| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка КЪАНШАБА: къаншаба къаншар нар. сад-садан чина аваз. Угъри Вирт квахьайдаз къаншабакъаншар эцигнава: садан кIвале шел-хвал ава; муькуьдан – кеф-кефият. Р. Къадимов. Етим Эминан айгьамдин ва зарафатдин шиирар. КЪАНШАР сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра къарши пад... къаншарда авай дакIардай адал рагъни аватзавай. А. Исм. Эхиримжи къув. КЪАНШАРВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера аксивал; сад-садаз зидвал. КЪАНШАРДА посл, вич алакъада авай шейинин, затIунин чина, къарши тереф кьуна. Эхиратда пис паб уьзуькъара я, Аллагъдин къаншардани ам лал эюеди. Е. Э. Пис папаз. Хурушум жезвай. Аслан хуьруьн къаншарда авай кьецIил тамун къерехдал акъвазна. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Мустафа ксун тавунамаз акурла ва я пакамахъ ам гьеле кIваляй тефенамаз акурла, адан къаншарда столдихь ацукьайла, зи чин ачух жедай. 3. Э. Зун гъавурда акьазвач. КIани рушан иер къамат... Абдулан къаншарда акъваззавай. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. КЪАНШАРДИЗ посл, вич алакъада авай шейинин, затIунин къарши патаз. За ваз лугьур дертлу гъамар мад ава, Ви къаншардиз ишезишез атана. Е. Э. БалкIан квахьайдаз.... чпин къаншардиз къвезвай зурба жендек авай касдихъ элкъвена. Б. Гь. Заз эвера Абурукай виридалайни кьакьан, яцIу руфун алай итим кьве гъилни виликна Магьмудан къаншардиз атана. А. Исм. Алукьдай ахвар. КЪАП нар. лап. Авагъиз чIаганвай чилин дамарар, Хкатиз къап къацу таза чамурар, Таярни тайлункIар ийиз чамарар Гъатнавай чуьллера, юзаз фирияр. С. К. Яран сувариз. КЪАПА: къапа-къап нар. садлагьана чин-чинал. Нянин вахт тир. Куьчедал кьве дуст къапа-къап расалмиш хьана. 3. Э. Рекьер сад туш. Зун хуьруьв, хурушумар хьанвайла, агакьнай. Танишдан кIвал суракьна, адан гьаятдиз гъахьунни, къапа-къап са рушал, гьалтна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз КЪАПАН туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра еке терезар. КЪАПАР, КЪАПАРАЙ къаб существительнидин падежрин формаяр. Кил. КЪАБ. КЪАПУ араб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) варар, ракIар. Пачагьдини къапуяр кIеви хъийиз туна, инал къаравулар акъвазарна. Ф. Ирид юкI алай Магьамад пагьливан. Дустуниз дустунин къапудал Мегер бес дапIар жедани? Е. Э. Къазанфараз. Ви гьуьжредин рак агална, багълу хьайла къапуяр, кIани рекьиз гьал ийидай гила чакай нехир хьанва. Е. Э. Алкьвадар гьажи Абдуллагь эфенди кьейила. 2) гьаятдиз, кIвализ гьахьзавай сив. Къапудал кутIун зунжурда аслан... Е. Э. Алкьвадар Гьасан эфендидин цIийи кIвалериз.. Юкь гьаят яз, къапу сад я, гьар са пата айван ава... Е. Э. КьепIир Алидин кIвалерин тариф. КЪАПУНИ къаб существительнидин актив падеждин форма. Кил. КЪАБ. КЪАР, КЪАРИ, КЪАРИН югъ существительнидин гзафвилин кьадардин падежрин формаяр. Кил ЮГЪ. КЪАРА 1 югъ существительнидин гзафвилин кьадардин секинвилин I падеждин форма. Кил ЮГЪ. КЪАРА 2 туьрк, прил.; чIулав. Гуьзел я вун, гзаф гуьрчег, ЧIулав чIарар, къара бирчек. Е. Э. Суна, за ваз суьгьбет ийин. Ви къара кал гамишдикай цегвда на, Лугьуз жеда, гзаф затI ваз чида, дуст. Е. Э. Ватандай катзавайбуруз * къара