| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ТАКIАНАРУН гл., ни-куь вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; такIанар авун, такIанар тавун, такIанар тахвун, таканар хъийимир са кас, затI, сада ийизвай, арадиз къвезвай кIвалахар, лишанар кьабулиз тежедай гьиссер арадиз гъун. Са бязи игитриз повесть хьтин чIехи эсерда ганвай майданар гуьтIуь я. Вил хкуна алатзавай игитар дуьшуьш жезва ва абур акьван чкадал, чебни гъасятда такIанардай, авторди вучиз гьанватIа, лугьуз хьун четин я. А. Фет. «Нехирбанни лекь» повестдин гьакъикъат. ТАКIАНБУР 1 || ДАКIАНБУР такIан || дакIан прилагатедьнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. ТАКIАН. ТАКIАНБУР 2 сущ.; -у. -а кIан туширбур. Нече шумуд такIанбур а вахтунда Хъуьредайбур вални сад агъзур жеди. Е. Э. Гьая тийижир паб. Ви меслягьат такIанбуруз са несигьат лугьузава. Е. Э. Дуст Ягьиядиз. Президент Рузвельталай тафаватлу яз, жанаби Черчилль чарар кхьиз такIанбурун терефдардиз ухшар тушир. Р. Р. Пуд гьукумдардин ихтилат. ТАКIАНВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера са кас, затI, сада ийизвай, арадиз къвезвай кIвалахар, лишанар кьабулиз тежедай гьиссер авай гьал. Кьулп хьурай чи кIанивални такIанвал, эквни мичI яз, гьамиша чи рикIевай. М. Б. Уьмуьрдин гимн. Яргъи хьанва зи йисарни. ТакIанвилерин. Амма и кьведан, и тегьердин такIанвал, фикир кьатIун авачир зегьгрлу гьашаратрин такIанвал, бажагьат зал гьалтайди я... А. Нуриев. ТакIанвал. Лагь манияр, квахьрай рикIяй такIанвал. К. Агьмедов. Лацу живед къугъунар. Гьикьван на заз кIанивал гайитIа, Са кIус кьванни тIимил це такIанвал. М. Б. Бубадин сурал. Антоним: кIанивал. . ТАКIАНВИЛЕЛДИ нар. такIанвал хас яз. Синоним: такIандаказ. Антоним: кIанивилелди, хушвилелди, хушдаказ, хушдиз. ТАКIАНДАКАЗ нар. са кас, затI, сада ийизвай, арадиз къвезвай кIвалахар, лишанар кьабулиз тежедай гьиссер авай гьал хас яз. Синоним: такIанвилелди, такIандиз. Антоним: кIанивилелди, хушвилелди. хушдаказ, хушдиз. ТАКIАНДИ 1 || ДАКIАНДИ2 такIан||дакIан прилагатедьнидин теквилин кьадардин форма. Кил. ТАКIАН. ТАКIАНДИ 2 || ДАКIАНДИ2 сущ.; -а, -а такIан тир кас, затI, гьал. Бюллетендин са пата "буба", муькуьна "диде" гафар кхьенвай. ТакIандалай цIар чугу. Тухвана чна референдум. Н. Шихнебиев. КIвалин референдум. Антоним: кIаниди ТАКIАНДИЗ нар. са кас, затI, сада ийизвай, арадиз къвезвай кIвалахар, лишанар кьабулиз тежез. Синоним: такIанвилелди, так[андаказ. Антоним: кIанивилслди, хушвилелди, хушдаказ, хушдиз. ТАЛА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра мублагь дуьзенлух чка, чил. - Имни девлетлуйрин талаяр цун патал гъанвайд яни? З. Э. Муькъвел гелер. - Дагълар, дагълар, куь серин чи талайрал. Куь мешреб - чи гуьнейрал, чи къузайрал. И. Гь. Рубаияр. Лезгийрин хуьрер сувара аватIани, абурун виридаз аранда талаяр, убаяр, паласаяр ава. Ф. Б. Миф. ТАЛАГЪУН лугьун глаголдин инкарвилин форма. Кил. ЛУГЬУН ТАЛАГЬ кил. ТАЛИГЬ. ТАЛАКЬУН гл., нелай вуч ийиз алакь тавун. Талакьун айиб туш, чир тавун айиб я. Р. Хиве кьадач талакьдай кар Алчахри негь тавун патал. С. А. За инсандал ийидач хъвер... Синоним: алакь тавун. Антоним: алакьун. ТАЛАМИШУН