| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ТАФАВАТ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кьве шей сад-садав гекъигайла, абурун арада жезвай чаравал. Гьикьван зурба я зинни ви тафават... Е. Э. Гьалимат. Лезги чIаланни азербайжан чIалан грамматикайрин арада лагьайтIа еке тафават авайди малум я. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар. Куьре наречие асул гьисабдалди чпихъ тайин тир умуми лишанар ва гьардахъ вичиз хас тир кьилдин тафаватвилер авай пуд диалектдикай ибарат я: гуьне диалект, яркIи диалект ва кьурагь диалект. Р. И. Гьайдароз. Лезги чIалан диалектология. Синоним: фаркь. ТАФАВАТВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера сад-садав гекъигайла, абурун арада жезвай чаравал. ТАФАВАТВИЛЕЛДИ нар. сад-садав гекъигайла. арада чаравал аваз, тафаватвал хас яз. Антоним: тафаватсуздаказ. ТАФАВАТЛУ прил. сад-садав гекъигайла. чаравал хас тир. Абур са чIалал рахазва, амма нугъатар тафаватлу я, сад масадан гъавурда са гужуналди гьатда. А. А. Пад хьайи рагъ. Чи халкьдин къадим суваррин арада "КIару" иллаки тафаватлу я. Адаз гъакIни "ПIинийрин сувар" лугьуда. "Самур" газ., 2002, 25.1V. Синоним: фаркьлу. * тафаватлу хьун гл. вуж-вуч сад-садав гекъигайла, чаравал хас хьун. Бендер художественный жигьетдай таъсирлувилелди, яшайишдин гьакъикьи шикилар къалуруналди тафаватлу я. Гь. Гь. Гашаров. Сифте гаф. Зегьметда тафаватлу жезвайбурун гьевес жуьреба-жуьре къайдайралди генани хкажзава. ЛГ, 2003, 13. XI. Синоним: фаркьлу хьун. * тафаватлу яз нар. сад-садав гекъигайла, чаравал хас яз. 2003 - йисан нетижайриз килигна, республикадин амай дагълух районрилай тафаватлу яз, Ахцегь районда зегьметчийриз, юкьван гьисабдалди, виридалайни кьакьан мажибар (235 манат пул) ганва... ЛГ, 2004, 15. VII. Рагьметлу арифдар Агьед Агьаева гьахълувилелди къейднай хьи, маса халкьарин поэзиядилай тафаватлу яз, анжах лезги шииратда "гьарда вичикай хан ийида" лагьай гафар ава. Ж. Жамалов. Гьуьрметлу жен || ЛГ, 2004. 26.VШ. ТАФАВАТЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тафаватлу тир гьал. И касдин тафаватлувал адан амалар, къекъуьнар ва къамат маса жуьрединди тир. И. В. Чирхчир. Синоним: фаркьлувал. ТАФАВАТЛУВИЛЕЛДИ нар. тафавалувал хас яз. Синонимар: тафаватвилелди, тафаватлудаказ. Антоним: тафватсузвилелди, тафаватсуздаказ. ТАФАВАТЛУДАКАЗ няр. тафаватлу гьал хас яз. Синоним: тафаватвилелди. Антоним: тафаватсуздаказ. ТАФАВАТСУЗ прил. сад-садав гекъигайла, чаравал хас тушир. Антоним: тафаватлу. ТАФАВАТСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тафаватсуз тир гьал. ТАФАВАТСУЗВИЛЕЛДИ нар. сад-садав гекъигайла, чаравал хас тушир гьал хас яз. Синоним: тафаватсуздаказ. Антонимар: тафаватвилелди, тафаватлувилелди, тафаватлудаказ. ТАФАВАТСУЗДАКАЗ нар. адетдинди хьиз, кьетIен са гьиссни авачиз. Яваш-яваш, чпизни хабар авачиз, юлдашвал, дуствал муьгьуьббатдиз элкъвена, ва са юкъуз акуна хьи, Гьамидан нубатдин чар Зелфиди тафаватсуздаказ кIелна. А. А. Умуд. Синоним: тафаватсузвилелди. Антонимар: тафаватвилелди, тафаватлудаказ. ТАФАКУРУН т-б, гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; тафакур авун, тафакур тавун, тафакур тахвун, тафакур хъийимир фикир авун. Даим дерин