин гъукуматдин университетдин журналистикадин факультет яру дипломдаяди акьалтIарай Муьзеффера "Къизил Къусар", "Советский моряк", "Совет кенди", "Гьаян", "Алпан" газетрин редакцийра мухбирвиле, отделдин заведишвиле, редактордин заместителвиле ва редакторвиле кIвалахна. С. К. * мухбирвал авун гл., ни мухбир тир пешекарвал кьилиз акъудун МУШАНБАКЬ араб, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра мум янавай парча, чар. МУШТУКI урус, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра чIугвадайла пIапIрус твадай, вичяй гум кьенез чIугвадай гъвечIи турба, луьле. МУШТУЛУХ фарс, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) хъсан хабар. Согъратлдай хтайбуру гъазаватдиз эвер гузвайдакай муштулухар хкизвай. С. Ашукь ярагъви Уьзден. 2) хъсан хабар гьайидай гузвай затI. Зелфи кисиа адан гарданда гьатна. Надежда Михайловнади Зелфидин кузвай хъуькъвез темен гана. - Селим ваз -муштулух заз, - лагьана Надежда"Михайловнади. А. А. Умуд. Гъеле "Муфтали ваз, муштулух чаз", -лугьуз зи яб кьурбурни хьанва. Н. М. Жандар Магьамай: - Севзихан халу хтанва! Муштулух! Муштулух зиди я! – гьарайнай магьледин гъвечIи гадайрикай сада. М. В. Гьарасатдин майдандал. Адет яз, шад хабаррин муштулухар гана дустарин рикIер шад ийидайди я. А. И. Къиргъин. * муштулух гун гл., ни низ шад хабар агакьарун. Ханума ам акъвазарна, лугьуда: "За зи гъуьл хтана кьуьл ийизва, руша вичиз муштулух гана лагьана, гьамбалди вичин пул гьат хъувуна лагьана, кьуьлер ийизва, вуна вучиз кьуьл ийгава?" Ф. Гьамбал. Муштулух це чи дидедиз сада, кали ханва лагь са кьашкьа дана. А. Мут. ВикIегь Расул. - Гьаяман, ~ лагьана Уьздена, - вун заз муштулух гуз атанвачтIа. Инал акьёаз. За ваз муштулухдай са жибин ацIай кIерецар кьванни гун. С. Ярагъви ашукь Уьзден. МУъМИН 1 араб, прил. 1) Аллагьдихъ агъунавай. Салам-дуьа лагь вира чи халкьариз, Муъмин стхайризни, "муъмин вахариз. А. Гьажи. Хабар це. Гзаф камаллу кас тир. Дуьньядик кьуд кьиликай хабар авай, гзаф чидай, Аллагь рикIел алай, муъмин инсан тир. М. В. Гьарасатдин майдандал' Абдуллагь буба хуьруьн муъмин ва савадлу ксарикай тир. С. К. Негь. 2) михьи, пак. МУъМИН 2 дин, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) Аллагьдихъ агьунвайди. Муъминрихъ бес ихьтин еке чIуру тир къастар жедани. Е. Э. Хъсеназ. Гьуьрмет ава ви шейхвилиз, Терикьат гуз муъминариз, На фасикьар авуна дуьз, Я шейхерин шейх Мегьамед. Х. Къ. Шейхерин шейх. Пайгъамбарар? Акьрабаяр? Муъминар? Куьн гъим ятIа? Вуж ятIа? А. Къ. 2) (чIехи гьарфуналди - М) итимдин хас тIвар: Муъмин - а, -а; -ар, -ри, -ра. МУЪМИНВАЛ сущ.; -ила, -те; -тер, -алери, -илера муъмин тир гьал. МУЪМИНДАКАЗ нар. муъмин лишанар хас яз. МУЬГЪ сущ.; -къуь, -кьве; -кьвер, -къвери, -къвера. вацIун, кIамун, ракьун рекьин и патай а патаз элячIун патал туькIуьрнавай имарат. - Ам, муькъвелай вацIуз аватна, батмиш хьана. Муькъвер расда лугьуз кIвалер чукIуриз гъварар дашмишна. И. В. Чирхчир. За вавай муькъуьхъ цлар чIугун са шумуд сеферда тавакъу авунай, а чIавуз зи рикIе элдин, хатур авай. Элдин хатурдай и чка хатасуз хьунухь зи мурад тир. А. А. Умуд. Ви рекьерал дуьшуьш жедай гьар вацIал муьгъ эцигда за. А. С. Ахцегьви руш. ЧIехи вацIаллай муькъвел агакьайла, Хелеф халу михьиз дегиш хьанай. М. В. Гьарасатдин майдандал. МУЬГЪЕР араб, сущ.; -ди, -да алакьун, мумкинвал. МУГЬЛЕГАТ араб, сущ,; -ди, -да; -ар, -ри, -ра тайин хесетар, амалар хас инсанрин кIватIал. Адан вилери гузвай жени, чина авай биришарни, адан мецелай алатай гафарни маса жуьрединбур тир, Москвадин базардин муьгьлегатдинбур тушир. А. Омаров. Жуванди. МУЬГьЛЕТ араб, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра вахт, са квез ятIа герек вахт, са кардиз лазим вахт; са нин куьн ятIа ихтиярда вугузвай вахт. Алад, юлдашар, са сят вахт квез муьгълетI Са сятдилай куьн вири так гьазур хьун лазим я". Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Я стха, а мугьман зи кIвализ атана, баяадик акатнавайди я, вуна ам са 23 йикъан муьгьлетдалди заминда ахъая. Ф. Далалубегьли. Алим огьли Муртуза гила вичиз мугьлет тIалабна. З. Э. Муькъвел гелер. Кьве югъни анатна, ганвай муьгълет куьтягь хьайила, Сурхай хандин кьушунди Худат къеле кьуд патахъай элкъуьрна кьуна. З. Р. Гьажи Давуд. МУЬГЬТеЖ араб, сущ.; - ди. -да; -ар, -ри, -ра чарасузвал, лазимвал. Захъ, ЦIийи кIуртунихъ муьгьтеж хандин кIвализ къведай рикI амач лагь. С. Ярагъви ашукь Уьзден. * муьгьтеж хьун 'гл., вуж нихъ-квехъ чарасуз хьун( лазим хьун. Муьгьтеж хьана, стIал цихъ, Накьвар незвай гьайванри. Ф. Къванцин гада. Гьар са чIехи вакъиа адан гьакъикъат, адакай авай еке метлеблувал Гуьрчег чIаларалди къалуриз. алакьдай ашукьдихъ муьгьтеж я. З. Э. ЧIехи шаир. Чуьнгуьр хъсандиз ядай алакъунар авачтIани. вахъ абур ийидай устадвал ава. Вун хьтинбурухъ чи лезги эллер мугътеж я. С. Зазни хуш я ви шаламар. Гзаф дар, са гъапавай гъуьруьхъ муьгьтеж хьанвай вахтар тир. А. Эсетов. Мегьарамдхуьр - зи рикIий сир. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 |
| |||||||
|