гл., т-б, ни вуч; -да, -на; -из, -зава: -а, -ин, -рай, -мир; таламиш авун, таламиш тавун, таламиш тахвун, таламиш хъийимир садав гвай затIар гужуналди къакъудун. Синонимар: тарашун, чапхунун. ТАЛАН фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра тарашун. * талан авун гл., ни вуж-вуч садав гвай, садаз авай затI масада вичинди авун. Им яни, кьанлу, квехъ авай закон - Гунагьсуз ислагь инсанар тукIун? Им яни, иблис, квехъ авай план - Халкьар ийиз тарашни талан? Х. Т. Гурхана. Синоним: тарашун. ТАЛАНТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра гьакъикъат аннамишун патая затдик квай алакьунар. Синонимар: зигьин, бажарагъ. ТАЛАНТЛУ прил. асулдай затдик квай бажарагълувал авай. Синоним: бажарагълу. Антоним: талантсуз. ТАЛАНТЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера асулдай затдик квай бажарагълувал авай гьал. Синоним: бажарагълувал. Антоним: талантсузвал. ТАЛАНТЛУДАКАЗ нар. асулдай затдик квай бажарагълувал авай гьал хас яз. Антоним: талантсузвилелди. Синоним: талантлуз. Антоним: талантсузвилелди. ТАЛАНТЛУ3 нар. асулдай затдик квай бажарагълувал авай гьал хас яз. Антоним: талантсузвилелди. Синоним: талантлудаказ. Антоним: талантсузвилелди. ТАЛАНТСУЗ прил. асулдай затдик квай бажарагълувал авачир. Антоним: талантлу. ТАЛАНТСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, - илера асулдай затдик квай бажарагълувал авачир гьал. Антоним: талантлувал. ТАЛАНТСУЗВИЛЕЛДИ нар. асулдай затдик квай бажарагълувал авачир гьал хас яз. Антонимар: талантлудаказ, талантлуз. ТАЛАНЧИ туьрк. сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тарашунал машгъулди. Эй терезчи, эй медени къекъвераг, Эй граммар къакъудзавай таланчи, «Девлет» лугьуз акъатнавай кьекъерай, Ви рикI динж туш уьмуьрлух яз яланчи. А. Ал. Эй терезчи. Синоним: тарашчи. ТАЛАНЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, - илера тарашунал машгъул пешекарвал. Синонимар: тарашчивал, чапхунчивал. ТАЛАНЧИВИЛЕЛДИ нар. тарашунал машгъул гьал хас яз. ТАЛАш туьрк. сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра нажахдалди атIузвай кIарасдикай хкатдай гъвечIи кIус. Тар атIудайла, са гъвечIи талаш хкатна вергериз аватна. Ф. Бибихатун. Талашар ракьун кIусар хью, мишекъатдаказ хкатзавайтIани, тар атIузвайдан гьерекатрай, гъилерин такьатдай, нехирар хкведалди тар ярх жедайди кьатIун четин тушир. Ж. Байрамалиев. КIарасдин тIурар. Синонимар: хъвалахъ, чIидгъем, шуьткьвелар. ТАЛБА араб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра гьахъсуз, бинесуз тахсир (карвал). Им мад Гуьзелхана «хуьряй гъай сусвал» гьалчзавай талба тир. П. Ф. Жуван руг. Аял тарсунай агакь тавунин делилар ахтармишна, герек жезвай куьмек гана кIандай чкадал и чIавалди ахмурдин, талбадин ван тахьай аялдик чIехибуру рикIивай кичI кутуна. ЛГ, 2004. 