| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка САБУРДАЛДИ нар. тади къачун тавуна. И жуьредин суал вугай сифте сакьве касдиз Селима сабурдалди жаваб гана... А. А. Умуд. Мерданова Хадижата сабурдалди ва гьуьрмет хуьнивди Махсуд дайи инанмишарна. З. Э. Муькъвел гелер. Синонимар: сабурдивди, сабурлудаказ, секинвилелди. САБУРДИВДИ нар. тади къачун тавуна. Эй Сулейман, вун я уста, Сабурдивди рахух аста. Рахамир вун гьар межлисда, гьар касдин къилих тийижиз. С. С. Вич яцIуз кьадай авам. Учительницади сабурдивди аялдин бубадиз гьал-кьиса ахъайна. А. А. Умуд. Колхоз, - лагьана давамарна Салигьа сабурдивди, види тирвал зидини я. З. Э. Муькъвел гелер. Синонимар: сабурдалди, сабурлудаказ. секинвилелди. САБУРЛУ прил. тади къачун тийир, сабур авай. -Вуч хьана? - жузуна туьнт хьайи Вердиди. Асан сабурлу тир. З. Э. Муькъвел гелер. Вичин аслу туширвал хуьн патал эгечIдайла, гьа са вахтунда ада ( лезги халкьди. '' А. Г.) иранлуйрихь галаз сабурлу алакъа яр хуьз, абурун культура, чIалар чириз хьана. ЛГ, 1994, 16. IХ. Антоним: сабурсуз, туьнт. * сабурлу хьун гл., вуж тади къачун тийир, сабур авай гьалда хьун. - Ша вун, итим, сабурлу хьухь, Хъилерив кьил ацурмир. Гьакимризни хатурлу хьухь. Нагьакь кIвални юзурмир. ТА. Фу квахь тавурай. Туракь варз и береда акьван гуьзел я хьи, на лугьуди ам иниз сифте гуьруьшдиз атанва: адан суьрет гуьрчегариз регъуьвилин яр къикъифзава, ам фагьумлу ва сабурлуни я. М. В. Гьарасатдин майдандал._ САБУРЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера тади киткин тийидай гьал. Азиз яр, за сабурлувал кьатна къе.., Е. Э. Зун атана. Чимивилиз къайивал, ажугъдиз сабурлувал дава тир. А. А. Пад хьайи рагъ. Ам гила адан гьерекатра акьван явашвал гьатнавай хьи, на лугьуди кьуьзекан къаш-къаматдай адан лайихлувилин гьисс, дурумлу сабурлувал, уьмуьрдин къуват гьамишалугъ яз квахьнавай. М. В. Гьарасатдин майдандал. Антоним: сабурсузвал, секинсузвал, туьнтвал. САБУРЛУДАКАЗ нар. сабурлу гьал хас яз, жуван гьиссер дуьздал акъуд тавуна. Муаллимди адахъ сабурлудаказ яб акалда ва ахпа лугьуда... М. Гь. Бес ам зун тир эхир. Синонимар: сабурдалди, сабурдивди, сабурлуз. Антоним: сабурсузвилелди, сабурсуздаказ, туьнтдаказ. САБУРЛУ3 нар. сабурлу гьалда аваз. ЧIехи хциз бубади Рахаз чирна сабурлуз. А. С. Синонимар: сабурдалди, сабурдивди, сабурлудаказ. Антоним: сабурсузвилелди, сабурсуздаказ. САБУРСУЗ туьрк, прил. кьарай авачир. Яргъаз катмир, зирек жейран, Сабурсуз рикI тIазва яман. Е. Э. Къарагуьз. - Месэладин амай кьатI кIвале гъял хъия, - лагьана ада сабурсуз ванцелди ва вич, геле къекъвезвай кас авайди хьиз, тадиз классдай экъечIна. А. А. Умуд. Антоним: сабурсуз. САБУРСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера сабур авачир гьал. Сабурсузвал ахмакьвилин такьат я, Виляй вегьез тикъет авур Аллагьди. С. А. Вилер ганва... САБУРСУЗВИЛЕЛДИ нар. сабур авачиз, сабур квадарна. Кализ яд кIанзавай, булахдилай элячI тийизвай инсандихъай кичIезвай, гьавиляй ада еке сабурсузвилелди ам хъфин гуьзлемишзавай. А. А. Умуд. Синоним: сабурсуздаказ. Антонимар: сабурлувилелди, сабурлудаказ, сабурлуз. САБУРСУЗДАКАЗ нар. сабурсуз гьал хас яз. Гадади сабурсуздаказ, Абдуллагь бубади мус гаф лугьудатIа, гуьзлемишзавай. С. К. Негь. Синоним: сабурсузвилелди. Антонимар: сабурлувилелди, сабурлудаказ, сабурлуз. САБУРУН гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; сабур авун, сабур, тавун, сабур тахвун, сабур хъийимир тади къачун тавун, эхун. - Акъваз ман, кIуьд вацра дидед руфуна сабурна, кьве двкьикъада акъвазиз жезвач! - Тепедиз хъел атана... Гь. М. Хуьруьн муьфтехуьр. Салманакай са хабарни авачир Ханхатунан чара вири патарихъай атIана ва сифтедай адаз агъу хъвана вич рекьиз кIан хьана, амма са кьадар йикъар сабурун кьетIна. З. Р. Гьажи Давуд. САВ фарс, сущ.; -у, -а; -ар, -ари -ара экъуьрай мухан, гьажикIадин ва я бурандин цилерин гъуьр. - Шукур хьурай, цав ава, Ядни мухан сав ава. Гзаф герек яни кьван инсандиз? А. С. Кьве касдин ихтилат. Сада ярма, сада сав ийизва гъазур. Эцигзава сада къав, сада цIийи тав. А. Ал. Зулун кьуд шикил. САВАД 1 араб., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра тайин металлдин ранг (чIулаввал, хъипивал). Кьилел алай бармак са патал эцигна хьиз акъвазнавай. кIаникай кIурт квай чухвадин винелай гимишдин чIул ва гимиш савад янавай гапур кутIуннавай. А. Ф. Газет. * савад авун гл., ни вуч тайин металлдин рангадиз (чIулаввилиз, хъипивилиз) гъун.... абур [пурар. А. Г.] кьилер къизил-гимишдал савад авунвай, чпелни гуьрчег халича алайбур я. С. Ярагъви ашукь Уьзден. САВАД 2 араб, сущ.; -ди, -да гьарфаралди кхьиз ва кхьенвайди кIелиз алакьун. КIвалахна, курсариз фена, КIелиз савад чир авуна, ДакIанбурал гьужум уна Намус, гъейрат рикIе кьуна». А. Ф. Эм-Тэ-Эс. САВАДВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера кIелиз-кхьиз алакьунин чирвал. Синоним: кIел-кхьин. САВАДЛУ прил. кIелунар авунавай, чирвал авай.... Гьайиф хьи, савадлу дагъустанвийриз, гьатта тарихчийриз, гилани дегь заманайрик грекрин, арабрин, римлуйрин ва маса халкьарин тарих чпин ватандин тарихдилай хъсандиз чизва. С. М. ЦицIигъ-наме. Аквазва хьи, савадлу ва хъсан пешекардивайни гьамиша руководителвиле менфятлудаказ кIвалахиз жедач. «Самур», 2003, 2. * савадлу авун гл., ни вуз: . кIелунар авунавай, чирвал авай гьалдиз гъун. Газетдин ["ЦIийи дуьнья" газетдин. А. Г.] сад лагьай нумрадин кьилин макъалада икI лагьанвай: «… Чи газетди цIийи лезги элифар халкьдин прада машгьур ва жемят савадлу ийида». Гь. Гь. Гашаров. Хайи халкьдин рекье чан эцигайди. Антоним: савадсуз авун. * савадлу хьун гл., вуж кIелиз-кхьиз ва чирвал аваз хьун. Къадим чIавуз дагъвияр Амай вири халкьарилай савадлу тир, экуь тир. М. Б. Зарафат. Антоним: савадсуз хьун. САВАДЛУБУР 1 савадлу прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. САВАДЛУ. САВАДЛУБУР 2 савадлубур прилагательнидикай хьанвай существительное. Кил. САВАДЛУДИ2 . САВАДЛУВАЛ сущ.; - или, - иле; - илер, - илери, - илера савадлу тир гьал. Такьат квай инсанри чи хуьрера мискIинар эцигзава, амма чпи кIелай мектебар рикIелай ракъурзава. Халкьдиз сифте нубатда савадлувал, меденивал ва илим герек я! Гь. Къ. Шарвилияр хьурай бул. Антоним: савадсузвал. САВАДЛУДИ 1 савадлу прилагательнидин