| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка КАФ фарс, сущ.; -фади, -фада; -фар, -фари, -фара физвай ва я ргазвай якIун, цин винел акьалтдай лацу жими затI. Куьк бузбашар, къажгъанрал акьалтна каф, Ргаз, циф хьиз акъатиз сивяй ялав. А. Ф. КьатIкькьатI авур зунжурар. 2) зарб фидай вацIун цин винел жедай къалин куркурар. ВацIун ван гьасятда къати хьана: садлагьана рагъул къияматрин кьилел стIалринни кфадин дагъ хкаж: хьана... 3. Гь. Лезги риваят. Кьакьан синеринни тепейрин арадай, рагъул фирийрал каф алаз, гьайбатлу Самур вацI авахьзава. Гь. Къ. Магьини Дилбер. 3) цик запун галаз кьежирна тIушунай затIунай акъатдай лацу рангунин затI. * гьекьни каф хьун, сивяй * каф чкIана физ, каф акъудун гл., ни 1) квяй каф жедайвал авун. 2) куьч.,. няй гъекь акъатдай гьалдиз гъун, галатарун. КАФАЛ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра юкьван тарцин як алай чка. Я кеш тийижиз, я кафал, КIвенкI авуна рахаз кIуфал... С. С. Ахмакьвал пис четин тIал я. Каф акъудиз кафалдай, Руша балкIан чуьхуьзва. Ш. Т. Руша балкIан чуьхуьзва. КАФАН араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кьейиди сура твадайла, ам кутадай парча (хун, агъ, дере). Са гъвечIи арадилай абуруз инсанрин рахунрин ванер къведа ва гадайри тадиз кьве мейитдал алай кафанар хтIунна, чпихъ галчукда... Ф. Вафалу дустар. Гьар къуз садаз къачуз кафан Заз алишвериш хьана хьи. С. С. Кьве хтул кьейила. Агьдикай чаз хкатIайтIа кафанар, кудай целди чуьхуьдайвал я чанар.. X. Къ. Ажалдиз КАФЕ урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра кьезилдаказ хуьрек недай, ички хъвадай гъвечIи чка. Са маса сеферда, са нихъ галаз ятIа кафеда хъвайила, Къайитмазанни а касдинрахунар хьана. 3. Э. Рекьер сад туш. Гишин хьанвайтIани, Нюрадиз-Нуриятаз патав гвай кафедизни физ кIанзавай. А. М. Киф атIайди. Кафедай ам кефли яз экъечIна. А. Фет. ТIеквен. Сулейман-Стальский райондин Кьасумхуьруьн центрадал алай «Куьре» кафедиз атай гьар са кас ана гьазурзавай тIямлу хуьрекрал рази яз амукьзава. ЛГ, 2002,18. VII. КАФИР араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) мусурман диндиз аксиди Мегъамедэфендиди лагьана: «Са мусурман цIуд кафирдин аксина экъечIун лазим я». ЛГ, 1992, 25. IV. - Мусурман стхаяр, вахар! Чи дин кIвачерик вегьенвай кафирриз мад инсаф амач. Гь. Къ. Четин бахт. 2) векъи деб-адетриз акси кас. [Зарлишан]. Агатмир зав, алчах, за ви кьил кукIварда. Рагьметлу дидедиз себ гудай кафир. Квахь зи вилерикай! Н. И. Гьакимрин папар. КАФТАР фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) махара кьейи инсанар сурукай хкудна недай вагьши гьайван; 2) кьуьзуь ва чиркин дишегьли. Дертлу я кафтар... Е. Э. Кафтар кьарийриз. Сулейман, акъуд ви дафтар, Гьана кхъихь на гьа кафтIар. С. С. КАЦ сущ.; -и, -е; -ер, -ери, -ера кьифер кьун патал хуьзвай гъвечIи гьайван.. Им заз еке зулум хьана; къах тIуьна куьтягьна каци. Е. Э. Къах тIуьр кациз. Иесисуз кицIери ва кацери инсан кьиникьал гъидай пехъивал азар арадал гьунин къурхулувал йисандивай артух жезва. ЛГ. 1997, 19. XII. * кац авачирла, кьифер гъуьрчез фида мисал кичIвилин гьисс