30. III. Синоним: туьнбуьгь, буьгьтен, фитне, шер. ТАЛВАР туьрк, т-б., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра чилелай хкажна самарин, векьерин къав алаз раснавай ацукьдай, ял ядай серин чка. КузватIани аранда яр Ракъини къизмиш, Кьил агъадал кьезил талвар Таххьурай уьлмиш. П. Ф. Агь, чилин циф! Синоним: чардах. ТАЛГУ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра чалагъанрин жуьредин къуш. Гьар са хаин хьана талгу, Кесибар лифер хьанай кьван. С. С. Хьанай кьван. ТАЛГЬАНА талгьун глаголдин формайрикай сад. Кил. ТАЛГЬУН. ТАЛГЬУЗ талгьун глаголдин формайрикай сад. Кил. ТАЛГЬУН. ТАЛГЬУН гл., ни низ вуч; -ана; -урай 1) лугьун тавун. Зававай адаз жуван рикIевайбур талгьана акъвазиз хьанач... М. М. Уях хьухь, лезгияр!: Мад ихьтин вахтунда Президентдиз пара кьван сагърай талгьана акъвазиз жедайни! Р. Р. Пуд гьукумдардин ихтилат. Ада къай, жив, марф, палчух талгьуз гьар сеферда цIувад-къад километрдин рехъ яхдиз кечирмишиз хьана. З. Э. Муькъвел гелер. 2) фикир тагун. Гьа чарарилай кьулухъ ада йиф-югъ талгьана суьрсет кIватIзава. З. Р. Гьажи Давуд. Самурди гилани, гад-кьуьд талгьана ван ийизва, анжах ам гъакIан ван туш, ада игит ашукьдин мани давамарзава... З. Гь. Лезгийрин риваят. Поезд герен-герен келледай, хиперив жанавур кутунвай чубандай хьиз гьарай къвез физва, гьа физва. Йиф талгьуз, югъ талгьуз физва. Н. М. Буба. Синоним: лугьун тавун. ТАЛИГЬ араб, т-б., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра бахт, кьисмет. Вун Халикъди икI халкь авун чи уьмуьрдин талигъ хьана. Е. Э. Мубарак Исмаил. ТАЛИМ араб, т-б, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра чирвал гун, тербияламишун. ТАЛМУД сущ.; чувудрин диндин кьилин ктаб. Хашпарайрихъ Инжил, чувудрихъ Талмуд, мусурманрихъ Къуръан ава. ЛГ, 1992, 25. IV. ТАЛУКЬ 1 прил. са никай-квекай тир. Етим Эминахъ галаз Гьасан эфендидин алакъайриз талукь тир са затI заз гьатнач. А. Г. Гюльмагомедов. М. М. Гаджиев. Из лингвистичского наследия, Адет яз, юбилейриз талукь макъалаяр, вири сад хьиз, сугъулбур ва саки сад хьтинбур жеда. А. Къ. Шаирдин экв. Гафарни крар дуьз текъвезвайди акурла, Горбачеван девирда ам партиядин жергейрай экъечIнай ва и кар ада делилламишни авунай, талукь ксар адан делилрихъ галаз разини хьанай. ЛГ, 2003, 13. ХI. * талукь авун гл., ни вуч низ-квез тIваруниз акъудун. Халкьдин темадиз кьилдин ихтилат талукь авун герек къвезвайвиляй гъилевай макъалада зун халкь - геройрин къаматар ачух жезвай бине, чIур, майдан хьиз ишлемишунал сергьятламиш жеда. П. Ф. Тек са рагъ я даимди. * талукь мирес сущ. мукьва кас; са сихилдин кас. «Килиг гьа, - лугьудай чIехи бубади, - пака вини магьледавай флан касдин гададин мехъер ава, аниз вунни алад. Чун талукь миресар я, атанач лугьун тавурай А. Къ. Нехирбанни лекь. Цилингрин хуьре БакIуд Севзихан тIвар алай са фекьи яшамиш жезвай. Ам Етим Эминан талукь миресрикай тир лугьуда, абурун тухум вири савадлу ксар хьана. ЛГ, 1998,3. IX. ТАЛУКЬАР сущ., гзафв. кь.; -ри, -ра лап мукьва-кьилияр. Лугьузва хьи, Афизат адан талукьри гужуналди... Ибрагьим лугьудай касдиз гъуьлуьз хгана. ЛГ, 1992. Алакьунар, алахъунар кьатIай талукьри ам [композитор Х. Халилов. -А. Г.] къунши хуьруьн Культурадин кIвалин директорвиле тайинарна. А. Гьажимурадов. Чи рикI алай композитор. ТАЛУКЬАРУН гл., ни низ-квез вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; талукьар авун, талукьар тавун, талукьар тахвун, талукьар хъийимир низ-квез ятIани бахш авун, тIварунихъ ягъун. Кфилдин сес ашукь хьанвай рикIин сес хьтинди я, ам