тафакурдай, Душманарин зигьин курдай, Тамам дуьньядиз чукIурдай Вичин ишигъ экуьнин гъед. С. С. Эекьнин гъед. ТАФТ фарс, сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари. -ара винелай чIугунвай хамунал тупIаралди музыкадин макьамар ядай кьезил алат. Нагагъ истиканар эцигнавай пIатIнус, тафтунин чкадал ядай кас хьанайтIани, ам кьуьл авуниз гъазур тир. А. А. Лезгияр. Ма цIуд манат - устIардиз - «Къачагъ Неби» ягъ!... Ресторанда гьатнава ван тафтунин... А. С. Жуваз душман жемир вун. * тафт ягъун гл., ни тафт алатдай макьамар ягъун. Мирзеюсуфаз свас Къизтамум Сийид имидин шарабанда аваз гъана. Дахди чIагъан, ва адахъ галаз за тафт ягъиз, мехъер шад гьалара аладарнай. С. Зи Сулейман. ТАХ фарс, т-б., сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара 1) са шумудакай хранвайбурукай, ибарат тирбурукай сад. ЦIилинин тах атIана,.''Р. 2) куьч. фикирдин хел.... драмаяр сад-садахъ галаз вахтуналди ва эвелдилай эхирдалди гьерекатда авай ксаралди сад туш, автордин фикирда авай идеядалди, адан манадик кутунвай кьвед лагьай тахуналди сад я. Ф. Асланова. Ханбиче Хаметовадин драматургиядикай. * кьве тахан гьарф, некIедин тах атIун, са тахан гьарф. * тах кимиди сущ. акьулдиз зайифди, къариба амалар акъатдайди. - Вичин кар адаз вичиз хъсандиз чида. Амма, зи фикирдай, - давамарна танишда, - заз ам тах кимиди, гьа са чIавуз вич-вичив гвайди хьиз аквазва. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ☼ "Лезги чIаланни урус чIалан словарда" (1966-й) и ибара са гаф яз ( тахкими) ганва. Чи фикирдай, ам Орфографиядин словарда (2001 -й.) кьабулнавайвал, кьве гафунин уьлчме яз, кхьин дуьз я. ТАХАЙ прил. 1) диде-буба чара тир, са руфунилай тушир. # ~ руш,~ вах, ~стха, ~ гада, ~ аялар. Хьана-хьанач кьван са къарини кьужа. И къаридизни хьана сад хайи руш, сад тахай руш. Ф. КIватIаш. 2) жув алад тавур. ~ буба, ~ диде. И кар аквазвай тахай диде хъиляй рекьизвай: бес жечни, гишила тазвай, зулумдик квай тахай руш ракъариз-варцариз къалуриз тежедай хьтин гуьрчегди жезвай. Ф. Бибихатун. ТАХАЛЛУС араб, ктаб, сущ.; -да, -да; -ар, -ри, -ра; жува-жуваз шаирри, писателри, фамилиядин чкадал, кьабулнавай хсуси тIвар. Ахпа са тIимил геж хьиз шаирди [Х. Тагьира. А. Г.] республикадин «Социализмдин пайдах» газетдин редактор Исмаил Вагьабоваз хабар гана: «А квез шиирар ракъурзавай Хъутунхъ Али ( Алирзадин жегьил вахтарин тахаллус гьа ихьтинди тир) гележег авай шаир я» Р. Исаев. Алирза Саидован яратмишунра хайи чилин къамат. Дагъустанда Советрин девирда вич Адалло ( литературадин тахаллус) яз машгьур хьайи 72 йисан яшда авай шаирди вич гуьгьуьллудаказ властрин гъиле вугун къетIна. ЛГ, 2004, 15. VII. Синоним: псевдоним. ТАХВУН тавун глаголдин формайрикай сад. Кил. ТАВУН. ТАХЛУКЬ кил. ТАЛУКЬ. ТАХМА: * тахма гапур сущ. къакъара авай гапур. Къе пакамаз заз ам акуна. Хъсан чухваяр алай, юкьва гимиш тахма гапур, къвалалай тапанчияр вегьенвай, кIвачелни хурумдин чекмеяр алай. Ф. ТАХМИНАН 1 араб, прил. дуьм-дуьз тушиз, дуьзвилиз мукьва тир. Тахминан гьисабралди цIипуд колхоздивай 1600 га, са куь колхоздивай 1700 га багълар кутаз жеда. А. А. Лезгияр. ТАХМИНАН 2 нар. дуьм-дуьз тушиз, дуьзвилиз мукьва яз. Эмин хайи ва кьейи вахт дуьм-дуьз малум