тахьайла, къайдаяр чIурдайбур гзаф жеда' манадин ибара. Кац авачирла, кьифер Гъуьрчез фида лугьудайвал, йиф алукьайла, къачагъар итимар авачир и хуьруьзни къведай. А. Эсетов. Мегьарамдхуьр - зи рикIин сир. КАЦА сущ.; -ди, -да: -яр, -йри, -йра кIарасдин тум галай чил эгьуьндай, чиляй къванер акъуддай ракьукай раснавай алат. Шарвили вичин кацани гваз фена вацIал. Лезги халкьдин махар.... Иски пек-партал алукIна, Бег кацани кIута гъилеваз зирзимийриз эвичIна. А. А. Пад хьайи рагъ. АкI хьайила, кацади хьиз, гьамиша вичихъди ял ийизва лагьана тур. И. В. Чирхчир. Идарадал алтIушнавайбурун гъилера перер, кацаяр, лумар, ракьун тIвалар авай... Сад-кьведан гъилера цIай квай палдумарни пайда хьанвай. А. Фет. Вак хьтин. Чна, лежберри, цазвай никIера амукьзавай кесекар рушари кацадивди куьлуь хъийизва. ЛГ, 2000, 8. V. КАЧ сущ.; -ча, ча; -чар, -чари, -чара 1) диши кицI. Сан кьиле са гурцIулар хаз, - Муьжуьд мам квай кач хьана хьи! С. С. Дуьнья алаш-булаш хьана. 2) куьч., векъи чалкечир дишегьли. [Зарлишан]. Вун, вун дуьз буба хьанач адаз. Кчарихъ галаз гьатнавай душман. Ви рушни вал атайди хьана. Н. И. Гьакимрин папар. * кчан чин алайди сущ. масада лагьай гафари таъсир тийидайди. Пирали гапур гваз атаначиртIа, горкомди вун кчан чин алайди я лугьуз биябур авуначиртIа, Къайитмаз кIваляй экъечIнавачир. 3. Э. Рекьер сад туш. КАЧIКАЧI сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра ргай тинидин куьлуь кIусар. * качI-качI хапIа сущ. тинидин куьлуь кIусарикай авунавай хапIа. КАШ 1 сущ.; -а, -а; -ар, -ари, -ара кIанз-кIанз недайдакай магьрум гьал. Дуст кас, и дишегьлидин азар - каш я... Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. Рухунрин гзаф агьалияр и мяденди кашан кьиникьикай къутармишна. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. * каш ацалтун гл., нел яргъал вахтунда гишин гьалда хьун. * каш гун гл., ни низ яргъал вахтунда гишин гьалда тун. - Килиг, жуваз кашар гумир, Диде нисинлай хьиз акъатда. А. А. Пад хьайи рагъ. * каш куткун гл., ник гишин гьалдиз атун. Гьар хемисдиз кIан жеди аш, Киткид адан руфуник каш... С. С. Инсафсуз къавум. * каш-мекь авун гл., ни нихъ галаз дерди-гьал авун. * каш фин гл., низ гишин гьалда хьун. Адаз гзаф каш фенва. Р. * каш чIугун гл., ни нен тийиз вахт акъудун. Им язвай каш чIугур сивин сувар, Сагъ варз халкьди кашакди сивер хвейи. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. Гад атIудалди са вацралайни гзаф амай, кIвале авайбуру каш чIугвазвай. А. Ф. Бубадин веси. Руфуни кьуьркьуьр ийиз вуна каш чIугун зи рикIи кьабулдач. 3. Э. Мехъер кьуьл туш. * кашал гъун гл., ни-куь вуж-вуч недайди акьалтIай гъалдиз гъун.... уьлкве Тамам кашал гьанай. X. Т. Кьуд йис. Дерт аквазва, инсанар, куь тарихдай: Дявеярни кьурагьвилер, - кашал гъиз А. С. Саяда лугьузва мани. Абуру чпин гьиляй къведай крар ийизва, жемятар кашал гъизва. Къ. Къ. КIири Буба. 2) куьч. пул авачир гъалдиз гъун. КАШ 2 сущ.; -у, -а четиндиз, заландиз дериндай къачузвай нефес. Гада бубадин патав каш кваз хтана, - Дах 1, Дах! Хванахвади... С. Хванахва. * каш-кашахъ къвез [текъвез] нар. дериндай ва фад-фад