гуьлле шиир, сущ.; гуьлле. Мегътибеген эрчIи метIяй Къара гуьлле фена хьи. Е. Э. Гьинава? * къара пул сущ. гъвечIи уьлчмедин кепекар, тIимил пул. Къизиларни къарапулдай гуз жедач. Е. Э. Бахтсузвал. * къара халкь сущ. зегьмет чIугуналди чпин кьил хуьзвай инсанар. Ширийрин хуьре ацукьарнавай къазахарни анжах чпин кьил хуьнал, гъакIан къара халкьдиз чпин гъиляй къведай крар авунал машгъул хьанвай. Къ. Къ. КIири Буба. КЪАРА 3 сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра незвай ашдик кцадай ягълу, песок, як чичIекни кишмишар кваз гьазурнавай затI. КЪАРАБАС сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) сифте элкъвена цанин хвал чIугуна цазвай чка. 2) цанин гьар са хвал. КЪАРАБАШ туьрк [чIулав кьил] сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кицIин лакIаб. КЪАРАВИЛИ туьрк, ктаб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра чпик зарафатар ва хъуьруьнар квай гьакъикъат къалурзавай гъвечIи эсер. Гьа са вахтунда къаравилийра жемят ахмакь, темпел, мискьи, лагълагъчи, тапархъан ксарални хъуьрезва... Гь. Гашаров. Сифте гаф. Мисалар, миайалар, халкьдин манияр, махар, кьисаяр, негъилар, къаравилияр чи культурадин эбеди дувулар я. Ж. Лезги эдебиятдин гуьзгуь., Синоним: анекдот. КЪАРАВУЛ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра са вуч ятIани чуьнуьхдайбурукай хуьзвайди. Къаравулди ятахдал къванер гьалчна. КицIер къарагъна. Арамшарамдин ванер гьатна. 3. Э. Кек галкIизва. Эртуьш, хозайиндин картуфрин салал къаравул хьайи, Михайилан хва Петро я? Я. Ш. Гьахъ квахьдач. Чубанри ам суван яцарин къаравул тирди хабар гана. А. И. Самур. Тадиз къаравул къецихъ экъечI хъувуна. А. И. Самур. Къазимегъамеда маса къаравулар къведалди фу нез тади къачуна. А. И. Самур. Хуьруьнвияр вири кIвалахрал экъечIайла, ам колхоздин багъдиз фидай, къаравулдин чардахдик ацукьдай, къвезвайбурухъ галаз суьгьбетар ийиз югъ акъуддай. 3. Гь. Бубадин кIвал. -Гадаяр кIвалахдал атанвач ман? - лугьуда ада къаравулдиз. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. * къаравул [къаравулвал] чIугун гл., ни нин-куьн ятIани саламатвал хуьдай къуллугъ кьиле тухун. Милицади, дугъриданни, инсандин ислягьвал патал, гьар са касди вичин гьалал кеспи авун патал къаравул чIугвазва. 3. Э. Кек галкгизва. Къаравулвал чIугвадай нубат кесибдал атайла, йифни яргъиди жеда.. «Самур», 2002, № 5. * къаравулда акъвазарун гл., ни вуж тайин къайда хуьн патал тайинарун. Аскерар йифиз агалай кIвале туна. Хуьруьн чавуш абурал къаравулда акъвазарна. А. И. Самур. * къаравулда акъвазун гл., вуж-вуч нин-куьн саламатвал, са гьихьтин ятIани къайда хуьдай къуллугъ кьиле тухун. Ятахгъдиз мукьва хьана, Желил къаравулда акъвазна, лутуяр фена, далдадик акатна. 3. Э. Кек галкIизва. А дагъларни гужлу гараривай, къати тIурфанривай, живерин маргъалривай хуьр хуьн патал къаравулда акъвазнавайбур хьиз аквазва. Я. Я. Нурар ва хъенар. Кьакьан синел къаравулда акъвазна И дереяр хуьзва дагъдин цIегьери... А. С. КIанда и чил. КЪАРАВУЛВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери, -илера къаравул тир гьал. * къаравулвал авун гл., ни къаравул хьун. Ярагъмеда совхоздин... къаравулвал ийизвай. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. Вагьаб, къаравулвал тийиз. школадин дивандал вичин кавал таз, кIвале ксуз хьана. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. Армавирда, ракьун рекьерал къаравулвал ийидайла, поезддик акатна лугьудай вирида, анжах вичи ваъ. М. Б. Шапка. КЪАРАВУЛХАНА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра къаравулар жедай, ял ядай чка. КЪАРАВУЛЧИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра са вуч ятIани хуьн патал къуллугъ кьиле тухузвайди. Са кIвач квай Сефер халудиз и кIвалах гьикьван четин жезвайтIа, пионер Селимаз аквазвай ва ада къаравулчидиз куьмек гун фикирдиз къачуна. А. Р. Чинебан савкьват. КЪАРАВУШ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра варлу касдин кIвалин майишатдин кIвалахар кьилиз акъудзавайди. Дагъдин хуьре етим яз чIехи хьайи ва пад-къерех такур ам Димиран кIвале есир ва къаравуш хьанвай. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Сейфуллагь гзаф йисара Ширванда ва Шекида кIвалах авур кас тир. Аял чIавуз ам са девлетлудин кIвалел къаравуш язни хьанай. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме, КЪАРАВУШ прил. варлу касдин кIвалин майишатдин кIвалахар кьилиз акъудзавай Мехъерин кIвалин варарал акъвазна, къаравуш рушари, жерме це лугьуз, атанвайбур къенез ахъайзавачир. М. Б. Шапка. КЪАРАВУШВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери, -илера къаравуш тир гьал. КЪАРАГУЬЗ туьрк, шиир, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) чIулав вилер авайди. 2) куьч. кIаниди. Ви дустуниз шадвал тийиз, Куьз хьел хьана, чан къарагуьз. Е. Э. Къарагуьз. КЪАРАГУЬН туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра акси тир кас, душман. Гадади вичин кхьинар авай дафтар ахъайна кIелна. - Чахъ галаз чи экуь рекье авачирди, - лагьана шаирди, вичин хайи хуьруьнэгьлийриз, - ам чаз акси кас я, халкьдиз акси къарагуьн я. Къ. М. Шаирдин къунши. КЪАРАГЪАЖ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра мягькем тан авай, гьяркьуь пешер жедай, кIеви кIарасдин кьакьан тарарин жуьре. КЪАРАГЪАРУН гл., каузат., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; къарагъар авун, къарагъар тавун, къарагъар тахвун, къарагъар хъийимир 1) ацукьнавай, къатканавай гьалда авайди кIвачин кьилел жедай гьалдиз гъун. - Яваш-яваш къарагъарна винелди аладара, - жаваб гана Алимегьамеда. А. Ф. Лянет. Бубади ам чуру кьуна, чилелай къарагъарна. Гь. С. КIири Буба. -Генжалиди винеллай, куьгьне парталар алай, амма кьвалан пад хьиз, агъур - сагълам итимдиз хуртI гана, кIаник квай итим къарагъарна. Къ. М. Экуь инсан. 2) ахварик квай гьалдай акъудун. Месикай къарагъарна шегьердиз фена, хкведай вахтунда кьве къазахди кьуна Я. Ш. Гьахъ квахьдач. 3) акси женг чIугуниз эверун, женгиник кутун. Гила чна халкь Бичераховаз акси яз къарагъарун патал кIвалах тухвана кIанда. А. И. Самур. Им чи халкь деникинчийриз акси къарагъарун патал хъсан яракь я. А. И. Самур.... ада вири инсанар ва кицIеруяхарна, абур чакъалрал гьужумдиз къарагъарна. Къ. М. Душмандин тум. 4) чил, ник цун Эхир садра дахди, йифиз акъвазна, ада цайи ник цIийи кьилелай къарагъар хъувуна. Б. Гь. Заз эвера. Гатфариз талукь яран сувар, цанар цунихъ, куьтенралди, туьрезралди