| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка СУЬРЕТ араб сущ.; -ди, -да; -ар, -ри,-ра 1) акунар. Са шумуд йикъалай и булахдал рекьяй физвай са кас атана ацукьна; суьрет акунмазди идалай ухьт алахьна. Ф. Гьуьлуьн руш. Картарикай вич я лачин, Гуьзел суьрет чар я вичин... Е. Э. Ваз маса яр хьана гуьзел. Зун аданни хъсан буй, хуш суьрет авай эгьли дишегьлидин арада физвай гьуьжетдин шагьид хьана. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. 2) фотоаппаратдал янавай винел патан акунар. Адахлуди рушавай вичин чарчиз жаваб гун ва са суьрет ракъурун тIалабзавай. Зелфиди суьрет гьасятда янай. А. А. Умуд. ПипIерин суьретар алай ямахар кутунвай шалвардиз килигайла, дамахчийрин баш тирди аквазва. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: шикил. 3) лит. винел патан акунар ва руьгьдин истемишунар - санлай авайди. Лезгийрин прозада хъсан инсандин гзаф суьретар, мадни дуьз лагьайтIа, гзаф тIварар ава. А. А. Лезгийрин литература. Зи фикирдалди, адалай Агьмедан суьрет лап къешенгдиз къалуриз алакьнава. ЛГ, 2002, 15. V. Синоним: образ. 4) куьгь. копия. Са затI гьат тавурла гъилиз, Акъудич а дуван кьилиз, Кхьиз гуз суьрет, судуяр. С. С. Судуяр. * суьрет чIугун [ягъун| гл., ни. нин-куьн винел патан акунар къелемдалди ва я махсус рангаралди чарчел кхьин. Рушакай пачагь хьайила, ида шикил чIугвадайбурув, виликан рушан шикилдаваз, вичин еке са суьрет чIугваз туна. И суьретни рекьин патав гвай са булахдал ягъиз туна Ф. Гьуьлуьн руш. Синоним: шикил чIугун [ягъун]. СУЬРЕТЛАМИШУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; суьретламиш авун, суьретламиш тавун, суьретламиш тахвун, суьретламиш хъийимир 1) са нин-куьн ятIани суьрет ягъун. 2) суьретривди ацIурун. СУЬРМЕ 1 туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) къуьлуьк жедай мичIи-яру цуьквер алай эчIелдин хъач, адан тум. 2) гьа хъчарикай авунавай ранг (чIарариз ядай). * суьрме ягъун гл., ни суьрме рангадай авун. Суьрме ягъай рушан чIарари гададин акьул къакъудна. Р. СУЬРМЕ 2 урус, сущ; -ди, -да; -яр, -йри, -йра техникада ва типографияда ишлемишдай, лацу рангадин кIеви яцIу элемент. СУЬРНЕТ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра мусурман диндин истемишуналди эркекдин гьаядин кIвенкIвел жедай хам атIудай адет. ☼ И гафуникай ва ишлемишуникай кил.: А. Гуьлмегьамедов. суьрнет, суьннет || "Лезги газет", 1993, 11. II. * суьрнет авун гл., ни вуж мусурман диндин истемишуналди эркекдин гьаядин кIвенкIвел жедай хам атIун. Яхулри аялни суьрнет авуна. Р. СУЬРНЕТУН гл., ни вуж;; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; суьрнет авун, суьрнет тавун, суьрнет тахвун, суьрнет хъийимир мусурман диндин истемишуналди эркекдин гьаядин кIвенкIвел жедай хам атIун. Гила аялар суьрнетдай духтурарни садни кьвед авач. Р. СУЬРСЕТ араб, сущ.; -ди. -да; -ар, -ри. -ра уьмуьр хуьн патал, яшайиш гьасилун патал герек затI(ар). Къад тарицн дувулри са тандиз суьрсет гузва. А. А. Лезгияр. Гьа чарарилай кьулухъ ада йиф-югъ талгьана суьрсет кIватIзава. З. Р. Гьажи Давуд. Гьар са инсандин кьилиз санлай 11,4 агъзур манатдин къимет авай хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилна ва хуьруьн майишатдин производстводин менфятлувилин дережадай район 5чкадал акъатна. ЛГ, 2004, 15. VII. СУЬРТМИШУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; суьртмиш авун, суьртмиш тавун, суьртмиш тахвун, суьртмиш хъийимир са вуч ятIани квевай ятIани гуьцIна михьи авун. СУЬРУЬ туьрк, сущ,; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) хиперин кIватIал. Суьруьдини яваш-яваш чпиз пен кьуна. А. Ф. Белки, суьруьйрай ахцIуда яйлах. Белки, алатда зи кимелай яс. Х. Х. Куьгьне кимел.... а вахтунда суьруьйрив гекъигайла, гзаф тарифлу кицIер авай. Э. Бабиров. Йифен чинерар. Югъди ракъини ифирна, датIана Гьерекатдик кваз юргъун хьанвай хуьруьн куьчеяр, чуьллерай хтай суьруьйри, нехирри, няни серин шавгьарди хьиз цицIи авуна. М. В. Гьарасатдин майдандал. 