| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка КЪАРАЧИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) асул Индиядай тир, вичини санай масаниз физ кьил хуьзвай къабиледикай тир кас. Зунни къарачийрикай я. Къарачиди вуч ийидайди ятIа чидани квез? Яд гъиз ракъурзавай гададихъ виликамаз са къамчи галукьарда. Мукъаят хьун паталди. Гичин хун тавун паталди. Б. Гь. Заз эвера. Чаз кими тир къарачи, Гъиле цIару тафт авай. А. Ал. Экв халу. Къачуз маса хгузвайбурни къарачияр хьиз чкIанва. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ' Дишегьлини балкIан акъат тийир вилаят жедач лугьудай мисал дибдай дегишарна кIанзава - къарачийринни музыкантрин кIвач хкIун тавур мулк, дередагъ чилел бажагьат жеда. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. 2) куьч. тIалабчи (вич яшамиш хьун патал кIвалах тийиз, пул, недайди масадбурувай тIалабдайди). Пул къазанмишун патал икI жедалди, къарачи хьиз, тIалабиз къекъвейтIа, гена инсанрин виляй аватдач. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. 3) куьч. кIвале, майишатда михьивал, къайда авачирди. Инсандихъ ва ам ацукьнавай кIвалихъ абур ва къайда хьун герек я. Чун къарачияр туш. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. 4) куьч. къумрал, чIулав инсан. КЪАРАЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера 1) къарачи тир гьал. 2) вич винелай хъсанди яз къалуриз, кIаникай мурдар фикирар, хиялар хасвал, жадувал. КЪАРАЧИВИЛЕЛДИ нар. 1) къарачидиз хас амалралди. 2) тапарралди, жадувилелди. КЪАРАЧИП туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра туькьулвилин назик ни къведай дуьзенлух чуьлда жедай чилин набатат. Чибуру рикI алаз чIугвадайла, тембекдик къарачип кутада. Р. КЪАРБА кил. КЪАРБУ. КЪАРБИ кил. КЪАРБУ. КЪАРБУ || КЪАРБА || КЪАРБИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) чIуру чуьхвердин тар. 2) чIуру чуьхвер. Чи чкаяр дуьзни я, цик квай никIерни ава, гьич. тахьайтIа, чуьлда хъач, тама кицик - къарба ава. М. Б. За бананар недач. КЪАРБИ прил. чIуру чуьхвердин Шагьдагъларин рагъ акIидай пата Катрамакандин кьакьан са синел тек къарби тар экъечIнава. Р. Гь. Лацу цавун кIаник. КЪАРГЪА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра вуч хьайитIани недай чIулав рангунин ири къуш Живер цIурун - им гьеле гатфар туш. Лугьуда хьи, къара хабар къаргъайрив жеда. Гь. М. Хуьре. Са зурба тарце билбилди, къаргъади ва пехъре манияр лугьузвай. Р. Исаев. Адан уьмуьр давам жезва. КЪАРГЪИШ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра пис касдиз Худадивай тIалабзавай жаза. Япалайни тийиз халкьдин къаргъишар,. Шарвилийрай къаз чеб Къелед ивеллай Фукъиранар алтIушнава гуз «къимет». X. X. Чи чилив гва дегьзамандин рехивал. Ваз вини дагъдал акъвазнавай инсан аквазвани Ам ашукь я, ада чаз къаргъишдин манияр лугьузва, ам чилин тIебиатдихъ галаз рахазва, и чи вири бедбахтвилер гьадавай я. 3. Гь. Лезгийрин риваят. Кайвани, тIуб сара кьуна, зи къаргъиш а абдалдин кьилиз куьз къалум хьаначир, лугьуз амукьна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Етим Эминан яратмишунра сатирадин къаргъишарни дуьшуьш жезва. Абурукай сад «Къедекни пер чуьнуьхайдаз» шиир я. Р. Къадимов. Етим Эминан айгьамдин ва зарафатдин шиирар. Шиирдин