чилер къарагъарунихъ галаз алакъалу тир «Сифте ригал» сувар, «Дулдин сувар», «Гуду» чи лапни хъсан суваррикай я. М. М. Лезги тIвар алатIа. * месэла къарагъарун. КЪАРАГЪУН гл., вуж-вуч; -да, на; -из, -зава; 0|| -а, -ин, -рай, -мир; къарагъ авун, къарагъ тавун, къарагъ тахвун, къарагъ хъийимир 1) ацукьнавай, къатканавай, гьалдай кIвачин кьилел жедай гьалдиз атун. Сувар кIвачел къарагъна. А. И. Самур. Къарагъиз Алидаран сагълугъдай хъвана гадайри. М. С.. Дуст. Яда, Агъарза, ви шишер мус чрадайбур я, я стха? - вичин чкадилай къарагъна, хабар кьуна Магьмуда. А. Исм. Алукьдай ахвар. Насрулагьавай вич ацукьнавай къванцелай къарагъиз жезвач. А. Исм. Алукьдай ахвар. Жанавур садлагьана къудгъунна къарагъна. Ж. Гь. Жанавур. 2) ксанвай гьалдай экъечIун. Пакамаз экв жедалди зун къарагъна чуьлдиз хтана. А. Ф. Бубадин веси. Уь-уь-уь-уь! Къарагъ, Самед буба, жемятди вун гуьзлемишзава. Н. М. Жандар Магьамай. Синоним: уях хьун. 3) квехъай къекъечIун. Столдихъай къарагъна, за пенжер ачухна. Я. Я. Нурар ва хъенар. - Гьалал хьуй ваз дидедин нек, гьавайда инжиклу жемир, гьа исятда суфрадихъай къарагъна атанвайди я. Н. М. Жандар Магьамай. 3) аксивилин женг чIугун, дяве авун. 4) аксивилин женг тухуз дяве авун. И вагьшивилер халкьдивай эхиз жедач, ам шаксуз къарагъда, абуру чпин гьахъ винел акъудда. Н. М. Къизицдин хтар.... чи халкьар, бала, уьтквемвилелди къарагъна, душманрин хура акъвазна. Гь. Къ. Магьини дилбер. КЪАРАКЪУЛАХ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) инсанвал авачир, вагьши кас. Гьайиф, ам рекьиз! Адал гъил хкажай къаракъулах туькIвей рикI авай кас хьанач. Гь. С. КIири Буба. 2) куьч. эйбежер инсан. КЪАРАЛ рах. югъ существительнидин гзафвилин кьадардин чкадин II падеждин форма. Кил. ЮГЪ. КЪАРАЛМИШ: къаралмиш хьун кт, гл. чIулав хьун КЪАРАЛТУ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра са уьтери аквазвай суьрет. Пуд лагьай йикъан нянихъ алафар гъиз фейи Муслиматаз яргъа амаз муьхцуьхъай са къаралту акуна. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Ингье адаз цIун гургурар акуна. Абурун нур чкIанвай мичIивиле инсанрин къаралтуярни арадиз къвезва. А. Исм. Алукьдай ахвар. Мад инихъ-анихъ вил экъуьрнай за - сурар галай патахъ катзавай къаралту акунай. М. Б. Шапка. КЪАРАМАЛ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра еке крчар алай гьайванар (калер, гамишар, яцар). КЪАРАНЛУХ туьрк, куьгь., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра мичIи. МичIи чуьл я, баябан дуьз. И къаранлух чуьлда яргъай, Аквазава зайиф эквер... А. Ф. Эм-Тэ-Эс. Мадни мичIи йифекай, къаранлух, варз алачир мичIи йиферихъай кичIе я ви дидедиз... Ж. Гь. Жанавур. КЪАРАНЛУХВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къаранлух тир гьал. Хабар авачиз къаранлухвилиз аватай кьуд пата са шумуд гъетре цаварилай чилерал эвичIна нур гузвай хьиз тир. Ж. Гь. Жанавур. КЪАРАР араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кьилиз акъудун чарасуз тир къейд. 