| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка МЕНеФИС урус, куьгь., сущ.; - ди, -да, -ар; -ри, -ра гьукуматди дустагъар тамамдиз азад авунин ва я дустагъда жедай вахт са гьикьван ятIани тIимиларунин гьакъиндай къарар. Синоним: менефис. * менефис авун рах., куьгь.; гл., ни вуж дустагъда туникай азад авун. Чидач, рикIиз регъим янавайтIани, я ТахьайтIа, вичин хер алай руфунихъай кичIезвайни, и сеферда ЦIаруди Чигалидиз менефис авуна. Б. Гь. Заз эвера. МЕНЗеРА араб, сущ.; - ди, -да; -яр, -йри, -йра са чкадин, тIебиатдин винел патан акунар, шикил. Мертебадиз лугьуз «этаж;», Мензерадиз лугьуз «пейзаж»... алимдин гъил гьа кIанивал къекъвез ава, гьар гафуниз эвез ава. И. Гь. Лезгиурус словардикай.... шаирдин чалара кьакьан дагъларин, рагарин, тIебиатдин суьретар, мензераяр гунихъ галаз санал лезги чилин тайин чкайрин, вацIарин, кукIушрин, шегьеррин. хуьрерин, халкьдин Кьуьлерин, манийрин, махарик квай игитрин тIварар гьаптунни дуьшуьшдин кар туш. Р. Исаев. Алирза Саидован яратмишунра хайи чилин къамат. Инлай аквазвай мензерадихъ галаз зун вердиш хьанвачир, я завай икьван зурба шикил садлагьана. жуван рикIиз, руьгьдиз, бедендиз кужумни ийиз алакьдачир, вучиз лагьайтIа са чка акурла, муькуь чка рикIилай фидайвал тир. М. В. Гьарасатдин майдандал. Кьуд пад баябан, къумлух мензеради кьил мадни гижи ийизвай. А. Къ. Аскервал башламишай югъ. Синоним: пейзаж. МЕНЗИЛ араб, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра кьве чкадин арада авай яргъивал. Булахдивай вацIуд-цIувад камунин мензилда авай зал агакьзавай серин гьавади, таъсир гуз, сивяй кьур акъатнавай, зун цел чIугвазвай. З. Э. Булахдал. Са километрни зуран мензилда авай 7нумрадин буругъдай вахтундилай вилик турбаяр хкаж хъувунин ванер галукьайла, теспачавал окатай Камала аниз тади авуна. Б. Гь. Вили вилер. Министерстводив агакьдалди са тIимил мензил амай, А. А. Пад хьайи рагъ. МЕНСЕБ араб, т-б., сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра са сихил, тухумда сихилдин са шумуд бубаяр. Нани япар яхъ крчар хьиз, Чир хьуй менсеб гиламаз. А. Ал. Крчар алай лам. МЕНСЕБСУЗ в., прил. тухум авачир, тербия алачир. МЕНТеШ 1 сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра са затIни алакь тийидай, бегьем кIвалахар тежедай кас. МЕНТеШ 2 прил. са затIни алакь тийидай, бегьем кIвалахар тежедай. МЕНТЕШВАЛ сущ.; - или, -иле; -илер, -илери, - илера ментеш гьал, ментеш хесет. МЕНФЯТ араб, сущ.; - ди, -да; -ар; -ар, -ри, -ра авур кардикай, лагьай гафунякай хъсан патахъ жезвай артуханвал. Хиял мийир, са менфятни авачаз, гьакI арадай квахьдайди туш хъсанвал. Е. Э. Дуванбегдиз. Махсуда: таавун комитетдин везифайрикай ва адакай халкьдиз авай менфятдикай доклад авуна. З. Э. Муькъвел гелер. Синоним: хийир. * менфят гун гл., ни-куь низ-квез авур кардикай, лагьай гафуникай хъсан патахъ жезвай артуханвал авун. Жегьил писателрин яратмишунин кIвалах вилик тухунин карда «Дуствал» алъманахдин критикадинни библиографиядин месэлайриз талукь яз акъудзавай