2) векъи, куьч. кьадардиз гзаф (инсанар). Са суьруь инсанар са казармада авай; вири кьацIана, чиркин хьана, нет акьалтна жедай. А. Ф. Бубадин веси. Илим квахьай инсанар Са лашунив гьализ жедай суьруь я. Х. Х. Руьгьдин девлет. Синонимар: геллегь, нехир. * суьруьйри сан гурай! межд. "Алпанвияр, квез бахтлу хъуй сефер, Ви суьруьйрини сан гурай, серкер. Х. Х. Масан баде. СУЬС! межд. Гьайван физвай, авай чкадай акъудун патал лугьудай гаф.... Пакамахъ кал нехирдиз яна хтай Мусадиз акуна, данади, салаз гьахьна, помидорар, истивутар, келемар... жакьвалай ийизва, кIурни гузва... – Суь-уьс! Суьс, салакъа! - гьарайна ада, Н. Насруллаев. Кьве Мегьамед. СУЬСУЬ сущ,; -ди, -да; -яр, -йри, -йра нек гудай кIвалин гьайван (аялрин рахунра). Япара, гуя исятда акъатзавай, лайлайдиз ухшар авай сесер гьатна. «Аман суьсуь, чан суьсуь, вун дири хьуй, цIицIи хьуй. Ви чIурариз векь хтуй, чи гетIедиз нек атуй... » Б. Гь. Заз эвера. СУЬТ араб, т-б., прич. вини дережадин. Муаллим Мегьтиев бегъем чирвилер авай кьве чIалални суьт савадлу кас тир. К., 1991, 28. II. СХЕМА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра са затI, са кар туькIуьр хьун къалурдай цIараралди ганвай шикил. Гьаниз килигна, наркотикриз акси гьалкъаяр тешкилунин схемадик, аквар гьаларай, вилик фенвай уьлквейрин финансрин куьмек ва Россиядинни Афгъанистандихъ галаз сергьят авай республикаярни сад авунвай кьуватар акатун лазим я. ЛГ, 2004, 15. VII. Халкьдин Собрание туькIуьрунин и къайдади Дагъустандин вири территорийрин ва халкьарин интересар гзаф хъсандиз фикирда кьадай сечкидин округар тешкилунин гзаф менфятлу схема туькIуьрдай, гьа са вахтунда Федеральный законодательстводин истемишунрал амал ийидай мумкинвал гузва. ЛГ, 2004, 26. VII. СЧЁТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) банкуна, сберкассада тайин идарадин ва я кьилдин касдин пулунин гьахъ-гьисаб авай документ. Алле... яб акалзава... а, вун яни Курамегьамед? Хъсан я, кIвалахарни пис туш, чухсагъул, ви гьалар-кефер гьикI я... месэла туькIвейдай яхъ, куь счетдиз герек кьадар пул яда... Н. И. Гьакимрин папар. 2) гьисабар ийидай махсус алат. Синоним: чуртар. * счёт вегьин гл., ни счётдалди гьисабар авун. Бухгалтер яз уьмуьр акъатзава, къени счёт вегьиз чир хьанвач. Р. СЧЕТНЫЙ: * счетный палата сущ. уьлкведин идарайра пулунин гьахъ-гьисаб дуьз кьиле тухун ахтармишзавай гьукуматдин орган. Счетный палатадин кьил Сергей Степашина малумарайвал, гьайиф хьи, и крар вири законлудаказ авунва". ЛГ, 2004, 26. VII. СЧЕТОВОД урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра майишатда бухгалтердилай гъвечIи работник. Сифте кIелна хтай счетовод Алиханов Шериф хьанай. ЛГ. 2005, 23. VI. СЧЕТОВОДВАЛ урус, сущ.; или, -иле; -илер, -илери, -илера счетовод тир къуллугъчивал. СЧЕТЧИК урус, сущ.; -ди, -да; -ар. -ри, -ра са вуч ятIани (ток, газ, яд) харж авур кьадар гьисабдай прибор. СЪЕЗД урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра халкьдин, инсанрин тайин са кIватIалдин, идарайрин векилар кIватI хьана важиблу месэлаяр гьялдай собрание. 1934 лагьай йисан августдин 22-да Вирисоюздин Советрин писателрин съездда Сулеймана азербайжан чIалал рахай вичин речдин гуьгъуьнлай съезд гьа чIалал туькIуьрай шиирдалди тебрикнай. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар. За съезддал лагьанай: «Чи бязи писателриз халкьдин хци месэлайрикай рахаз кичIезва. Чаз ихьтин ксар герек авач». М. М. Лезги тIвар алатIа. 