теквилин кьадардин форма. Кил. САВАДЛУ. САВАДЛУДИ 2 сущ.; - да, - да; - бур, - буру, - бура савадлу тирди. Антоним: савадсузди. САВАДСУЗ 1 прил. чирвал авачир, кIел кхьин тийижир…. Зун чIехи хьана - савадсуз яз ваь, Зун чехи хьана - шикеста яз ваь… А. Ал. Булутар ва хиялар. Советар жедалди, вири халкьар савадсузбур тир. Р. Антоним: савадлу. * савадсуз авун гл., ни-куь вуч савад авачир гьалдиз гъун. Алай вахтуни халкь савадсуз ийизва. Р. Антоним: савадлу хьун * савадсуз хьун гл., вуж кIелиз-кхьиз алакь тийидай гьалдиз атун. Ай, чан хва, савадсуз хьунухьни са бедбахтвал я. А. А. Умуд. Антоним: савадлу хьун. САВАДСУЗ 2 сущ.; - да, - да; - ар, - ри, - ра савад авачир кас. Куьне вил вегь, савадсузриз килига, Кар талакьиз муьфтехурриз элкъвезвай. С. А. Вилер ганва… САВАДСУЗБУР 1 савадсуз прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. САВАДСУЗ1 САВАДСУЗБУР 2 савадсузбур прилагательнидикай хьанвай существительное. Кил. САВАДСУЗДИ2 . САВАДСУЗВАЛ сущ.; - или, - иле; - илер, - илери, - илера 1) кIелиз-кхьиз алакь тийидай гьал. Абуру [школъникри. А. Г.] халкьдин шаирдиз хъсан кIелун, чIехибурун савадсузвал тергунин карда чпелай алакьдайди ийидайди хиве кьунвай. Къ. М. Дуствилин цIай. Алатай заманайра кIел-кхьин чидай гьич са касни хьанач эхир. Ваь, гила зун савадсузвилел нарази я. А. А. Умуд.. 2) лазим тир дережадин чирвал авачир гьал. Ревизоррин, бухгалтеррин пелешвал, савадсузвал себеб яз къени Мегьарамдхуьруьн райондин Самурдин сельпода агъзур манатралди пулар кIвачихъ атунин кардин кьил кьилел хканвач. К, 1988, 27. XI. САВАДСУЗДИ' савадсуз прилагательнидин теквилин кьадардин форма. Кил. САВАДСУЗ. САВАДСУЗДИ1 сущ.; - да, - да; - бур,. - буру, - бура савад авачир кас. Савадсузбуруз савалубур бегенмиш жедач. Р. Антоним: савадлуди. САВАЙ йиса авай кьве гаф рахунра галкIана арадиз атанвай гаф. Кил. ЙИС * йиса аваз хьун. САВАШ туьрк, сущ.; - ди, - да; - ар, - ри, - ра масадал гъалибвал къачун патал тухузвай женг…. савашра адал залан хирер хьана. А. А. Пад хьайи рагъ. Гьар сеферда цIийи саягъ гьейранда, Къегъалар хьиз савашдавай майданда. М. Алпан. Лезги чилин дагълар. Аферин ваз, ихьтин чIавуз сабурлувал къизилдилайни багьа я, халудин. Ви чкадал масад алайтIа, ина са саваш акъатдай… Т. А; Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: дяве. * саваш авун [тухун! гл., ни масадал гъалибвал къачун патал женг тухун. Гьар атайда вегьиз лапIаш, Гагь жеда ви тегьер яваш; Гагь ийиз на дяве, саваш, Жеда ваз ашкъи, Дагъустан. С. С. Дагъустан. Цавдаран рикIе вуч авайтIа низ чидай? Ада куькай фикирзаватIа, адан руьгьда гьихьтин гьиссери, гьихьтин азабри саваш тухузвайтIа, низ хабар авай? А. Къ. Нехирбанни лекь. Синоним: дяве авун [тухун]. САВДА фарс, сущ.; - ди, - да; - яр, - йри. -йра 1) са вуч ятIани сада гуз масада къачудай серенжем. «Куьн мус фида савдадиз?» лагьана, хабар кьуна Зала савдагарривай.' Ф. Рустам Зал. Инал ибуру никIин савдани куьтягьна. А. Ф. Бубадин веси. Амма са акьван вахт феначир, куьтягьнай халуди вичин савдаяр. М. Б. Шапка. 