язавай касдинни а макьам низ талукьарнавайди ятIа, гьа касдин рикIирин гьиссер сад ийизвай, кьилдин муьгьуьббатдин кесерлувал авай алат я кфил. А. Къ. Нехирбанни лекь. Алатай йисан дгкабрдин вацра Ргспубликадин милли библиотекада, кьве вацра садра акъатзавай литературнохужожественный ва общественнополитический журналар тешкил хьана 50 йис Тамам хьуниз талукьарнавай чIехи мярекат кьиле фена. А. Фет. Журналрин 50 - йисан юбилей. Гьар гьина ва квез талукьарнавай совещание, съезд хьайитIани, шаирдин яшлувилиз ва азарлувилизни фикир тагана адакай советрин цIийи къурулуш пропаганда ийидай кас хьана. С. Зи Сулейман. ТАЛУКЬВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера мукьвавал. ТАЛУКЬВИЛИН: * талукьвилин падеж сущ. асул, актив падежрилай гуьгъуьнай къвезвай падеждин тIвар. Талукьвилин падеждин эхирда, адет яз, н жеда. Р. * талукьвилин прилагательнияр сущ. затIунин лишан маса затIунихъ галаз авай алакъадалди къалурдай гаф. Талукьвилин прилагательнийралди лугьудай лишанар агъуз ва я виниз, гзаф ва я тIимил жедач... М. М. Гь. Лезги чIалан грамматика. ТАЛУКЬУН алукьун глаголдин инкарвилин форма. Кил. АЛУКЬУН'23. ТАЛХ т-б, прил. инсаф авачир, пис, чIуру. там сущ.; -у, -а, ар, -ари, -ара цун тавуна къалиндиз тарар экъечIнавай еке чка. Дагълара, тамара, хелвет дерейра вини гайи зиянрал рази тахьана, са къуз им лап хуьруьн мукьув атана. Ф. Зиянкар жанавур. А тамара авай вагьшийрини халкьдив гена кьил экъисиз тазвач. З. Э. Йифен тIурфан. Ада аял вахтар захъ галаз тама акъуднава, таму адаз уьмуьрдин дад чирнава. З. Гь, Ахварай авудай аваз. Синоним: рук. * тамун вак сущ. къабан. * тамуз фин гл кудай кIарасар гъиз тамуз фин. Гила гьикIда, фирла тамуз. Низ минетда мад, Яру яц. Е. Э. Яру яц. * тамун харх сущ. са йисан малариз ем яз гудай набатат. ТАМ 2 [тпам] прил. вири патарихъай дуьзди тир. Чи хуьрерин тIварар ахтармишун патал сур чIаварин, юкьван асиррин ва алай аямдин чешмейрикай менфят къачуна кIанзава. Са гафни авачиз, абур вири гъилик авуна, там сиягь туькIуьрун мумкин туш. М. М Чи чкайрин тIварар. Синоним: тамам. ТАМАДА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тIуьн-хъун галаз кьиле физвай шадлух мярекат кьиле тухузвайди. Акъваз, акъваз, гадаяр, Тамададиз гаф ава! А. С. Ислягьвилин шикилар. Тамадади нубатдин гаф Салман бубадиз гун мярекатда авайбуру капар ягъуналди кьабулна. А. М. Тахсиркар вуж я. Чи кIвале чехир хьвадай чIехи карчни авай, адаз тамададин карч лугьудай. А. Къ. Нехирбанни лекь. ТАМАДАВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, илери, -илера. тамада тир гьал. Курабега тамадавиликай азаддаказ менфят къачузва. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. * тамадавал авун гл., ни тамададин везифа(яр) пеше кьиле тухун. ЧIехи бубади тамадавал ийидай мярекатриз и карч вичихъ галаз тухудай. А. Къ. Нехирбанни лекь. Тамадавал ийиз заз хъша лагьанва... А. Къ. Нехирбанни лекь. Карч жагъун тахвур зи чIехи бубади рекьидалди тамадавал хъувунач. А. Къ. Нехирбанни лекь. Синоним: тамадавалун. ТАМАДАВАЛУН гл, ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; тамадавал авун, тамадавал тавун, тамадавал тахвун, тамадавал хъийимир тамададин пеше кьиле тухун. - Хъсан меслят я, - лагьана еке са руфун ва гьяркьуь къуьнер авай тамадавалзавайда. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Синоним: тамадавалун. ТАМАМ 1 туьрк, прил. 1) гьар са патахъай лазим тир ери авай. Вири тамам михьи либас гъайила, Тевриз тумаж мягьсерар квачиз тахьуй. Е. Э. Къавумдиз. 2) (чIехи гьарфуналди - Т) дишегьлидин хас тIвар: Тамам. Вад аял чIехи авуна: ФатIима, Мегьамед, Таммам, Зерифа, Зейдуллагь... М. Ж, «Лувар квай Зугьум» Синоним: там [тhам]. Антонимар: бегьемсуз, тамамсуз. ТАМАМ 2 нар. кьадар ва я дережа къалурдай гаф. Мез ви лал я, япар биши. вилер кур, Гъилер члахь. квачер кьецIи, Тамам кур. Е. Э. Нефсиниз, [ЦIарухва]Кулакрин викил хьунухь кьетIен туш хьи, ви фикирар тамам. кулакрин фикирар я. Гь. Гь. Колхоз. Гьаятдавай тIанурдиз Авач къе мажал, Фу чразва гъуьруькай Тамам са шешел. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. * тамам авун гл., ни вуч кьилиз акъудун, куьтягьун. * тамам тушир прил. 1) вини дережадиндалай агъада авай. РикIик еке крар кваз атай, тамам тушир технический образование авай зиринг жегьил кас Бакуди къана хьиз кьабулна. А. А. Нажмудин Самурский. 2) бес кьадар авачир. Гьисабдайла, тамам тушир ящикар, бутылкаяр кIвачихъ яна. Р. * тамам тушир юкьван мектеб сущ, ирид йисуз кIелдай мектеб. Хуьре аялди чирвилер тербия къачузвай тамам тушир юкьван мектеб кардик ква. ЛГ, 1999. 27. V. * тамам тушир предложение граммат.. сущ. кьилин ва я кьвед лагьай дережадин членар ахъайнавай предложенидин жуьре. Тамам тушир предложенияр гзафни-гзаф кьве кас сад-садав рахунин ( диалогдин) къене гьалтда. Р. И. Гайдаров ва М. А. Атапулатов. Лезги чIал. Педучилище патал учебник. * тамам хьун гл. 1) амачир гьалдиз атун. Зи хифетрин сан гуналди кхьена тамам жедани? Е. Э. Дуьньядиз. За хифетрин сан гуналди гана тамам жедани? Е. Э. Духтурханадай чар. Синоним: куьтягь хьун. 2) са кар арадиз атана кьилиз акъатун. Эминан 1928 лагьай йисуз акъатай „Хкягъай чIаларихъ" галай сифте гафуна къалуруниз килигайла, абур, шаир кьейидалай кьулухъ 50 йис тамам хьун себеб яз. акъудайбур я. М. М. Гь. Шииррин кIватIал туькIуьрайдан патай (1941 ). Синоним: бегьем хьун. ' ТАМАМ кIус саки. Лезги чIалал тамам гьейран хьана зун, Акур чIавуз дишегьли, зав луькуьнай. А. С. Лезги чIалан аламатар чIехи я. ТАМАМАР: * тамамр авун гл., ни вуч кьилиз акъудун. Фикирдиз гъваш, эгер чна и крар гилай-галайвал тамамар авуртIа, гъикьван инсанар кIвалахдал таъминариз жедатIа. ЛГ, 2005, 14.1 V. Синонимар: тамамарун, кьилиз акъудун. ТАМАМАРУН || ТАМАМУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; а, -ин, -рай, -мир; тамамар авун, тамамар тавун, тамамар тахвун, тамамар хъийимир 1) лагьай кIвалах авуна эхирдиз гъун. Вун жагъай кас Я бахтавар... ТамамайтIа адан дидар. Е. Э. Ви кьаматдиз килигайла. Синонимар: бегьемарун, кьилиз акъудун, тамамар авун. 2) къугъун (роль), ягъун, лугьун (макьам, мани). Ахпа 7-классдин ученик Шабанов Сайдума ва 5-классдин ученик Къазимегьамедов Алияра тамамарай беларусь халкьдин «Фу» сегьне залда авайбуруз пара бегенмиш хьана. Ж 2004,6ЛУ Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 |
| |||||||
|