гуьгъуьнин гьар са бендина къаргъишдин кьуват гужлу жезва. Р. Къадимов. Етим Эминан айгьамдин ва зарафатдин шиирар. Синоним: агь. * къаргъиш(ар) авун гл., ни низ пис касдиз (са нин ятIани фикирдай) Худадивай жаза гун тIалабун. [Гуьлханум] Вун секин хьухь, эй вах. Эгер ви рикIиз регьят жедатIа, къаргъишар ая, экъуьгъа. Н. И. Гьакимрин папар. Сифте бендинай аквазвайвал, шаирди халкьдин сивин яратмишунрин къайдадикай - къаргъишар авунин тегьердикай менфят къачунва. Р. Къадимов. Етим Эминан айгьамдин ва зарафатдин шиирар КЪАРГЪИШАРУН гл., аспект, ни низ; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; къаргъишар авун, къаргъишар тавун, къаргъишар тахвун, къаргъишар хъийимир Худадивай пис касдиз жаза гунин тIалабунар авун.. «Зи чан динж жедайвал, ви чин Азраилдиз акурай!» - лугьуз Иширади датIана Кавха Къафараз къаргъишардай. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. КЪАРГЪиШУН гл., ни низ; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; къаргъиш авун, къаргъиш тавун, къаргъиш тахвун, къаргъиш хъийимир Худадивай пис касдиз жаза гун тIалабун. [Зарлишан]: Я руш, къе вун гьи кIвачелай къарагънава? Ви сивяй акъатзавай гафар гьич заз хуш жезвач. Ваз ви итим гьакьван дакIан ятIа, чаз чибур кIанзавайди я, чан вах. Чибуруз къаргъишмир. Н. И. Гьакимрин папар. КЪАРГЪУ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) тарцин чкалдин кIаник квай хамуникай хранвай кьвати. 2) са кьил шуькIуь турба хьтин, муькуь кьил къен буш гьяркьуь элкъвей затI. ШуькIуь, зуьрнедин хьиз, агъа кьил ахъа, кIарасдин къаргъудин са кьил азарлудан хурал ва далудин юрфарал эцигиз, муькуь кьилел вичин яб эцигна галпагъиз азардай кьил акъудзава ва дарманар гузвай. 3. Э. Кек галкIизва. КЪАРДАШ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) рах. стха. ЧIехи къардаш Бакуда ава. Р. 2) рах. дуст. Я къардаш, мад хьайиди хьана, абур рикIел хкимир. 3) (чIехи гьарфуналди - Къ) хас тIвар, фамилия. Къе а пайдах аршдиз хкажзавайбур ва ам мягькемдиз гъиле кьунвайбур чаз Арбен Къардаш, Майрудин Бабаханов, Зульфикъар Къафланов, Седакъет Керимова, Абдул Фетягь, Мердали Жалилов, Муьзеффер Меликмамедов ва масабур яз аквазва. Ж. Лезги эдебиятдин гуьзгуь. КЪАРИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) кьуьзуь дишегьли. Квез хьайитIа, зи мурад я, Женнетда макан, къарияр. Е. Э. Къарийриз. Иншаллагь, кьуьзуь чанар Жегьеннемда твад, къарияр. Е. Э. Фитнекар къарийриз. Беневшадин гьарайдиз гьай хьанач. Къуншийрин кIвалера амай тек-туьк къариди, къужади кьванни, адет тирвал, адан дердиникай хабар кьунач... Гь. Къ. Магьини Дилбер. - Зун акьван квехъ галаз вердиш хьанва хьи, Муфтали халадин, -нефес дар хьанваз рахазва къари, - заз бязи вахпгара акI жеда, гуя зи аялар хтанва. Н. М. Жандар Магьамай. 2) дишегьлидиз вичин гъуьлуьн диде. Гена ам регьимлу рикI авай кас хьана. Ада зун, бязибуру хьиз, пакад юкъуз чукурнач, беябурнач. Са вацралай "къаридихъ галаз кьазвач" лагьана, зун дидедин папгав хтана... А. М. Киф атIайди.... кIвалин машгъулатни, начагъ хьайила, духтурни, кIубан тирла, суьгьбетчини, кIвалахда юлдашни, уьмуьрда сифте чара ва даяхни тир къаридихъ галаз йифер-йикъар, варцар - йисар акъудзавай адакай хъел гьикI къведай? А. Исм. Алукьдай ахвар. 