2) куьч. фикир, кар. Зав гвайди тек ви ашкъидин савда я. Е. Э. Ярдин дерт. 3) куьч. гьакъикъат, чинебавал. Сирер савда вичи захъди санална, Ахмакь хьана, вичихъ умуд акална. Е. Э. Лагь, зи ярдиз. * савда авун гл., ни гуз акъуднавай затI къачун. Яц алажна куьтягьдалди, савда ийиз атайбур вири чкIанай. М. Б. За бананар недач. Белки чи ханди вун хуьруьз савда ийиз атай чувудрин ламар къаварал хкажиз вердишарнаватIа? С. Ярагъви ашукь Уьзден. САВДАГАР фарс, сущ.; - ди, - да; - ар, - ри, - ра вичиз къазанжи хьун патал санай къачуна масана гунал машгъулди. Зала фена савдагарривай "куьн мус фида савдадиз?" лагьана, хабар кьуна. Ф. Рустам Зал. Йикъарикай са юкъуз рекьяй физвай савдагардиз яргъай хьиз нур гузвай са затI акуна. Ф. Акьул ва бахт. Фетали ханди вичин наибар тир Къубар бегдални, Ягьия бегдал Шамахидиз къвезвай урус савдагарар яшамиш хьун патал са карвансара эцигун тапшурмишнай. ЛГ, 2003, 14. VIII. САВДАГАРВАЛ сущ.; - или, - иле; - илер, - илери, - илера вичиз къазанжи хьун патал санай къачуна масана гунал машгъул пешекарвал. Адаз хуьряй къвез, и шегьердин гагь са, гагь маса базардин са къерехдив вичин метягь гузвай касдиз, вичин савдагарвал икI куьтягь жедайди чизвачир. А. Къ. Мал цаваравай савдагар ва я рикIелни алачир командировка. * савдагарвал авун гл., ни вичиз къазанжи хьун патал санай къачуна масана гунал машгъул пешекарвал авун. САВДАЧИ сущ.; - ди, - да; - ар, - ри, - ра масадбурукай вичиз къазанжи хкудунал машгъулди. Гьикьван чна эхда? Явакьандин, муьфтехурдин, савдачидин уюнбазвилерал мус эхир эцигда. К., 1988. 2.. ХI. САВЗА фарс, сущ.; - ди, - да; - яр. - йри, - йра цил авачир ципицIрин сорт. Секин я, ал савза хьиз… З. Къ. Яланчи. САВКЬВАТ араб, сущ,; - ди, - да; - ар. - ри, - ра сада масадаз багъишзавай затI. Гъиляй гъилиз вугай савкьват Аманат яз амазмани? Е. Э. Зи азиз. Дусту ни ваз са ажайиб Савкьат ракъайна. Н. Э. Чуьхвер.Сувара багъламадикай хкудна чпи дидеди гъайи савкьатар вахкана. А. И. Самур. Шифоньердай Вагьабаз хци гайи савкьват, чулав кастумар акъудна карчивилелди абура вил экъуьрдай. М. В. Гьарасатдин майдандал. Синонимар: багъиш, пишкеш. САВРУХ туьрк, сущ.; ~ди, -да; -ар, -ри, -ра марф, къай, гар акахьай гьава. Саврухди ав ягъиз гуьзер ругзава, Саврухди къван илигзава къапудал. А. С. Кьеб. Къецел саврухди уьфтер язавай, яргъай, живеди басмишарнавай там галай патахъай, жанавурри кьув язавай. З. Гь. Ахварай авудай аваз. Синоним: чайгъун. САВУН прил. тIямдиз ширин ва хъуьтуьл. САВУХ туьрк, прил. чими тушир, агъуз тир температура авай. Тар - цуькведа, чуьл - векьеда, Цавар вучиз савух ятIа? М. Ж. Ахпа ам виниз хкаж хьана, виш йисара савух явшанри агьавал ийиз хьайи дагъдинни гьуьлуьн гирведа экIя хьанвай цIийи шегьердиз илифна. Б. Гь. Вили вилер. Синоним: къайи. * савух хьун гл., нин 1) къайи гьалдиз атун. 2) садаз масадакай такIанвилин гьиссер малум хьун. АтайтIани кьуьд, элкъвейтIан саврух, Жедач зи рикI сал ва руьгьни савух. Х. Х. Шекераз хайи хуьр, гуьзел Самур дере, вичин вири уьмуьрдин эквер, рикIиз чимни гайи мектебни савух хьана. К. К. Диде хьайи югъ. САГЪ прил. 1) азар, кьецI-кьацI квачир. Зун кьейила, тазиятдиз къведайди Ачух дуьнья, я сагъ чан