туш, анжах бязи малуматралди тахминан тайин ийиз жеда... М. М. Гь. Шииррин кIватIал туькIуьрайдан патай (1941 ). Лезги халкьдин ва адан культурадин тарихдиз важиблуди, кьетIенди маса месэла я: араб, фарс, туьрк гафар лезги чIалаз гьикI атана, а гафарин бине тахминан шумуд лагьай виш йисарай къвезва;.. М. Алипулатов.. Лезпг" чIалан машгъулардай грамматикадай материалар. ТАХСАРА сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) чилин кIан, сур. 2) обр. нив рахазватIа, ам бегьемсуз тирди къалурдай гаф. Куьне умуд кутур тапан зерятди Аквада куь дуван, жин, дев шуьшедай Акъудайбур - тахсараяр! - бинедай. И. Гь. КьецIи руша.... КицIин туьмерри вичиз шадвал гузвайтIани, Тамума наз гудай: «Квахь ман, я тахсара. Зун капI гвайди я. КапI чIур жеда зин». М. В. Гьарасатдин майдандал. * тахсарадиз фий! межд. 'кьий' манадин ибара. Вун тахсарадиз фий, икьван шум куьруь. Е. Э. Тумакь яц. - Агь, ам тахсарадиз фий! Къе жегьил береда чухвай туртур, пака карабра гьадай кпул я вах, кпул! Ш. Исаев. Кпул я, вах. ТАХСИР араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра авур чIуру кар, кутуг тавур кар. Тахсир вуч хьуй, Эмин икI куз? Е. Э. Гьарай, эллер!. Селим бубади лугьудайвал, инсанриз аквазвай вири татугайвилерин тахсир дяве тир. А. Исм. Зи лацу балкIан. * тахсир <кваз> хьун гл., ник чIуру, кутуг тавур кардин иеси яз гьисабун. Паб, гъуьл хьана сад тушиз сир, Мегер ян зун на кьур есир? Нагагь кватIа закни тахсир, Ая кван успат, гуьзел яр. С. С. Гъуьлуьнни папан гьуьжет. А заманадин инсанрик тахсир квачир, тахсиркарар залумар тир. Абуру кесиб халкьар мичIивиле туна тарашзавай. А. Ф. Бубадин веси. * тахсир кутун гл., са ни вуж ятIани чIуру кIвалах авурди яз кьун, чIуру кIвалах са нин ятIани хиве тун. Кесибдик вуч тахсир куьне кутазва? Е. Э. Цилингар. Къуллугъдин рекьяй кутадай тахсир жугъун тавурла, абуруз хуьре са тIимил гьая экъичай дишегьли аваз, адав седридилай Махачкаладиз шикаят ийиз туна. А. А. Лезгияр. Куьне рушак гьавая кутамир тахсир. А. Ал. Баллада. Бакуда яшамиш жезвай зи руш адан гъуьлуь, вичин диде кьена лугьуз тахсирар кутуна. дустагъда тваз туна. ЛГ, 2003, 4, XII. ТАХСИРВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тахсир квай гьал. Синонимар: тахсирлувал, тахсиркарвал. Антоним: тахсирсузвал., ТАХСИРВИЛЕЛДИ нар. тахсирвал хас яз. ТАХСИРКАР сущ.; -ди, -да; -ар, -ри тахсир квайди. Ахпа, жемятдин разивал аваз, тахсиркарриз ихьтин жазаяр гана... Ф. Гьуьлуьн руш. И кардин тахсиркар ви гъуьл я. Ф. Савдагардин папанни фекьидин кьиса. Гуя ванцин лепеди анихъ гадрай Гуьдекани «вичин чIалалди» тахсиркарриз туьнбуьгьар авуна. Б. Гь. Заз эвера. Тахсиркар хуьн патал ЦицIигърин мискIандин сад лагьай мертебада кьилдин кI вал къазамат авай. Ана тахсиркар са куьруь вахтунда, Кьасумхуьрел хутахдалди тадай. С. М. ЦицIигъ-наме. * тахсиркар авун гл., ни вуж тахсир квайди авун. Камалов Адил тахсиркар авунай. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. ТАХСИРКАРВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тахсиркар тир гьал. Чи чиликай вичиз мугиз кIанидан Гъил хайитIа, тахсиркарвал жедани, А. С. Рекьевай дуст.... хак акъатнавай тахсиркарвилерин вилик пад кьуна, гьам общественный ва гьам хсуси майишатра малдарвилин хипехъанвал, саларбанвални магьсулдарвал артмишдай серенжемар кьабулна... ЛГ, 2004, 15. VII. Гьа са вахтунда абур инанмиш я хьи, Дагъустандин чилел ара датIана тикрар жезвай ягьсуз тахсиркарвилери амай республикайрин крайрин ва областрин агьалийрин рикIерни секин тазвач... А Исм. Квахьнавай инанмишвал. * тахсиркарвал авун гл., ни тархсирдин кар кьилиз акъудун. Тахсиркарвал авурдан хьиз Зи кьил хура гьатзава. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Тахсиркарвал авуначтIани, къайгъусузвиляй чпин хиве жавабдарвал гьатзавайди абуру инкарзавач. ЛГ, 2002, 12. IX. Наркотикар ужуз туш эхир. Еке пулар регьятдиз жагъидач. Гьавиляй абур залан тахсиркарвилер авуниз мажбур жеда, А. Гьамидов. Зарафат туш, тIегъуьн я. ТАХСИРКАРВИЛЕЛДИ нар. тахсиркар тир гьал хас яз. ТАХСИРКАРУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; тахсиркар авун, тахсиркар тавун, тахсиркар тахвун, тахсиркар хъийимир тахсир квайди яз гьисабун. Са бязибур тахсиркарна вахтарал... Е. Э. Девран, гьей! ТАХСИРЛУ прил. тахсирдин кар кьилиз акъуднавай, тахсир квай. И кардин тахсирлу вунни я, юлдаш Мерданова. З. Э. Муькъвел гелер. Антоним: тахсирсуз. * тахсирлу хьун гл., вуж-вуч тархсирдин кар авурди хьун, тахсир квайди хьун. - Яз гьакI я, амма язух гьайван тахсирлу тушир... Гьайванар садрани тахсирлу жедач. Тахсирлубур гьамиша инсанар я... Ваз и муьгъ аквазвани? ~ ада муькъуьн сивел кам эцигуник хев кутазвачир, адаз са вуч ятIани важиблу гаф заз лугьуз кIанзавайди аквазвай. А. Къ. Нехирбанни лекь. Антоним: тахсирсуз хьун. ТАХСИРЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тахсир квай гьал. Синоним: тахсирвал, тахсиркарвал. Антоним: тахсирсузвал. ТАХСИРЛУВИЛЕЛДИ нар. тахсирлувал хас яз. Шапериди тахсирлувилелди кьил галтадна; А. А. Лезгияр. Синоним: тахсиркарвилелди, тахсирлудаказ. Антоним: тахсирсузвилелди. ТАХСИРЛУДАКАЗ нар.. тахсирлу яз. Синоним: тахсиркарвилелди, тахсирлувилелди. Антоним: тахсирсузвилелди, тахсирсуздаказ. ТАХСИРСУЗ 1 прил. тахсир квачир. Антоним: тахсирлу. * тахсирсуз хьун гл., вуж-вуч тархсирдин кар тавурди хьун, тахсир квачирди хьун. Антоним: тахсирлу хьун. ТАХСИРСУЗ 2 сущ. -да, -да тахсир квачир кас. Тахсирсуз тахсирлу авунни игитвал туш. А. А. Пад хьайи рагъ. ТАХСИРСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тахсир квачир гьал. Антонимар: тахсирвал, тахсиркарвал, тахсирлувал. ТАХСИРСУЗВИЛЕЛДИ нар. тахсир квачир гьал хас яз. Синоним: тахсирсуздаказ. Антоним: тахсиркарвилелди, тахсирлувилелди ТАХСИРСУЗДАКАЗ нар. тахсир квачиз. Синоним: тахсирсузвилелди. Антоним: тахсиркарвилелди, тахсирлувилелди, тахсирлудаказ. ТАХТ фарс, сущ.; -уни, -уна: -ар, -ари, -ара 1) ацукьун патал тахтадикай, кьулуникай раснавай чка." Атана пуд варз алатна, пачагь и рушни галаз гьамамдиз физ гъазур хьана, гадани пачагьдилай вилик хваран некни гваз фена, тахтунин кIаник чуьнуьх хьана. Ф. Гьуьлуьн руш. КIанзава ваз ацукь цуьквер тахтунал, Амай ничхиррин из дуван, бахтавар. Е. Э. Билбил. 