| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ТАМАМВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тамам тир гьал. Синоним: бегьемвал. Антоним: бегьемсузвал, тамамсузвал. ТАМАМВИЛЕЛДИ нар. 1) вири. Ширни рагъ дагъдивай хкат хьана, тIебиат тамамвилелди ишигълаван хьана. А. А. Умуд. Урусатда зегьметчияр тамамвилелди азад хьана чпиз Совстрин гьукумат тешкилнава. А. И. Самур. Вун инанмиш хьухь, эгер Вуна завай кIанарзавай къуллугъ тамамвилелди завай бегъемариз хьанайтIа, зун бахтлу кас яз гьисабдай за. А. Г. Гюльмагомедов. М. М. Гаджиев. Из лингвистичского наследия. 2) вири патарихъай лазим къайдада аваз. Чи литературадин и мягькем алакъа ва мукьвавал ада халкьдин интересар патал женг чIугуникай, халкьдин яшайиш дуьздаказ ва тамамвилелди къалуруникай ~арадиз къвезва. А. С. Жегьил шаиррин яратмишунин бязи месэлайрикай. Синонимар: бегьемвилелди, бегьемдаказ, бегьемдиз, тамамдаказ, тамамдиз. Антонимар: бегьемсузвилелди, тамамсузвилелди, тамамсуздаказ, тамассуздиз. ТАМАМДИЗ нар. 1) вири.... вичин вири кьуватар цик квай багъдихъ гелкъуьниз серф авуна, къурамат чкайра къелемар ягъун ада тамамдиз рикIяй акъудна. А. А. Умуд. Заз акI жедай хьи, на лугьуди, а гафари а куьгьне ихтилатриз цIийи рангар, цIийи дад хгузвай, гуя бадедини Шагь-Буба халуди чпин ихтилатра тамамдиз лугьуз тахьана амукьай фикирар цIийи кьилелай чпи чпиз ачухар хъийизвай. А. Къ. Нехирбанни лекь. 2) вири патарихъай лазим къайдада аваз.Куьгьне хуьре агьалияр амач, анаг тамамдиз харапIайриз элкъвенва. А. А. Умуд. Синонимар: бегьемвилелди, бегьемдаказ, бегьемдиз, тамамвилелди, тамамдаказ. Антонимар: бегьемсузвилелди, тамамсузвилелди, тамамсуздаказ. ТАМАМСУЗ прил. 1) лазим тир лишанар бес тежезвай. 2) куьч. зигьиндиз зайиф. ТАМАМСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тамамсуз гьал. ТАМАМСУЗВИЛЕЛДИ нар. тамамсуз гьал хас яз. Синонимар: бегьемсузвилелди, тамамсуздаказ, тамамсуздиз. Антонимар: бегьемвилелди, бегьемдаказ, бегьемдиз, тамамвилелди, тамамдаказ. ТАМАМУН кил. ТАМАМАРУН. ТАМАРБАН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавайди. Синонимар: мешебиги, тамухъан. ТАМАРБАНВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавай пешекарвал. Синонимар: мешебегивал, тамухъанвал. * тамарбанвал авун гл., ни там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавай пешекарвал авун. Синонимар: мешебегивал авун, тамухъанвал авун. ТАМАРЗУ || ТАМАРЗЛУ туьрк. прил. кIанивилин гьиссер авай; вил галай. КIвачикай хайи чил хкатна, Сивикай - мили хъвер шадлу. Булутриз килигиз ама зун Элифдай ватандин кьилел, Дурна хьиз цаварихъ тамарзу, Лув хана аламай чилел. А. Ал. Булутриз килигиз... Мислимат къужахламишна, векьерал буьнжуькьарна севре хьиз тIушунна, вичин къизмишвал рекьидалди лезет къачуна, ам гьамиша вичихъ тамарзлу ашнадиз элкъуьрна. Б. Гь Заз эвера. Я муаллим, - тамарзлу тегьерда лагьана ада, минет хьуй, идан чиниз килиг: Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. * тамарзу (тамарзлу) хьун гл вил галаз хьун. Тамарзу я дуст акунихъ. Е. Э. Гъазанфераз. Фадлай, тамарзу яз вил алаз акъвазнавай чи кесиб