1936 лагьай йисуз СССР-дин Центральный Исполнительный Комитетди вичин къарардалди [С. Сулейманаз. А. Г.] адаз Ленинан орден гана. М. М. Гь. ЧIехи шаир. Са хешах вахтундилай судди вичин къарар кIелна. А. Ф. Бубадин веси. Зи къарар сад я. Зун, и хаин, вафасуз кьена, и чархалай хкадриз атанвайд я. 3. Э. Кек галкIизва.... чи партиядин ЦК-дин къарарар ва резолюцияр жегьил писателриз лап дериндай чир хьунухь чарасуз я. А. С. Жегьил шаиррин яратмишунин бязи месэлайрикай.. Чпин къарар абуру бюродив агакьарна. Б. Гь. Вили вилер Абур хуьзвай, гапур квахьай къакъар хьиз, Сабур кьазвай, чIур тежедай къарар хьиз, X. X. Къуй лекьер къвез ацукьрай ви къуьнерал. Суддин къарардал алава яз ва гьахъ вичин тамамвилин вини дережадив агакьун патал за жув гьа креслода ахцукъай юкъуз уборщицади корректор кIвалахдилай алудунин приказ гана А. Къ. Гилигзава. * къарар акъудун [кьабулун] гл., ни са гьихьтин ятIани тайин кар кьилиз акъудун чарасуз тир мажбури меслятдал атун. Судди танафус малумарна. Абур къарар акъудиз хуьруьн советдин канцеляриядиз фена. А. Ф. Бубадин веси. И теклиф ада виликамаз кьабулнавай къарардиз акси къвезвай. 3. Э. Рекьер сад туш. Идалайни гъейри, и фикирдиз и мукьвара хьайи зини коллективдин суддал кьэбулай кьарардц кьуват гузва. А. Къ. Гилигзава. Хуьруьн межлисди ( собраниди) гражданвилин, дяведин, уголовный кIвалахар гьялзавай ва абурукай къарарар кьабулзавай. И кIвалахрай къарарар къабулдайла, агьвал авай чIехи тухумри чпиз кIандай къарарар къабулиз тазвай. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. Синонимар: къарардал атун, къарардиз къачун. * къарардал атун гл., вуж са гьихьтин ятIани къарар кьилиз акъуддай фикир кьабулун. Зи гадади машин къачу лугьуз зун хурук кутуна хьана. Зун сакIани тайин тир къарардал къвезвачир. 3. Э. Зулун пеш. Эхир ам, Мерданан санжуда гапур сухна, ахпа вичи чархалай хкадарунин къарардал атана. 3. Э. Кек галкIизва. Синонимар: къарар акъудун, къарардиз къачун. * къарардиз къачун гл., ни вуч авун са кIвалах кьилиз акъудун фикирдик кутун. Имиди, гьикьван лагьайтIани, рушав рахун къарардиз къачуна. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Абуру исятда, халкьдин душманри яна кьейи чи вацIун игит рагьметлу Герейханов Юсуф рикIел хкана, адан гьуьрмет хвена, адан тIвар алай совхоздай са шумуд декьикьа рехъ кисна финиф къарардиз къачуна. Къ. М. Рекьин риваятар. За инал шаирди лагьай гафар гьа тикрар авуна, абур рикIел хуьн ва абур жуван вири уьмуьрдин юлдашар къун къарардиз къачуна. Къ. М. Манияр, манияр. Синонимар: къарар акъудун [кьабулун], къарардал атун. КЪАРАСУ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) чиликай хкатзавай авахьна физвай михьи ва къайи яд. Ада вичин гатун мугьманриз къарасудал тIуьн гудай. Р. 2) чиликай хкатзавай авахыга физвай михьи ва къайи яд авай чка. КЪАРАТКЕН туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра куьлуь пешер, хилерал цацар алай валарин набатат. Зулун гарун лепед ванер Ара атIуз къведа япуз, Куьлуь къараткен валар, Гар акьурла лепеяр гуз, гьар патахъди жез алчудар. А. Ф. Эм-Тэ-Эс. Къараткенрилай гъейри, затIни авачир «Апай дере» баябан тир. А. И. Самур. Бирдан тамук квай багъларай яни, а патал чилин винел пад, рагъ къалур тийиз кьунвай къараткендин ва мерейрин куллухрай яни, чидач, тахьайтIа, масанай, са гьайванди къув яна. Къ. М. Экуь инсан. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 |
| |||||||
|