2) шагь. пачагь. вичин къуллугъ кьиле тухудайла, ацукьдай чка. IIIаир къени амазма чи рикIера. Пачагь фадлай гадарнава тахтунай. А. С. Зулумкарди туруналди хел яна... Урус пачагълугъдин тахтунал Петрдин стхадин хендеда руш Анна Ивановна атана... З. Р. Гьажи Давуд. ТАХТА фарс, сущ кIарасдикай махсус алатралди раснавай кьелечI затI. Тахтадални терез алай. патални кьакьан, са юркунал ихьтин малумат алай... А. А. Лезгияр. КIвалин тахта тунвай чил чуьхуьдай, кIвачин къапар: ботинкаяр, калушар, чекмеяр михьдай. ЛГ, 2002, 15. V. 1948 лагьай йис тир. Хуьруьг Тагьир Тагьирхуьруьн Къазмайрал тахтаяр къачуз заводдиз къвезва. ЛГ, 2003, 9. Х. Синоним: кьул. * тахта кесек туьрк, сущ. ишлемишунин къайдадиз гъанвай тахта. ТIунни дирек, тахта кесек чIуьл чIугунвай чукьван ава...КьепIир Алидин кI валерин тариф ТАХТАБИТ туьрк, сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера тахтада гьатанвай квак. ТАХТУН гл., вуж-вуч гьинай хтун тавун. ТАХХЪАЮ(ЙУ)Н гл., ни вуж-вуч ахъай хъувун тавун ТАХХЬУН гл., вуч хьун тахвун. ТАХЪА: * тахъа-тахъ сущ. тахъ-тахъ сесерин ван. * тахъа-тахъ авун гл., ни-куь тахъ-тахъ сесерин ван арадиз атун. Ам ахварин хиялдиз физ анжах башламиш хьанвай. Тахъа-тахъ авуна кIевиз рак гатана. З. Э. КУТВ-диз фена. ТАХЪВАЙ тахьун глаголдикай хьанвай причастидин форма. Кил. ТАХЬУН. ТАХъУН гл., ни вуч 1) жими затI къенез ракъур тавун. Са дидед нек тахъвай стхадизни я сенгер Фатума. С. С. Асландин тегьер Фатума. 2) ички ишлемиш тавун. Гьахъ лагьайтIа, за хъвана кIанзавайди туш. Хъвана лагьана закай масадаз зиянни хьайиди туш. Тахъванани чара авач: и дуньяда тахъвайтIа, агъа дуьньяда ам гудай кас жедайди туш. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. * тахъвай пиян сущ. акьулсуз амалар акъатдай кас. А кьей хва тахъвай пиян я. Р. ТАХЬАй прил. рахазвай вахтуналди гьелелиг авачир. Са замандан тахьай хьтин Уьтквем гьукумат ава чаз. С. С. Еке къуват. Суван яцран пад хкатай карч ама Бед аязриз таб гуз тахьай рекьера. М. Агьмедов. Зи дуьнья. * тахьай мисал авун (мисалун) гл., ни вуж-вуч хьун тавур, амачир гьалдиз гъун. - Вун архайин хьухь, ада исятда фена лугьуч, лагьайтIа пакамахь лугьуда, пакамалди адан кьилиз яд чими авун завай хьуй, а дангъуздин хва за тахьайда кьас ийида. Гь. Гь. Колхоз. Сагъ са цикIен - Куьн тамаш - Тахьай мисал ийидай. А. Ал. Къаних Мередни кьецIи чIагъ. И жемятар шагьид я, инал Херхема еке чарх тахьай мисал авуна. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Серкера са пуд бади аш, я шурпа тахьай мисалдай. С. Гьажибегов. Пуд бади. Синонимар: тахьайдай авун, пучун, рекьин, тергун. * тахьай мисал хьун гл., вуж-вуч пуч хьун, терг хьун. И жуьреда, са касди дисциплина чIурунин ва адан къайгъусузвилин нетижада коллективди хейлин вахтунда чIугур зегьмет тахьай мисал хьана. Б. Гь. Социалист Зегьметдин Герой Темирханов. * <гьич садрани> тахьай хьтин прил. вини дережадин. тариф авуниз лайих. Райондинни хуьруьн арадавай рекьел садрани тахьай хьтин чан атанвай. М. Гь. Им къван, имни терез. ТIебиатдин гуьзелвал, зурбавал рикIик акахьдай ва адан руьгьди гьич садрани тахьай хьтин азадвал гьиссдай. М. В. Гьарасатдин майдандал. Дугъриданни, им чи районда эхиримжи 20 йисан къене гьич тахьай хьтин агалкьун я. ЛГ, 2004, 15. VII. Чи лап кьилин агалкьунни ам яхьи, чна Россияда "тарих" пешедай гьич тахьай хьтин план туькIуьрна. ЛГ, 2004, 26. VII. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 |
| |||||||
|