3) куьч., рах. паб.... кIвалин машгъулатни, начагъ хьайила, духтурни, кIубан тирла, суьгьбетчини, кIвалахда юлдашни, уьмуьрда сифте чара ва даяхни тир къаридихъ галаз йифер-йикъар, варцар - йисар акъудзавай адакай хъел гьикI къведай? А. Исм. Алукьдай ахвар. Мад квез чизва хьи, зи рикIел акьалтай кар за тарпна кьилизни акъуддайди. Къаридикни угь-цIугь квай. ЧIехи суса вичин аялдин пек-лек чуьхуьзвай. Н. Шихнебиев. КIвалин референдум. Синонимар: кайвани, кIвалевайди, паб, уьмуьрдин юлдаш, юлдаш. КЪАРИБ 1 араб, сущ.; куьмексузди, язухди, бахтсузди, кесибди. КIеве гьатайла, къарибдин гъил кьадачни? Е. Э. Аман яр КЪАРИБ 2 || КЪАРИБА прил. 1) мягьтел жедай, тажуб жедай. Къариб кас хуьр галайнихъ катна ва сифте гьаятдиз гьахьна. М. М. Лацу лекеяр Гзаф къариба дуьшуьшар ава. Къ. М. Экуь инсан.Гьикьван къариба адетар, имаратар авай хуьрериз фена чун, гьикьван чна ширин булахринятар дадмишна... Къ. М. Экуь инсан. Мамрашриз чпшн чилериз куьтенар ядайла, къариба шейэр жагъизва. Абурун арада кьеркьер, турар, абурун къатIар, гьулдандин шлемар, хьилерин кьилерал алай ракьар, цурун кIвенкIер, гьеле, инсанрин кьуру келлеярни кваз жагъиэва. Къ. М. Рекьин риваятар. - АкI ятIа, ваз кIан хьайитIа, ам куь дахди дегишарна. А рагьметлудай гьахьтин къариба крар акъатдайди тир... Б. Гь. Заз эвера. 2) (чIехи гьарфуналди - Къ) эркекдин хас тIвар: Къариб. * къариб-къариб прил. вини дережада къариб тир. Зун чуьлдин итим я. Чуьлдин итимдиз гзаф къарибкъариб крар аквада. А. Ф. Лянет. КЪАРИБА 1 Къариб хас тIварцIин актив падеждин форма. КЪАРИБА 2 кил. КЪАРИБ. КЪАРИБАВАЛ || КЪАРИБВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къариб гьал. Уьмуьрдин, яшайишдин рекьериз экъечIна... А рекьер яргъибур хьана. Абурухъ четинвилер, азабар хьайивал, гуьзелвилер, сирер, рикIелай фин тийидай къарибавилерни хьана. Къ. М. Экуь инсан. - Заз чиз, ина са ахьтин кьетIен къарибавал авач. Б. Гь. Заз эвера. КЪАРИБВИЛЕЛДИ нар. къарибвал хас яз. Синоним: къарибдаказ. КЪАРИБДАКАЗ нар. къариб лишан хас яз. Синоним: къарибвилелди. КЪАРИБЛУХ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри,-ра чара чка. Вун, фугъара, свасни авачир къариблухда Ялгъуз ава. Е. Э. Дуст Ягьиядиз. Зи сефил рикI къариблухда, Куьз жеда пашман, къарияр? Е. Э. Къарийриз. Акъатайла къариблухдиз, Зи эрзиман куьн я, дагълар.; И1 -Э. М. Дагълар. Къариблухра абурун рикIер секин туш, Бязибур хуьруьз хтунни мумкин туш. Ш. Ю. "Камазар" гвай гадайриз. Гьажи-Давуд хьтин зурба динэгьли, зурба сардар, камалэгьли алцурна, Къариблухдиз акь" удна туьрк стхайри. А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гьазават. Синоним: гьурбат. КЪАРИХ : къарих хьун гл., вуж 1) яд кIандай гьисс хьун. Немсери патав гвай вирел кас ахъайзавач, аквадай гьаларай, абуруз къарих хьуникди аскеррин къуат зайиф жедай хьиз я. 3. Гь. Залан кам.... а инсанриз гишин хьайила, абуру вахт-вахтунда фу тIуьн, къарих хьайила, яд хьун лазим я. Ж. Лезги эдебиятдин гуьзгуь. 