гьар са статьяди писателрин, иллаки жегьил писателрин яратмишунин кардиз еке менфят гуда. А. С. Жегьил шаиррин яратмишунин бязи месэлайрикай. И жуьреда са къуйдин буругъар эгъуьнилай Темирханое вахт кьенятдай ва менфят гзаф гудай кьве къуйдин, кирсеба къуйрин буругъар эгъуьнал элячIна. З. Э. Социалист Зегьметдин Герой Темирханов.. Вагьабаз гьепе вичин беденда виридаз менфят хгудай такьат амайди хъсандиз чизвай. М. В. Гьарасатдин майдандал. * менфят къачун гл., ни никай-квекай авур кардикай, лагьай гафуникай хъсан патахъ артуханвал жедайвал авун. Чна лугьузвай гафар урус чIалай лезги чIалаз атай, виридаз чидай гафар туш, лезги чIала ишлемиш тийир, амма шаирди вичин шиирра чпикай менфят къачур „мука", „кругом", „знаком", „масло", „огонь" ва масабур хьтингафар я. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар. Сулеймана вичин лезги шииррани са кьадар дуьшуьшра шиирдин текстдай кьатIуз хъижедай бязи гафар ахъаюнин къайдадикай менфят къачунва. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар Сулейманани и карда вичин устадвиликай, тIебиатди вичиз ганвай паюникай менфят къачуналди вичиз аквазвай, вичин бейнидиз таъсирзавай инсанрин гьакъикъи суьретар викIегьдаказ шиирралди гуз хьана. А. Гьажимурадов. ЧIехи шаир. Абдулкъадирован къайдадикай менфят къачуна, кIарабдин мефт дегишаруниз талукь яз хейлин клиникайра агъзурралди опевацияр авунва. ЛГ, 2003, 13. ХI. МЕнФЯтлУ прил. менфят авай, менфят гудай. Адан сес гилани зи япара ама: «Чаз и аялар хвена чIехи ийиз, абуруз тербия, образование гуз ва абурукай общество патал менфятлу инсамар ийиз кIанзава. З. Э. Зун гъавурда акьазвач. И кардини дуьзгуьн, менфятлу къарар кьабулуниз манийвал гузвай. А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. Синоним: хийирлу. Антоним: менфятсуз. * менфятлу хьун гл., вуж-вуч менфят авай, менфят гудай гьалда хьун. Чина нехв гатфарин къуьлелай гзаф менфятлу я. З. Э. Муькъвел гелер. Шиирар кхьинин кьетIенвилер ( ритм, рифма ва масабур) чирунин кар хъсанарун патал СтIал Сулейманан, Хуьруьг Тагъиран произведенияр гзаф кIелун, абурулай чешне къачун менфятлу жеда. А. С. Жегьил шаиррин яратмишунин бязи месэлайрикай. А. Ашурбегова гьа и собранидал ва гуьгъуьнай партиядин райкомда ихьтин собранияр райондин вири майишатрин зегьметчи коллективра тухун лазим тирди ва гьа и собранийрал бригадирарни колхозчийри чпи хкягъун менфятлу жериди лагьанай. А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. МЕНФЯТЛУВАЛ сущ.; - или, -иле; -илер, -илери, -илера менфятлу тирвал. Гуьрчегвилихъ галаз менфятлувилизни килигна кIанзава. Б. Гь Заз эвера. Эхиримжи вахтара катаракта сагъар хъийидай цIийи жуьреяр кардик акатунихъ галаз алакъалу яз и азар сагъар хъувунин менфятлувал хейлин виниз хкаж хьанва. ЛГ, 1997, 12. ХII. 1963-1964 - йисара са данани хкатнач, малдарвилин менфятлувал аквадайвал хкаж хьана. А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. Синоним: хийирлувал. Антоним: менфятсузвал. МЕНФЯТЛУВИЛЕЛДИ нар. менфят