| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ПИСЛИК прил. айиб тир. * пислик хьун гл., вуж беябур хьун, русвагь хьун. ПИСЛИКВАЛ сущ.; -или, -иле, -тер; -илери, -илера пислик кIвалах авурла, виляй аватдай гьал. Чарадан папал писликвал гьар кьве итимдикай сада игитвал яз гьисабда. А. А. Пад хьайи. рагъ. Надиран жаллатIрин аксина гьакI яхулрин феодалрин геллегьрикай, писликвилерикай хуьн патал инал-анал, гапIал-гапIал пай хьанвай магьлеяр сад хъхьана, ибуру са хуьр тешкилна. К. К. Риваятар. Мегер гъвечIи хуьре чIуру кар сир яз яргъалди амукьдани? Вири жемятдиз зи писликвиликай раиж хьана. А. М. Киф атIайди. Синонимар: беябурчивал, намуссузвал. * писликвал гъун гл., ни нел-квел дишегьли беябур жедай гьалдиз гъун. Адаз Девлетхана руш азад ийиз кIан хьайила, адан кьилел са писликвал гъиз, ам пучиз кичIезвай. А. И. Къиргъин. Салманаз хъел атана. Ада гьелегь кьуна. Серфе акатайла, Рамзиятал писликвал гъун кьетI авуна. З. Э. Рамзият. ПИСЛИКВИЛЕЛДИ нар. писликвал хас яз. Ада, вичиз хуьруьн ругьанийрикай куьмек кьуна, вичин тахсирар а папай хивез вегьена ам халкьдин вилик беябур авуна, пислуьквилелди рекьиз вуганай... А. Ф. Лянет. ПИСПИ туьрк, сущ,; -ди, -да; -яр, -йри, -йра. 1) уьфтуьнин хьтин ванер акъудун патал туькIуьрнавай алат. ЦIуьлуьн тIвалуникай гадади писпи авуна. Р. 2) куьч. гзаф рахадайди, пичIи рахунар ийидайди. * писпияр ямир! межд. гзаф ва манасуз рахамир. * писпидал кьуьл авун гл., ни нин са нин ятIани гафуна хьун, адаз муьтIуьгъ хьун. Америкадин президент Клинтонан ва адан писпидал кьуьлзавай масабурун вагьшивал ва жавабдарсузвал акурла, инсанрин рикIер еке ажугъдив ацIузва. ЛГ, 1999, 27. V. ПИСПИС сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра къамишдай акъатдай лацу памбаг хьтин кудай шей Руквадикай михьи ийизвайда хьиз, вичи вич кIевиз юзурна, вичяй писпис цавуз акъудна. Пемпешаз гьар югъ гьа икI башламши жезвай. М. В. Гьарасатдин майдандал. ПИСТОН урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра патрум акъатун патал адан кIане тунвай хъиткьиндай затI авай къалпагъ. ПИТИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра пахлаяр ва я нахутIар квай якIун хуьрек. Са гирвенка лапагдин як, са гъапа авай нахутIар, кьве картуф, са чичIек кутуна, пити ргана. З. Э. КУТВ-диз фена. Официантдиз ада акьална са вил: - Гьерекь, пити ва бузбаш! Башуьсте, ягъ гъил! А. С. Жуваз душман жемир вун. - Мемед агъа! Квехъ гьихьтин хуьрекар ава? - Са вад-цIуд декьикьадилай дулмани гьазур жеда, питини. С. Ярагъви ашукь Уьзден. ПИТИК сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра. 1) уьзуьрриз, бетбахтвилериз акси къуват яз гьисабдай, инсанрив жедай гьайкал. 2) бязи инсанрин гьисабрай, са вуж ятIани кIанарун ва я тайинарун патал фекьидив, фалчидив кхьиз тунвай гафар авай чарчин кIус. - Им ви жибиндай аватнавайди я е-э! Я сва-ас, вав гвай питик я е-е. Э-эхь, э-эхь, ам Мегьячкъалада, меркездавай чIехи фекьидив кIелиз туна-а!." - кьил калтадзавай апая. Ж. Гь. Жанавур. 3) нугъ джагъа, бубухар. Синоним: запаб. ПИТиГАН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кIвалин чилел ацукьайла, кIаник кутадай кьелечI хъуьцуьган. Айнади, айвандик экъечIайла, жуьреба-жуьре - рангарин пекерикай цванвай кьелечI питиган алай стулдал - ацукьайла, стхадиз, гъил кьуна, хвашгелди лагьана. А. Исм. Вацран мичIер. ПИТОМНИК урус, сущ.; -ди,. -да; -ар, -ри, -ра гьайванар ва я набататар битмишардай чка.... абур чпин колхоздин девлет артухариз ва ам, вара-зара тавуна, хуьз чалишмиш жезвай. Парткомдин секретарь X. Къараханов. кьилин бухгалтер Гьажиев Шихрагьим... емишрин питомникда кIвалахзавай Давудов Давуд, Манатилов Къазимегьамед... ва масабур гьа ихьтинбур тир: А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. ПИТIиШ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра ацукьнавай нер, нерин кIвенкI авайди. ПИФ кил. МИРГ. * миргин пифер. ПИФиН: * пифин