тахьайд атуй. Е. Э. Веси. Зи бедендик сагъ чка кумукьнач. А. Исм. Эхиримжи къув. 2) тамам. Виридалайни гзаф рикI тIардай кар ам хьана хьи, чун, сагъ са рота... тепедин серин хура, кьуза пата ацукьарна. Чпи, лагьайтIа, пачагърин саягъда нагьар ийиз башламишна. А. Къ. Инсандин ажузвал. Сятдин ругуд тамам хьанвай. Гьеле сагъ сят амай ам къведалди. М. С. ШейтIандин веледар. Сагъ югъди зун хиялрик кумукъна. М. С. ШейтIандин веледар. * сагъ кьилерик пекер кутIунун гл., ни нин квачир баладик кутун. Агъа: - И дуьшуьшдин а кьил завал я. Куьне куь сагъ кьилерик пекер кутIунмир. Х. Т., Къ. М. Ашукь Саид. * сагъ-саламат нар. азарлу, нахуш тушиз.... майдин са няниз сагъ-саламат къаткай итим пакамахъ ахварай аватнач. А. А. Умуд. Заз акур туш и агьвалат, Алат чалай, кьей къарамат! Ахлад кIвализ сагъ-саламат, Таярикай кими хьуй вун! С. Ярагъви ашукь Уьзден. Жунгаварни вири сагъ-саламат я. М. В. Гьарасатдин майдандал. Са гада фад рагьметдиз фенатIани, амайбур сагъ-саламат я. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Къазидин 8 хцикай алай вахтунда анжах гъвечIи кьвед - Гьамидуллагьни Мавлидин сагъ-саламат я. Къуй абуруз яргъал уьмуьрар гурай. ЛГ, 2004, 22.I. Гьелелиг абур вири сагъ-саламат я, абуруз кьилин чIарчIиз кьван уьмуьр гуй! А. Э. «За хьун гадарнава...». Синоним: сагъ-саламатдиз. * сагъ-саламатвал сущ. азарлу, нахуш тушир гьал. * сагъсаламатвилелди нар. азарлу, нахуш тушир гьалда аваз. Синонимар: сагъ-саламатдаказ, сагъ-саламатдиз. * сагъ-саламатдаказ нар. азарлу, нахуш тушир гьал хас яз. Синонимар: сагъ-саламатвилелди, саламатдиз. * сагъ-саламатдиз нар. сагъ ва саламат яз. -Амма са кар ава гьа, квел а кафтIар къари гьалтайтIа, ам рекьимир, зи патав сагъ-саламатдиз хкваш! Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Сагъ-саламатдиз хтай жегьилрин чIараризни рехи жанг янавай. З. Гь. Бубадин кIвал. Синоним: сагъ-саламат. * сагъ хьун (хъухьун) гл., вуж-вуч 1) азар квачир гьалда хьун. Даим зи мурад я гуьзел -хьунухь сагъ... Е. Э. Ваз зи гьалдикай хабар авачни? 2) азар квай гьалдай сагъ тир гьалдиз атун (хтун). Паб сагъ техжез акурла, гъуьлуьз маса чара амукьнач, ада кал тукIвадайвал жеда. Ф. Бибихатун. - Эгер яру кал тукIуна, зун адан хамуна тун тавуртIа, зун сагъ хъжедач. Ф. Бибихатун. "Чан хва, эгер и зи балкIандин кIвач хкIун тавур чкадлай вуна заз накьвар гьайитIа, зун сагъ хъижеда, тахьайтIа, зун рекьида". Ф. Гьуьлуьн руш. Зун бегьем сагъ хъхьанвачиртIани, гьа са гьал кIвачериз такьат кIватIна, эвичIна гьабурал фена. А. Ф. Лянет. Бегьем сагъ таххьанмаз свас датIана кIвалахал ракъуриз гафунин кьилиз экъуьгъиз, гъуьнтI гуз, гатаз хьана. А. И. Самур. Гьар гьикI ятIани, 1877 лагьай йисуз Эмин сагъ тирди ада гьа 1877 лагьай йисан восстанидин гьакъиндай лагьанвай чIала къалурзава. М. М. Гь. Шииррин кIватIал туькIуьрайдан, патай (1941 ). КичIе жемир ваз, начагъзавай дуст, Сагъ хъжеда вун, алач инал шак. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Ватан сагъ я - Вунни, сагъ, Вун начагъ я -Ватанни. А. С. Ленинан вилик. Антоним: начагъ хьун. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 |
| |||||||
|