аваз, менфятлуз. Синонимар: менфтлудаказ, менфтлуз, хийирлувилелди, хийирлудаказ. Антонимар: менфятсузвилелди, менфятсуздаказ, менфятсуздиз. МЕНФТЛУДАКАЗ нар. менфятлу тир лишан кваз. Дуьз лугьун хьи, еобранийрал рикIиз хуш тушир хейлин критикадин ихтилатарни хьана. ЯтIану кIвалах менфятлудаказ тешкилунин гьакъиндай вижевай къарарар кьабулна. А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. Цин ресурсар менфятлудаказ ишлемишунин рекьяй ахтармишунрини тежрибадин кIвалахрал мектебра кIелзавай аялар желб авунин, аялриз цин метлеб ачухунин... Вирироссиядин жегьилрин сад лагьай слет жеда. ЛГ, 2004, 20. Ш. Синонимар: менфятлувилелди, менфятлуз, хийирлувилелди, хийирлудаказ. Антонимар: менфятсузвилелди, менфятсуздаказ, менфятсуздиз. МЕНФЯТЛУ3 нар. менфятлувилелди, менфят аваз. Теоретический разделар гьам лезги, гьамни урус ч.1 алал кIелзавай вирибуруз талукь тирвиляй, автордиз и пай урус чIалалди гун менфятлуз акуна. 3. Бирембеков. Лезги чIалан Синонимрин словарь || ЛГ, 1982, 10. IX. Синонимар: менфятлувилелди, менфятлудаказ. Антонимар: менфятсузвилелди, менфятсуздаказ. МЕНФЯТСУЗ прил, менфят авачир. Чи чIурара менфятсуз са набататни экъечIзавач... ЛГ, 2002, 15. V. Синоним: манасуз, метлебсуз. Антоним: маналу, менфятлу, метлеблу. МЕНФЯТСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера менфятсуз тир гьал. Антоним: менфятлувал. МЕНФЯТСУЗВИЛЕЛДИ нар. менфятсузвал хас яз. Синонимар: менфятсуздаказ. Антонимар: менфятлувилелди, менфятлудаказ, менфятлуз. МЕНФЯТСУЗДАКАЗ нар.. менфятсуз яз. Синонимар: ; менфятсузвилелди, менфятсуздиз. Антонимар: менфятлувилелди, менфятлудаказ, менфятлуз. МЕНФЯТСУЗДИЗ менфят авачиз. Синонимар: менфятсузвилелди, менфятсуздаказ. Антонимар: менфятлувилелди, менфятлудаказ, менфятлуз. МЕНЮ урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра столовидиз, ресторандиз атайбуруз теклифзавай хуьрекрин тIварар ва къиметар кхьенвай сиягь. # ~ официантдивай истемишун, -диз килигун, ~ кIелун. МЕРВ сущ.; -и, -г; -ер, -ери, -ера шуькIуь хилер жедай набатат.... жизви а патал ацукьнавай дишегьлиди, шуькIуь яргъи мерви тIвалуналди куьгьне рухунин винеллай сарин пилтеяр къуриз эгечIзава. Ж. Гь. РикIин кIусар. МЕРГ: * вун гьи мергина авай? в., кIус гзаф наразивилелди 'вун вучиз яргъа лди са гьина ятIани авайди я?' манадин суал. - Вун гьи мергинавай, вучиз гилани заз недай хуьрек гьазурнавайди туш? -гьаятдиз гьахьай папал Мегьамедрасул тепилмиш хьана. А. И. Самур. МЕРГЬЯМАТ || МЕРГЬЕМЕТ араб, сущ.; - ди, -да; -ар, -ри, -ра са низ ятIани язухдай, инсанвиляй куьмек ийиз, адалай гъил къачуз гьазурвал. Мергьямат, шафакъат авай инсанар, гьелбетда, виридаз хуш жеда, абуруз халкьдин арада гьуьрмет жеда. К. К. Суьгьбетзава Максима. ☼ М. М. Гьажиеван ва Б. Б. Талибован фикирдалди, мергьемет литературный чIалан норма тир. Кил. М. Гаджиев. Русско-лезгинский словарь, ч. 77: Талибов Б., Гаджиев. Лезгинско-русский словарь, ч. 235. МЕРГЬЯМАТВАЛ сущ.; -или, -иле; -шер, -илери, -илера мергьямат тир