халкьариз Советрин властдин тIям чирун чарасуз я. А. И. Самур. Бязибуру ви намусдал хабарсуз, Хуш налук хьиз, намуссузвал вегьезва. Заз инсанар, кьизилдихъ хьиз, са юкъуз Намусдихьни тамарзлу жез кичIезва. М. Б. Заз кичIезва. Амма Алимкентдин жемят дагъда цIийи там кутунихъ тамарзлу тир. А. А. Умуд. Жуван чIалал рахадай касдихъ тамарзлу хьанвай ам рикIик гъалаба кваз пенжердай килигиз ахцукьна. Н. М. Буба. ТАМАРЗУВАЛ || ТАМАРЗЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера вил галай хьиз жедай гьал. Гададиз акIя хьи, на лугьуди, и квалди вичин бейнида, рикIе са гьихьтин ятIани, тайин тушир тамарзлувал, къарихвал твазва, ам къвердавай вичин гьиссерин, вичин дердерин есирда гьатзава. М. В. Гьарасатдин майдандал. ТАМАСКЪА туьрк. сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра викIинин кIаникан кIарас. ТАМАШ 1 : * тамаш авун гл., вуж низ-квез вилералди аквадайвал авун. Шадвиливди тамаш ийиз хуьруьн гилан кIалубдиз, Ашкъидалди кIватI жезва къе абур цIийи клубдиз. А. Мут. ЦIийи Макьар. Синоним: килигун. ТАМАШ 2 тамашун глаголдин эмирдин формалин вариантрикай сад. Кил. ТАМАШУН. ТАМА кIус "килиг гьа, фикир це гьа" манадин гаф. Эй, дели-дивана. хьанава, тамаш: Ких агъсакъал я, керекул - юзбаш. Е. Э. Дуьнья. Ахпа тамаш, вун виридан гъилерал, тупIарал жеда. 3. Э. Арифдиз ишара. - Тамаш, мирес, гададин рангар дегиш хьанвай чина вилер атIумна ЦIаруди, мад икI за авур кардин аксиниз экъечIиз, я тахьайтIа зи гафунал гаф эцигиз кIан хьайитIа, ахпа завай туш... Б. Гь. Заз эвера. ТАМАША 1 тамашун глаголдин эмирдин формадин вариантрикай сад. Кил. ТАМАШУН. ТАМАША 2 араб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) театрда артистар къугъуналди къалурзавай драмадин эсер. Секинат, акъваз! Хьсан хьана, вунни зи гъиле гьатна; няниз репетициядиз ша; килиг геж ийимир. Тамаша гьазурна кIанда. А. А. Умуд. Ваъ, Селминаз гададал ашукь тушир, руш Велимета вич тухузвай тегьердиз, адан амалриз тамашадиз хьиз тамашзава. М. В. Гьарасатдин майдандал. 2) къалмакъал. Умывальникдал къазан запун акур ада кIвале са тамаша туна: "Пукъацар яз хана -пукъацар яз рекьинни ийида", - секин жезвачир ам. М. Б. «Жигули». * тамаша авун гл., ни театрда артистар къугъуниз килигун. Икьван гагьди зи паб кьугъвана, куьне тамашаяр авуна, гила куь папар ракъура, абур сегьнеда къугъурай, чна тамашаяр ийин. А. А. Умуд. ТАМАШАЧИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тамашадиз килигзавайди. Гь. Гьажибегова драматургиядикни вичин пай кутунай. Адан «Адетдин къармахра» ( 1928 - йис), «Колхоз» ( 1931 - йис) пьесаяр тамашачийри - еке гьевесдалди кьабулнай. Гь. Гашаров. Хайи халкьдин рекье чан эцигайди. У. Гьажибегован "Гъуьлни паб", Анаран "Тахмина ва Заур", И. Эфендиеван "Вун гьамиша захъ гала ", А. Афгъанан "Рушан буба", Гь. Оруджеван " Муьгьуьббатдал гьеле чан алама", Ф. Амирован "Суьгъуьрчи Пери", А. Аквердиеван "Гьажи Мегьтидин кьилел атай крар" ва гзаф кьадар маса пьесаяр тамашачийри гьар сеферда хушвилелди къабулзава. ЛГ, 2004, 26. VII. ТАМАШУН гл., вуж низ-квез; -да, -на; -0, -ин, -рай, -мир; тамаш авун, тамаш тавун, тамаш