2) куьч. са шей бес тежер гьал. Ам гьамиша вичин Ватандихъ къарих я. Р. КЪАРИШ туьрк, прил. акахьай. * къариш-къуруш сущ., рах.; гзаф затIар акахьна арадиз атанвай шей. * къариш хьун гл. акахьун. КЪАРИШМА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра ви шумуд затI акахьна арадиз атанвай затI. Хъсан, пакта вич адетдин гьулдандикай гьазурна анжах раствор фидай тIеквенрин винел патал, титандикай, вольфрамдикай, ванадийдикай гьазурнавай мягькем къаришмадалди ( вакардалди) кIеви авуртIа жедачни? Я. Ш. Гьахъ квахьдач. КЪАРИШМИШ: къаришмиш хьун гл., вуж-вуч ник-квек 1) какахьун. Инлай-анлай кицI элуькъдай, кфил ядай ванер, хъархъар къачуна авахьзавай кIамаринни булахрин сесерик къаришмиш хьанвай. Гь М. Им къван, имни терез. 2) экечIун (са тайин кардик, рахунрик). - Вун къаришмиш жемир - лагьана Мина заз акьван атIугъна килигна хьи, за авур гьерекатдал зун пашман хьана. 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. -Вагьшивал я ам, - чи ихтилатдик Ольгани къаришмиш хьана А. М. Мурк ракъини цIурурда. [Зарлишан]. Гуьлханум, ша чна чун дишегьлияр тирди рикIелай ракъур тийин. Итимрин крарик къаришмиш хьун чаз лазим туш. Н. И.. Гьакимрин папар. КЪАРИШМИШУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; а, -ин, -рай, -мир; къаришмиш авун, къаришмиш тавун, къаришмиш тахвун, къаришмиш хъийимир какадарун.... за жуван стхадин сес нин сесинихъ галаз къаришмишнатIа аку! Рак са жизви ачух 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. КЪАРИШУГЪ1 туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хъсандиз фикир ийиз тежедай гьал. Зун ихьтин къаришугъдиз ви амалри гъанвайди я. Р. КЪАРИШУГЪ прил. какахьай, тайин тушир. Ризадин рикIел, вичиз данайрив фидай вахтунда Сарухана гайи суал хтана, са геренда кисна хьиз, ахпа къаришугъ жаваб гана: А. Ф. Риза. * къаришугъ хьун гл. дуьз фикирдай гьалда амукь тавун, какахьун. Зи кьиле гьатай фикирдикди зун акьван къаришугь хьана хьи, заз гьекь вучиз акъатнатIа зазни чидач. 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. Гила зун гзаф серсер хьана, къаришугь хьана ва зи кефияр чIур хьана. 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. КЪАРИШУГЪВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери, -илера къаришугь тир гьал, какахьай гьал. КЪАРКЪАР сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра герек авачиз, нубат алачиз ва гзаф рахадайди. КЪАРМА туьрк, сущ.; шей. * къарма-къариш сущ., рах.; какахьайди (са шумуд затI санал какадарна арадиз атанвайди, арадиз гьанвайди). КЪАРМАХ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) кицIин, еке къушарин кIвачерин кикер. Теспачавиляй инихъ-анихъ хьана, Люсяди, лекьрен къармахра гьапгнавай гъуьрч хьиз, винелди хкажна цлал авудзавай са патахъ яргъ алай кьуд пипIен чIехи кIалубдин кIаникай кьулухъди чукурна. Б. Гь. Вили вилер... къалкъул тавуна, садан къвалаз, садан суфатдиз кIас ягь тавуна, къармахршди цIарх ягь тавуна адавай [кицIивай. А. Г.] эхиз жедачир. А. Исм. Эхиримжи къув. 2) куьч. яргъиз тунвай гьйлин кикер. 3) патахъарнавай кьилел хци кIвенкIв алай ракьун тIвал. 4) экверин, телефондин симер тухванвай тарариз акьахдайла, кIвачерал гьалддай махсус алат. - Я Нур халу, зун шалмандиз гьикI акьахда, къармахар авани кьван заз? - вилер тIушунзавай гадади. М. Б. ЦIийи мискIин. 