1917 - йисан 19-августдиз Анди хуьре дагъвийрин съезддал Кеферпатан Кавказдин имам яз Нажмудин Гоцинский хкяна. ЛГ, 2004, 12. VIII. СЮЖЕТ урус, лит., сущ.;. ди, -да; -ар, -ри, -ра художественный эсердин мана ачухарзавай, сад-садан гуьгъуьналлаз къвезвай ва чеб-чпин алакъада авай агьвалатар, вакъиаяр. Сюжетда произведенидин тема ачух жеда. М. М. Гь. Литературадин теориядикай куьруь малуматар. Рахунар адакай физва хьи, поэзиядиз яшайиш чIугвадай дуьшуьшра а яшайиш сифте кьил, гуьгъуьнай артмиш, хьун ва эхир кьил авай вакъиадалди гузвач, маса гафаралди -тайин тир сюжет аваз ваъ, гьакI шикил ягъунин къайдадалди ачухариз алахъзава. А. А. Лезгийрин поэзия вилик тухунин бязи месэлайрикай. Кхьизвай шейэр чIехибур, сюжетарни яргъибур хьун себеб яз, зун жуван къелемдикай хкатай шейэрилай рази тушиз амукьзавай. И. Къ. Кьисмет. Синоним: кьил-эхир. СЯЙИ араб, сущ. чалишмишвал. * сяйи авун гл. активдаказ иштарак авун, чалишмиш хьун. СЯТ араб, сущ. 1) -ини, -ина; -ер, -ери, -ера пудкъад минутда давам жезвай вахт. АкI я хьи заз, вири дуьнья Паярнава сергьятри, Заманаяр пай ийирвал Декьикьайри, сятери. А. С. Вилик жерге. Югъ ачух хьайидалай кьулухь пудкьуд сятинин къене варарихъ басабас чуькьвезвайбурун арада къах хьана акъвазун са зулум я... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Лезги поэзиядин межлис, залдал гагь шаиррин чIаларин, гагь манидаррин манийрин ажайиб ван алаз, пуд сятинилай виниз давам хьана. "Самур" журн., 2003,.№23. 2) -ди, -да; -ер, -ери, -ера са тайин кIвалах кьиле физвай вахт. Са сятдилай хьиз къари хтана, абур исятда къведа, - лагьана хабар гана. А. Ф. Газет. Сакьве сятдин къене ам куьтягь хьана. Хзанрин гуьгьуьлар хана, рикIер тIар хьана. А. Ф. Бубадин веси. [Садикьбег]. И къабандин рухваяр кьабанриз гьар юкъуз, гьар сятда, гьар декьикьада гьикьван акьулар, насигьатар гуда. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. Алижан атунал вил алаз алим зур сятда, са сятда, кьве сятда кIвале ацукьна. А. А. Лезгияр. Пака сятдин цIудалай хьиз зи патав хъша. Я. Я. Са фурун вакIар. Сятдин 5 далай алатайла муаллимар кьве-къвед, пуд-пуд экъечIиз башламишна. М. С. Дуст. Пака къведа, кIаш нисини тухуда за, Вуна гена заз кьведай сят къалурзава. Пакаман сятдин кIуьдаз ам райондиз агакьна... Н. М. Буба. Сейфуллагь авай бригадади кIвалах са зур сятдин вилик куьтягьна. С. М. ЦицIигъ-наме. Гъалибвилин ва Ленинан комсомолдин тIварунихъ галай паркара йикъан сятдин 11 -далай башламишна художественный коллективрин концертар кьиле фида. ЛГ, 2004, 26. VII. 3) -ини, -ина; -ер, -ери, -ера вахт алцумдай прибор, алат. Ам пакамдалди, Гъуьлуьн кьере ярх хьайи чкадал аламукьна. Адан гъилихъ сятни галамачир. З. Э. Рекьер сад туш. - Гьинавайди я-а-а, - жаваб гана Жамидина, сят алай гъил вилик акъажна, - эвел лугьун за квез, дугъриданни, за шурвадин дадни акурди туш... Амма як тIуьна... А. Фет. Жамидиникай суьгьбетар. 4) мектебда кIелзавай илимдин тарсар. - Пешекар школада тадач. Музыкантдив пенидин сятер вугудач. Ваз а ихтиярар ни гана? М. М. Лезги тIвар алатIа. ☼ 1964 - йисалай инихъ акъатай орфографиядин словардин изданийра сят гафунин актив падеждин эхир анжах са ( кил.: М. М. Г., Р. И. Г., У. А. М. ЛЧЮС, 1964-2001) -ини яз къалурзава. 1955 - йисан словарда ( кил.: М. Г. ЛЧЮС, 1955) кьве жуьре ава: сятди, сятини. Чи фикирдай ва сят гаф ишлемишнавай текстери шагьидвалзавайвал, -ини вахт къалурзавай алатдиз талукь я, -да - 60 минутдин вахтуниз. * хъсан сят хьурай (хьуй)! СЯТСАЗ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра сятер ремонт ийидай устIар. Нажмуддин муаллим стIалвийрин арада къванцин цлан устIар, сятсаз, чатун, пичерин устIар, электрик, харат устIар, яракьар ва пек-партал цвадай машинар туькIуьрдай устад язни чидай. Ж. Гь. Савадлувилин дестек. СЯТСАЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера сятер ремонт ийидай пешекарвал. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 |
| |||||||
|