нефес къачуз. - Зун анжах, заз Марям, за рекье тваз.. адан каш-кашахъ къвезвачир. А. Р. ПIинияр. * каш ягъун гл., ни-куь дериндай нефес къачун.... амни гьайван, чун рекье геж жедай чIал чидайди хьиз, каш ягьиз -каш ягъиз гьерекатдал фидай. А. Ф. Лянет. КАШАТI сущ.; -а, -а; -ар, -ри, -ра гзаф недайди. КАШУ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра. са пуд тупIунин гьяркьуьвал авай, сун гьаларикай хранвай еб. Тумун кIаник кашу квайд я, Мад кIаркIар авайд туш. С. С. Кьве кIвачел къекъведай лам.... винелайни са мес вегьенвай, адални са натараз затI кашудалди кутIуннавай. А. Эсетов. Мегьарамдхуьр - зи рикIин сир. КАЯ кун глаголдин шартIунин наклоненидин форма. Кил. КУН. КВА 1 [кhва] куьм. гл.; 1) са вуч ятIани куьн ятIани кIан тир патак квайди тестикьардай гаф. Гьуьле гьикьван хьайитIани яз гьакьунин себеб аник кIан квачирвиляй яэ гьисабдай виликдай авам инсанри. И. В."Хийирар". 2) 'са гьихьтин ятIани хесет, лишан хас я' манадин гаф. За лугьун квез квек квай хесет, Гъавурда куьн гьат, фекьияр... С. С. Фекьийриз. Еришдизни гьакьван дири, Са синих ква - тум я куьруь... С. С. Кьве кIвачел къекъведай лам. Намус квай тимдиз эксик кар Къарши хьун бес четин тушни? С. С. Бес четин тушни. Вак бубадин ухшар ква, Ви суьрет дуьм-дуьз гьаданди я? А. А. Пад хьайи рагъ. 3) нин-куьн ятIани къурулушдик тайин паяр авайди къалурдай гаф. Винидихъай чумахъ галчIуриз галчIуриз хтай зурба буйдин, цIивин хьиз чIулав тик спелар квай жегьил акур Камал адан вилик фена. Гь. М. Жегьил чубан. Зун а чIавуз вун кьван тупIар квай жегьил тир... Гь. М. Жегьил чубан. 4) 'низ-квез ятIани алай вахтунда тайин са гьисс хас я' манадин гаф.... къумрал якIарин аскIан дишегьли хци вилерик еке къалабулух кваз ашана Гь. М. Жегьил чубан. - Куь вахтар фена, - лагьана дидеди са кьадар хъвер кваз... Гь. М. Жегьил чубан. Хъуьруьнарзавайбур гайи саламни такьуна кIуфук зарафатдин хъвер кваз кимелай хъфена... А. И. Самур. -Вун вуч кас я, Ви ина вуч кар авайди я? -хъел кваз хабар кьуна. А. И. Самур... рушаз и гафар гьисс квачир гьакI абур патал лугьузвайбур тирди чизвай... Гь. Къ. Лацу марал. Итимар туна, Назлу дирибашвал кваз тавдай экъечIна. А. А. Пад хьайи рагъ. Къалмакъал квачиз са хейлин йисарни кечирмишна А. А. Пад хьайи рагъ. Абурун арада гьихьтин намус квай ксар аватIа, абур вичин патаз чIугвазва... А. А. Пад хьайи рагъ. Адак квай ажугъ акьван къати тир хьи, ам садалай аладарна кIандай... А. А. Пад хьайи рагъ. 5) кьакьанвал авай чкадал (цлал, рагал) хьун Салегьан вилера туьшуьна цлак квай Къазибеган лит гьатна. А. А. Пад хьайи рагъ. 6) марф, жив къвазвайди къалурдай гаф. Марф квай вахт яз, къецел стIалжем тахьун патал аскерриз хуьруьн жемятди къаткидай месни гана А. А. Пад хьайи рагъ. * квайни-квай прил. виридалайни хъсан. Зулумкарди туруналди хел яна АтIун патал квайни-квайди ичерик... А. С. Саядан вилер. Амма, чIалахъ жедач жеди куьнни, квайни квай шаир чIалан устад Шихнесир Къафланов къени писателрин Союздин член туш! К., 1989, 7. X. КВА 2 [кква]: ква хьун вуж-вуч квал акатун. Сад лагьана кьил ква хьана. Р. КВАГ сущ.; -куни, -куна; -квар, -квари, -квара рушанвай гам хурун патал кьетIен жуьреда гъалуниз ганвай тIвал. Са бязи цуькведиз вишелайни гзаф кваквар фида. Р. Халичадин, чиле амай, Кваквари вун суракьзава. 