4) куьч. зиллет. КукIварна кулакрин къармах А. Ф. Эм-Тэ-Эс.... урусрин къармахдикай хкудна чун. А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гъазават. Тамашадин бинеда эцигнавай кьилин месэла - дагъви дишегьлидин къадаркьисмет къалурун, ам куьгьне адетрин къармахрай акъудун я. Гь. Гьашаров. Хайи халкьдин рекье чан гайиди. * къармах вегьин гл., ни нел-квел жуванди хьурун патал са гьихьтин ятIани лишан авун. Кьве миллион ая гьазур, - Вегь жуван къармах, гуьзел яр. С. С. Гуьзел яр. КЪАРМУКЬ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хъицикьдин жуьрейрикай сад. Ада вичин вилериз атанвай чIулав къармукьдин бармак виниз хъувуна. Ластикдин валчагъдал алай туькъвелар гвадарна. 3. Э. Кьве фронтдин командир. - ГьикI хьана, ван акъатзавач хьи? - къармукьдин бармак метIерал эцигна алава хъувуна Гьажи Нуьзуьра. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. КЪАРНИ нугъ., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра дурна. Гьеле цава Сирнавзама юргъун хьанвай къарнийри. 3. Къ. ЦIийи шиирар. КЪАРНИКЪУЗ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра адет яз, зулухъ марфар къвайила, тарарин кIаник экъечIдай легъ-легъ хьайи элкъвей кIукI авай аскIан тандин набатат. Заз ктаб кIелиз кIанда лагьайла, ада патав гъвечIи стол эцигна, адан винел къарникъуздиз тешпигъ авай электрикдин лампа эцигна. 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. Цеквери чпин кIунтIар еке ийизва... Къарникъузар тIимил, чIуру емишар гзаф ава. Б. Гь. Заз эвера. КЪАРПУЗ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кьен яру ширин тIямдин кIватIунин форма авай чилин емиш. Чуьхвердин адет ава, Къарпуздилайни екеда... Е. Э. Чуьхвер. КЪАРСАТМИШ : къарсатмиш хьун гл., вуж-вуч 1) югъун. 2) куьч. кефи чIур хьун, рикIиз такIан хьун. КЪАРСАТМИШУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; къарсатмиш авун, къарсатмиш тавун, къарсатмиш тахвун, къарсатмиш хъийимир 1) т-б юзун, юзурун. Бирдан Рамиза, къарсатмишдай тегьерда ухьт аладарна, беден, зулун къайи марфадик акатна мекьи хьайи каци хьиз, юзурна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. 2) куьч. кефи чIурун, рикIиз такIан гьисс гъун. Вичихъ галаз гьамиша хуш рахунаррафтар ийидай адан и гафари ам къарсатмишна. 3. Э. Рамзият. КЪАРСУН гл, вуж; -ада, -ана; -аз, -азва; -ус, -ан, -урай, -амир 1) зурзун. Накь чилер къарсаналдай, чаз хабарни хьанач. Р. 2) куьч. кефияр чIур хьун, пис гьиссерик акатун. КЪАРСУРУН гл., каузат., ни-куь вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; къарсур авун, къарсур тавун, къарсур тахвун, къарсур хъийимир 1) зурзурун, гьалчизэлягъун, юзурун, са патай маса патаз гьерекат кутун. Жегьил лезги къавахрин жергейра ара-ара чил къарсурдай еке ванер къекъвезва. Къ. М. Лезги къавахар. Дирибаш вацIухъ жеда гегъенш къер, Адан лепейри къарсурда муькъвер. Къ. Р. Гелер. 2) куьч. кефияр чIуру гьалдиз гъун. Бязи хизанар и хабарди лап михьиз къарсурна. Гь. М. Им къван, им терез. Абур Сибирдай суьргуьндай хтана хуьре хьуннн хабарди виридалайни пара мама Къадир къарсурна. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. Амма комбатди чун михьиз къарсурна. А. Къ. Аскервал башламишай югъ. 3) куьч. уяхарун, мягьтелвилин гьисс кутун, тажубарун. Гагагрин космосдиз хкаж хьуни михьиз дуьнья къарсурнай. Р. КЪАРСУС къарсун глаголдин эмирдин форма. Кил. КЪАРСУН. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 |
| |||||||
|