тахвун, тамаш хъийимир вилералди кьатIунун. Тамашдай жемят вал гьейран я, Керим. Е. Э. Пагьливан Керим. Сулейманан ша вун мукьвал, Са кIус ваз тамашин, билбил. С. С. Билбил. Надежда Михайловна Гьажиеван кIвализ, музейдиз килигзавайди. хьиз, дикъетдивди тамашзавай. А. А. Умуд. Гьагь? менгенайра гьатай хьиз, чIакьракьай вичин гъилиз тамашзава мугьман. Б. Гь. ТIварун стхаяр. Кинофильмдиз тамашзавай жемят гьич квазни такьуна, абуру сифте мезели, ахпа туршимезе, гуьгъуьнилай шит-шит ихтилатрал илигна. К, 1985, 24. VII. Ваъ, Селминаз гададал ашукь тушир, руш Велимета вич тухузвай тегьердиз, адан амалриз тамашадиз хьиз тамашзава. М. В. Гьарасатдин майдандал. Садра таксистдин чиниз тамаша, ам мад вичин эвелан къайдадиз хтана. А. Къ. Нехирбанни лекь. Синоним: килигун. ТАМОЖНЯ урус, сущ.; -ди, -да; -ияр, -ийри, -ийра сергьятдилай са патай маса патаз пар, яракь акъудун кардик кутазвай идара. Бакудин базарриз келемар тухуз жедачни? Жеда, амма таможнядиз пулар гайидалай кьулухъ... ЛГ, 2004, 5. VШ. ТАМУКЬРАЙ гл. амукь тавурай. Къуй мичIивал тамукьрай Мад инсанрин арада, Садни рекье тамукьрай, Садни тахьуй кьарада. А. Ал. Вацран мичIер. ТАМУН прил. 1) там арадиз гъизвай. Абуру тамун гапIалда югъ акъудзавай кицIериз са квекай ятIани хабар гузвай, са куьн патахъай ятIани тагькимарзавай. А. Исм. Эхиримжи къув. 2) вагьши, тамара авай.. Сифте йисара захъ галаз са ихтилат-суьгъбетни ийидай, гила зун адаз гьакIан течир тамун инсан хьанва. А. И. Самур. И чилеринни цаварин, къушаринни тамун гьайванрин, вацIунни тамарин ширширдилай гъейри маса са ванни япарихъ галукь тийидай и женнетдин ирссагьиб зун я. А. Исм. Эхиримжи къув. * тамун верч сущ. тама жедай верч хьтин къуш. * тамун як сущ. тамун ничхиррин як; танда лекъвер авай къарникъузрин жуьре.. ТАМУХЪАН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавайди. Ам гъиле авай кIвалахни акъвазарна къецел экъечIна, тфенгдин луьледиз патрум сухна ва машиндин ван акъатай патахъ гьерекатна, амма машин тамухъандин кIвал галайвал къвезвай. З. Гь. Ахварай авудай аваз. Синонимар: мешебеги, тамарбан. ТАМУХЪАНВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавай пешекарвал. Синонимар: мешебегивал, тамарбанвал. * тамухъанвал авун гл., ни там хуьнин къайдаяр кьилиз акъудзавай пешекарвал авун. Адаз гададихъ галаз кIвалахдин патахъай са суьгъбет ийиз кIанзавай, амма са фикирди ам акъвазарзавай; «За лугьун тавуртIани ада тамухъанвал ийида. З. Гь. Ахварай авудай аваз. Синонимар: мешебегивал авун, тамарбанвал авун. ТАН 1 тун [тhу"] глаголлин формайрикай сад. Кил. ТУН. ТАН 2 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) тарцин, набататдин хилер галачиз амай пай. ЦIегь таран дувулрив агалтна ацукьнавай, адан кьве бацIиди таран тандал чамарарзавай. З. Гь. Ахварай авудай аваз. Багъда авай жегьил къелемрин танар гъайванри алаж тавун патал чарчелди кIеви авуна. ЛГ, 2004, 16. ХII. 2) инсандин беден. Зи кьилелни алач, кIвачелни. Тандал алайди метIерал кьван яргъи, са шумуд чкадилай пинеяр янавай перем я. З. Р. Зи уьмуьрдин шикилар. Айна гъилик чемоданни кваз хтана. Адан кIвачерал