3. Къ. Чи айвандик къвез-хъфизвай. * кваг ягъун гл., ни гам хурун патал ийидай гьерекат. Рангунин гъаларикай кваг ягъиз арадал гъизвай нехишар яраб гьихьтин ксари атIузвайди ятIа лугьуз фикирдай чна. К. КВАДАРУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир 1) жуваз авай вуч ятIани амачир гъалдиз гъун. - Абур вуч савдаяр я, диде? - лагьана Зугьреди, чина авай хъвер квадарна. Гь. М. Зуьгьредин муьгьуьббат. За, валлагь, аламай няналди и невягьрай ви ни-ял квадарда. Б. Гь. Заз эвера. Амма умудар квадарзавач. А. А. Пад хьайи рагъ. Амма за жуван лезгивал садрани квадарайди туш. А. Къ. 2) регъве нубатсуз са тIимил кьван техил регъуьн. Вун тадиз регъуьз алад ва Бедирханаз лагь: «... са кьве киле хьайитIани квадрай!» ЛГ, 1992, 31.III. * вичи вич квадарун, кьил квадарун КВАЗ кIус 1) алава яз, тIвар кьунвай кардилай, затIунилай алава яз. Лагьай чIалавай атIанвай, гьа вичин ламатI крар тамамарзавай кас хьайитIа, хуьруьн агъсакъалрин, кавхадин эмирдалди ам хуьряйни кваз акъуддай. Р. Меликова. Садбур - дуьадал, садбур - межлисдик 2) масдардалди лагьанвай гьерекат кьилиз акъатзамаз, куьтягьнамаз. ГьакIани зи рикIелай дидедин Кеф-гьал хабар кьун алатна, - жузуна ЦIаруди тIуьник кваз, - адаз кпулри тади гузмани, гьикI я? Б. Гь. Заз эвера. * кваз кьун ни вуж-вуч фикир гун.... кваз кьамир на ван хьуналди япариз... Ф. Н. Вун датIана... Кьилди пипIиш тIуьна ксус, йикь. Квазни кьамир, сятинин тикь-тикь. И. Гь. ПипIишдин ван. КIантIа кваз яхъ на и гафар, Я кваз кьамир, кIан ятIа ваз. И. Гь. ЧIалахъ жемир. Эгер районда кваз такьуртIа, атанвайди Махачкаладиз физ гьазур хьанвай. И. Тагьиров. КIуфухъ галукьайди. Шура гьукуматдихъ галаз гьуьжет тахьайла, чалай кьисас къачузва. Рахурай, кваз кьамир. Гь. Къ. Четин бахт. Я кваз кьазмач бубаяр кьил рехи тир... И. Рамазанов. Хъвадачни. * кваз такьун гл., ни вуж саймиш тавун, масадакай фикир тавун. Са йикъара гъич садазни магьледа Кваз такьазвай дишегьли икI авагъда Лагьана ни гиман гъидай кар жедай? И. Гь. Муьгьуьббатдин баллада. Кинофипьмдиз тамашзавай жемят гъич квазни такьуна, абуру сифте мезели, ахпа туршимезе, гуьгъуьнилай шит-шит ихтилатрал илигна. К, 1985, 24. VII. КВАЙ ква глаголдин алатай вахтунин форма Кил. КВА. КВАК фарс, сущ.; -укра, -укра; -уквар, -уквари, -уквара емиш, як, техил, кIарас недай гьашарат.... емишрин кьенез фидай кукварихь галаз женг чIугун патал виридалай хъсан, виридалай умудлу серенжем - им багълариз жезмай кьван гьашаратар недай къушар гзаф желб авун я. Къ. М. Хайи чилин таватар. КукупIди са сятда 100 квак незва, чебни маса къушаривай нез тежедай хьтинбур. 3. К. ТIебиат чирун. КВАЛ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра; хам чухваз кIандай гьисс. ГьакI тада вун чандик кIвал кваз, тумакь яц. Е. Э. Тумакь яц. * тIал-квал. * квал акатун [къачун] гл., ник 1) чухваз кIандай гьисс акатун. 