гьал. - Чи девирда инсанриз азиятар гама, абур мичIивиле. туна. Квел атайла, диниман гадарзавайбурал атайла, еке мергъяматвал къалурзава. А. А. Лезгияр. МЕРГЬЯМАТЛУ туьрк, прил. мергьямат ' авай, мергьямат ийидай, мергьямат хесетар квай. Толстоян уьмуьрдин юлдаш, мергьяматлу ва мегьрибан дишегьли Софья Андреевнади Мегьамед багъри хьиз кьабулна. К, 1988, 23. XI. - Зи уьмуьрда хьайи вири туькьуьлвилерайни бахтсузвилерай Аллагьди, белки, заз ихьтин мергьяматлу кас, хизан кьисметна. Х. Ш. Магьият дидедин рикI... КIвалин, ахпа хуьруьн хабарар. мергьяматлу Абад халуди гуз хьанвай. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. РикIин къеняй са квек ятIани умуд кваз, Селим регьимлу, мергьяматлу кас жедайдак умуд кваз, машинда акьахна. А. М. Киф атIайди. Заз икI зун кьабулай и таза, мергьяматлу дуьнья гзаф багьа я. М. В. Вацран ягъун. - Квек вуч гунагьар кватIа, са табагъдал кхьена це, за абур чун вири халкь авур, регьимлу ва мергьеметлу Аллагьдал агакьарда. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Ви рикI мергьеметлу хьтинди я. Лагь кван, вун вуж я? Ф. Б. Филиал. Антоним: мергьяматсуз. МЕРГЬЯМАТЛУБУР 1 мергьяматлу прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. МЕРГЬЯМАТЛУ. МЕРГЬЯМАТЛУБУР 2 кил. МЕРГЬЯМАТЛУДИ. МЕРГЬЯМАТЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -шер, -илери, -илера мергьяматлу тир гьал. Японияди вичин мергьяматлувал къалурун яз 400 йис идалай вилик кьиле фёйи дяведа есирда кьур Кореядин аскеррин атIай 20 агъзур нер Кьиблепатан Кореядив вахкунин къарар акъуднава. ЛГ, 1992, 5. ХII. РикIе мадни къаст ава: дишегьлидин сирлу къамат яратмишун. Адан вилера мергъяматлувал, такабурлу гьисс, ашкъидин нурар кузваз жен. М. В. Вацран ягъун. За къе гьи чешнедиз къуллугъзаватIа, важиблу туш. Коммунистринатеистрин девирдани за жуван бубади къалурай регьимлувилинни мергьяматлувилин рекьяй камар вегьена. Ж. Гь. Руьгьдин, рикIерин къелечи.... атай гонорар ада [Элеонора Рузвельта. -А. Г.] мергьяматлувилин рекьериз харжзавай. X. Шайдабегова. Элеонора Рузвельт. Антоним: мергьяматсузвал. МЕРГЬЯМАТЛУВИЛЕЛДИ || МЕРГЬЯМАТЛУВИЛИВДИ нар. мергьяматлу гьал хас яз. Анжах са кьезил шагьварди, «Фикир чIугвамир» лугьузвайда хьиз, хьуьзекан ифин гьатнавай читай мергьяматлувилелди вичин къайи гъил аладарзава. М. В. Гьарасатдин майдандал. Эгер диде-буба, хуьр Алексей хьтинбурув адалатлу уьлчмейралди, мергьяматлувиливди эгечIначиртIа, за тамам са вацран къене, кIвалин-къан дердиярни рикIелай алатна, са шумуд шегьер гьавалу яз кIвачик ийидачир... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синонимар: мергьяматлудаказ, мергьяматлуз. Антоним: мергьяматсузвилелди. МЕРГЬЯМАТЛУВИЛИВДИ кил. МЕРГЬЯМАЛУВИЛЕЛДИ. МЕРГЬЯМАТЛУДИ сущ.; -да, -да; -бур, -буру, - бура мергьяматлу прилагательнидикай хьанвай существительное. ТIвар амукьда хъсанди яз -мергьямашлудан. ТIвар рикIилай фад фида -мергьяматсуздан. А. С. Рекьерин дафтаррай. Антоним: мергьяматсузди. МЕРГЬЯМАТСУЗ прил. мергьямат авачир. Синоним: мергьяматлу. МЕРГЬЯМАТСУЗ сущ. - да, -да; -ар, -ри, -ра мергьямат авачирди, инсафсуз. МЕРГЬЯМАТСУЗВАЛ 'сущ.; -или, -иле; -шер, -илери, -илери мергьямат авачир гьал. Абурун ивиламиш хьанвай вилерай мергьаметсузвилелай гъейри затIни аквазвачир. А. И. Самур. Антоним: мергьяматлувал. МЕРГЬЯМАТСУЗДИ сущ.; -да, -да; -бур, -буру, -бура мергьяматсуз прилагательнидикай хьанвай существительное. ТIвар амукьда хъсанди яз -мергьямашлудан. ТIвар рикIелай фад фида мергьяматсуздан. А. С. Рекьерин дафтаррай. Антоним: мергьяматлуди. МЕРД фарс, прил. рикIин сидкьидай масадаз куьмек гудай, жуваз авайдакай масадаз гудай. Мерд инсандиз намерддин кIвал такурай. Е. Э. Шеда зун. Заз тарихда гьамиша чи Лезги халкь мерд яз акуна. Зи Ватан, вун гьи алчахди Кьве патахъ пай авуна? М. М. Заз тарихда. Лезгияр викIегь ва мерд халкь я. М. М. Чун гъвечIи халкь туш. Ашпазар ваз дустар тир мерд, Ашханайрин рекьерив гвай. Т. А. Фу квахь тавурай. Синонимар: гъил ачух, жумарт, заха. Антонимар: азгъун, кIеви, минтIикь, мутIлакь, нефс авай, темягькар, тух тежер. намерд. * Мерд Али сущ. Шаир Жалилов Мердалиди вичиз къачунвай тахаллус. МЕРДВАЛ сущ.; - или, -иле; -шер, -илери, -илера мерд гьал. гъилин ачухвал. Абурун [Ленинан, Сталинан. - А. Г.] рикIерин чIехивал ва михьивал, акьулдин гегьеншвал ва деринвал, къилихрин гуьзглвал ва мердвал, мецерин фасагьатвал ва зиреквал, зегьметчийриз абурун мукьвавал ва азизвал, вири халкьдин патай абуруз авай муьгьуьббатдин вири деринвал къалурун патал шаирди вичин три гьунар.., жавагьирар хьтин гафар жагъуриз хьана. М. М. Гь. ЧIехи шаир. Чи махара квекай суьгъбет физ хьайитIани, адет яз, гьахъ гьахъсузвилел, мердвал намердвилел, акьул ахмакьвилел гъалиб жезва. Гь. Гашаров. Сифте гаф. Гьар са халкьдихъ кьетIен адетар ава. Лезгийрихъни хьсан, къени адетар авачиз туш - зегъметдал рикI хьун, мердвал, гаф чинал лугьун, кьуьлун гзаф кIан хьун, нефс тахьун ва масабур чаз хас къилихар я, "Самур" газ., 2002, 21 XI. Синонимар: жумартвал, захавал. Антонимар: минтIикьвал, мутIлакьвал, намердвал, темягькарвал. МЕРДВИЛЕЛДИ нар. мердвал хас яз. Дишегьлидин дегишнавай сесиналди - Захъ касни авач гьеле, - лугьузвай Шихшамила, мердвилелди кьулухъ галай рак ахьайна. А. А. Лезгияр. Чирда за ваз пак адетриз гьуьрметиз, Мердвилелди кьабулдайвал мугьманар. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Дагъви суса кьабулзава мугьманар, Мердвилелди къуллугъзава гъуьлуьни. А. С. Вилик жерге. Синонимар: мерддаказ, мерддиз, захадаказ, захавилелди. Антоним: намердвилелди. МеРДДАКАЗ нар. Гьайиф татана, булвилелди. Булутрикай хкечIзавай ракъини вичин чимивал мерддаказ гьайбатлу яйлахриз багъишзавай. У. Къемберов. Сел. Синонимар: мерддиз, захадаказ, захавилелди. Антоним: намердвилелди. МеРДДИЗ нар. мерд яз. И дуьньядиз мерддиз атай Са рекъяйни усал тахьай Рекьидай туш лезгияр. К. М. Рекьидай туш лезгияр. Синонимар: мердвилелди, мерддаказ, захавилелди, захадаказ. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 |
| |||||||
|