туфлияр, тандал тIарам булушка алай. З. Э. Муькъвел гелер. ТАНАФУС араб, куьгь., сущ.; ди, -да; -ар, -ри, -ра кIвалахзавайбуру, кIелзавайбуру ял ядай тIимил вахт. Судди танафус малумарна. Абур къарар акъудиз хуьруьн советдин канцеляриядиз фена. А. Ф. Газет. Синоним: перерыв. ТАНГ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кьепIина пекиник квай аял кутIундай гьяркьуь кашу. Эслиди тадиз тангар ахъайна аялдилай пекер алудна. З. Э. Муькъвел гелер. Нек гана. Туна аял кьепIина, ават тавун паталди кутIунзава тангарив. А. Ал. Тангар. Къеб такIан аялд хьиз кIарзава епер, Акъатиз кIанзава кIеви тангарай. С. К. Этюд. ТУНГЪАЛ сущ: ; -ди, -да; -ар, -ри. ра Тунгъал цифер цавун юкьвал КIватIал хьанва, къайгъусуз яз. СА. Тунгъал цифер. ТАНГЪАХ туьрк, сущ,; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) са яшаринди. - Паб жуваз тангъах авайди хьун герек я, лугьузвай ада. Дуьз гафуниз вуч лугьуда кьван? З. Э. Кек галкIизва. 2) дережа. - Килиг, килиг, ибурун тангъах аку, алай гьал аку... Ибурукайни газет кIелдайбур хьанвай замана я ман! А. Ф. Газет 3) жемятдин арада гаф ише фидай, кесерлу гьал. Гила зи фикир ихьтинди я: куьне чи тангъахда авай ва чпел чIалах жедай гадаяр чирна гъиликди ая. Чун абурухъ галаз гуьруьшмиш хьана ихтилатар авуна кIанзава. Я. Ш. Гьахъ квахьдач.... и муаллимдин хьтин шляпIани гъваш, галстукни, гьадандаз ухшар мичIи пенжекни. Спелар мад за хиритIнава. Жизви къванни жуван тангъах кутугай ксариз мукьва ийин. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Къуй кIелрай дидеди,- лагьана за жува жуваз, къуй дамахрай вичи хайи веледдал - Алемдин тангъах авай шаир хцел. А. Къ. Гилигзава. ТАНИШ1 туьрк, прил. алай вахтунилай вилик чидай. Вири хуьруьнвийриз хьиз вичизни гьар садан тIвар чидай и таниш элдин юкьвай адаз гъвечIизамаз вичин рикIи чIугур са руш жагъуриз кIанзава. Б. Гь. Заз эвера.... цIайлапанри дагълар экуь ийизвай, ва гьар сеферда таниш чкаяр акурла, рикI мадни сугьул жезвай: хуьруьв агакьун гьич фикирдани къаз жезвачир. З. Гь. Лезгийрин риваят. - Я Кьадуч стха! - сада эверна. Сес танишди я. З. Э. Рамзият. Антоним: таниш тушир. ТАНИШ 2 сущ.; -да, -да: -ар, -ри, -ра алай вахтунилай вилик чидайди. Захь гьар са хуьре танишар ава. З. Э. Муькъвел гелер. Чна, куьгьне танишри, хвеш-беш авуна, за куьрелди жуван дерди кIелна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: чирхчир. * таниш авун гл., ни нив-квев, нихъ-квехъ галаз вуж-вуч ятIа лугьун, чирун. Амма Эмин чна рикIелай ракъурун веже къведач. Ада чун алатай девирдин пис, эйбежер гьаларихъ галаз таниш ийизва. М. М. Гь. Сифте гафунин чкадал. Синонимар: танишарун, танишвал гун. * таниш тушир прил.,; вуж-вуч низ чин тийир. Гъуьлягъ цин кьилихъ акъвазрай машиндай сифте кьве таниш тушир итим эвичIнай, ахпа, таниш тир асани цава кьуна, - Матваш халу. М. Б. Зун кьенвач. Зун садлагьана, кегькир хьана, амукьнай: . таниш тушир дагъдин къекъуьнра гьалтай такабурлу суван кьунар, инлай-анлай къурху кваз къарагъай сваларин уьфтер, кьуд патаз атир хъченвай цуькверин хунчаяр рикIелай алатай хьиз тир... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Бирдан адан далудилай вичиз таниш тушир са чими шей инихъ-анихъ гуьцI жез башламишна. А. Исм. Эхиримжи къув. Синоним: таниш. * таниш хьун гл., вуж-вуч нихъ-квехъ галаз, нив-квев вердиш хьун. Сулейман азербайжан халкьдин культурадихъ, фольклордихъ, ашукьрин манийрихъ ва искусстводихъ галаз мукьувай таниш хьана. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар. Маргъухъандин гьекь хуш я заз, Темпел инсан таниш тахьуй. Ш-Э. М. Зи дуьа. - Сифте зун квев гъиле гъил амаз, чина вил амаз таниш жен. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синонимар: танишвал гун. * таниш-билиш сущ. вич ва вичиз чидайди( -бур). Ам кесерлу, таниш-билиш гзаф авай кас тир. А. А. Нажмудин Самурский. Нагагь вичиз таниш-билиш кас аватIа, килигиз, ада вил экъуьрна. А. А. Пад хьайи рагъ. Ада таниш-билишар гена са шумуд рикIел гъана. З. Э. Рекьер сад туш. Синоним: чирхчир. ТАНИШАРУН гл., ни вуж-вуч нихъ-квехъ галаз, нив-квев; -да, -на; -а, -ин, -рай, -мир; танишар авун, танишар тавун, танишар тахвун, танишар хъийимир никай-квекай ятIани малуматар гун. Пакад юкъуз Къазимегьамеда абур Советдин кIвалахдихъ ва юлдашрихъ галаз танишарна. А. И. Самур. Туьквендиз ( гьахьайбур, вичиз складда садахъ ийидай парар ава лагьана, ада къецихъ акъудна. Къеняй тIуб агалдна, зунни вичин алакьунрин «тежрибадив» танишарна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синонимар: таниш авун. танишвал гун. ТАНИШБУР 1 прил. таниш прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Конвертдал «Адресат и адресда яшамиш жезвач» лагьана кхьенвай гафарин хатIарни танишбур я. А. Къ. Нехирбанни лекь. Сигнал агакьайдалай кьулухъ Титова гужлу "Ил " лув гудай зулунихъди гьална. кIаникай аквазвай чкаяр танишбур тир. ЛГ, 2004, 26. VII. ТАНИШБУР 2 сущ.; -у, -а таниш тир ксар, затIар. Айвазалай гъейри, зи фикирдалди, адаз ина танишбур авачир. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ТАНИШВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера таниш тир гьал. * танишвал гун гл., ни низ сада масадаз жув вуж ятIа, лугьун, жувакай ихтилат авун, малуматар гун. - Чан Рустам, им чи мугьман я. Куьнни, стха, яргъал акъвазмир, нуш хьуй, неъ-хъухъ. Нубатсуз кефияр чIурмир. Сад-садаз ширин хьухь, танишвал це. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ТАНИШВИЛЕЛДИ нар. танишвал хас яз. ТАНИШДИ 1 прил. таниш прилагательнидин теквилин форма. Кил. ТАНИШ. ТАНиШДИ 2 сущ.; -а || -и, -а таниш тир кас, затI. -Вичин кар адаз вичиз хъсандиз чида. Амма, зи фикирдай, - давамарна танишда, - заз ам тах кимиди, гьа са чIавуз вич-вичив гвайди хьиз аквазва. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Танишдан кIвал суракьна, адан гьаятдиз гьахьунни, къапа-къап са рушал, гьалтна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. -Хайи турпагъ суракьзавай танишдиз килиг. И. Гь. Регъуьни жез, дикъетдивди килигзава ЯбатIай цIийи танишдиз. А. Исм. Эхиримжи къув. Кам вилик техйиз акъвазнавай цIийи танишдилай мад сеферда гьайифрин цIугъар алахьна. А. Исм. Эхиримжи къув. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 |
| |||||||
|