2) куьч. са вуч ятIани кьилиз акъуддай гьисс хьун. Чубандин хцик дишегьли кIан хьунин квал акат тавунани хьанач жеди... А. Къ. Жуьгьенар. КВАЛАР: квалар югъ нугъ., сущ. гунзар югъ [М. М. Гаджиев 1997: 131 ]. КВАЛАХ нугъ., сущ. свах. КВАН 1 [ккван] кIус са кар кьилиз акъудун патал ийизвай теклиф артухардай гаф. Нагагь кватIа закни тахсир, Ая кван успат, гуьзел яр. С. С. Фагьум кван жува, самовар. С. С. Самовар. Жемятар, куьн инлай чкIукI, Ая кван маса мумкин. С. С. Кавхадиз. - Вуна, дайи, лагь кван гила авайвал, Кумани мад зун дидедин буржуник? Ш. Къ. Бурж. - Ягъа кван са макьам, - лагьана Сулеймана, - акунар ава чи чуьнгуьрдихъ... С. Зазни хуш я ви шаламар. Фад кIела кван ван алаз! Ш. Ш. Яш. * къала кван <садра> КВАН 2 [кквая] сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ара 1) гъуьрч. Инсанар хьайила хебни жанавур, Дугъри игридаз Кван я дуьньяда. Е. Э. Дуьнья гургьагур. 2). масадакай къачузвай, жезвай хийир. * кванариз фейи гьер сущ. йис атIанвай гьер. КВАР [кквар] фарс, сущ.; -ци, -це; -ар, -ари, -ара 1) булахдилай ва я вацIалай хъвадай яд гъун патал дишегьлийри къуьнуьхъ вегьена далудал кьазвай къен авай цурун къаб. Гзаф вахтара Гуьлназ... Квар къачуна, кIамалди яд гъиз фидай. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар.... папа къуьневай квар айвандин чилел эцигна А. И. Самур. Квар къуьневаз булахдал физвай и течидай дишегьлиди зи тIвар кьуна эверунал зун мягьтел хьанвай. А. Къ. ЧIарав. Къе зи кьве квар яд гъана. Р. 2) некIедикай чIем хкудун патал ишлемишзавай хъенчIин махсус къаб. За юзурда, гице квар.. Х. Х. Зейнабан кьиметар. КВАРКВАЦI сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра чиликай хкис хьанвай къван. КварквацIар яни, кIарасар яни галукьзавай зи кIвачер гацум жезвай. 3. Э. ВацIал кьеб. КВАРТАЛ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) патав гвай кьве куьчедин арада авай кIвалерин жерге. 2) йисан кьуд паюникай са пай. Пакад юкъуз, зун кварталдин отчёт кхьиз йифиз кIваяе ацукьнавайла, папа жузуна... А. М. Приватизация. КВАРТИРА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра шегьерда эцигдай гзаф мертебадин дараматра са хизан яшамиш жезвай сад ва я са шумуд утагъ. Ада... куьчедин муькуь пата авай ругуд мертебадин кIвалер къалурна. - Лудкъанни муьжуьд лагьай квартира. А. А. Пад хьайи рагъ. Ада вад кIваликай ибарат квартира аваз, къуншидилай мад кьве квартира маса къачуна. М. Алимурадов. Девирдин шикилар. КВАСА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) симинал пагьливан къугъвадайла, тамашачияр гьар жуьредин амалралди, гафаралди хъуьруьрдайди, машгъулардайди. Кваса яшамиш жезвай куьчеда нек маса гузвай са кас авай. Ф. Гьарам затIунин эхир гьам я. Пагьливан симинал неинки адав гвай пайгарди, чилел агъзур жуьре кьуьруькар акъудзавай квасадини хуьзва. М. Ж.. Дарман хьиз герек я. 2) къемеда амалар квайди. Адаз,.. хуьруьнбуру зарафатчивилиз килигна «Кваса» лагьай тIвар акьалднавай бригадир Бала акуна. Б. Гь. Заз эвера. 3) зараф. къуьр. Къуьр ягъиз фида, паб. Бахтабахт, са кваса гьалтайтIа, аялриз ягълу-яванвал жеда. 3. Э. «Я пуд манат». Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 |
| |||||||
|