хьун гл. хер иринламиш хьана мадни пис хьун. ПИХ [ппих] сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера, хам кайила ва я гзаф гуьцI хьайила, адал хкаж жедай куркур. Пер ядай кьван гададин гъилерал пихер акьалтна. Р. ПИЦI [ппицI] сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера 1) руфуна амаз инсандин ва я гъайвандин баладиз ем физвай рад. 2) а рад атIайла, руфунал аламукьдай легьв (аялрин хкаж хьанвай чка). Мисал яз къачуртIа, къвал ( бедендин пай), эчIел, син, тIарих, мих, цIиртI, пицI... эрмени чIалай атанвайбур я. М. Алипулатов. Лезги чIалан машгъулардай грамматикадай материалар. * са пицIинихъай атIайбур. * пицIинихъай атIайди сущ. лап мукьва кас. * пицI вегьедалди нар. тухдалди, руфун дакIвадалди. * пицI вегьин гл., ни руфун еке хьун, як акьалтун. - Паша, сабагь хийир! - лагьана тешпигъсуз яцIу, пицI вегьенвай есир гвай Долина. И. Къ. Смоленский чилел. Синоним: кьамал кац акьалтун. Антонимар: хамни кIарабар хьун. ПИЧ урус, сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера кIарасар ва я газ куналди кIвале чимивал тун патал, хуьрек гьазурун патал къванцикай ва я ракьукай туькIуьрнавай имарат, затI. # ракьун ~, цлан ~, ~ер кун, -ин чин. Ихьтин школада пичер авач, цларик сувагъар кумач. И. В. Чирхчир. Нажмуддин муаллим стIалвийрин арада къванцин цлан устIар, сятсаз, чатун, пичерин устIар, электрик, харат устIар, яракьар ва пек-партал цвадай машинар туькIуьрдай устад язни чидай. Ж. Гь. Савадлувилин дестек. Хтанва зун хайи кIвализ, Ацукьнава пичинив. Дикъетдивди килигзава диде заз. М. Б. Диде. КIвале ракьун пич, пичинал чайдан ала. ЛГ, 1992, 25.II. * пичерин устIар сущ. пичер эцигдай устIар ПИЧIЕК сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра тинидин чкалдин къене хъчар ва я регъвей як аваз ргана гьазурдай хуьрек. Гъам Балыкесирда, гьамни хуьре лезгийри гзаф дадлу афарар, хинкIар, хешил, пичIекар чразва. Р. Гьасанан, И. Мегьралиев. Яргъара авай жуванбур || «Самур» газ., 2002, 25.1 ПИЧIи прил. 1) къен ичIи, къен пад буш. Базардай къачур кIерецрин чIехи пай пичIибур хьана. Р.... ви кьил пичIи я, ви кьилиз къвезвай фикирарни пичIибур я. З. Къ. ШейтIандин веледар. Антоним: къени. 2) куьч. менфятсуз, метлебсуз. Садбурун уьмуьр пичIиди, менфятсузди, садазни хийир тагудайди, муькуьбурун уьмуьр ацIайди, менфятлуди яз физва. Къ. Къ. * пичIи гафар сущ. са менфят авачир гафар. Низ вуна кхьизвай пичIи гафари, кьуру ихтилатри дад гузва, низ абур герек я? З. Къ. ШейтIандин веледар. * пичIи вил сущ. къаних кас, тух тежерди. ГъвечIида вичин шегьердай хабар гузвай. ЯтIани Чигалидиз пичIи вилин сирер ачухиз кIанзавачир. Б. Гь. Заз эвера. - Кьей хва, вун амай кьван коммунизм жедач. Вун хьтин иландихъ галаз, ви пичIи вилерихъни ви къаних руфунихъ галаз коммунизмдин ара, авач. - ТIуьрбурни квез бегенмиш туш, нен тийидайбурни. А. А. Лезгияр. * пичIи вил хьун гл., вуж масадан шей вичиз къачуз кIандай гьиссер хьун. Ваз инсанрин мурдарвал чидачни, а папан рушан гъуьл пара пичIи вил авай мурдар кас тир... АФ Лянет. Лап гъвечIи чIавалай тух тежер нефс, пичIи вил авайвилиз килигна адаз хизанри вирида Нефс алайди лугьуз лакIаб гана. А. И. Къиргъин. * пичIи кIерецди ван ийида мисал 'акьул авачирди гзаф рахада' манадин мисал. * пичIи нефс сущ. масадбурун мал-девлет гзаф аквадай, ам вичинди ийиз алахъдай. Девлеткан гзаф инсафсуз, халкьдиз къансузвилер ийизвай, пичIи нефс авай, вил пата авай инсан я. А. И. Къиргъин. Инсанрин пичIи нефсерикай, къанихвилерикай, гьа жуваз чидай сад ахъагъайтIа, пис жедачир, -хъуьрена СултIан. С. Ярагъви ашукь Уьзден. * пичIи руг сущ. лап куьлуь руг. * пичIи хьун гл., вуч затI амачир гьалдиз атун. Суриядиз са куьнинни ван къвезмач, гуя япар биши, бейни пичIи хьанва. М. В. Гьарасатдин майдандал. ПИЧIИВАЛ сущ.; -или, гте; -илер. -илери, -илера 1) пичIи тир гьал. 2) куьч. манасузвал, бушвал. Къвазва нурар гъетерин. Ладна йифен мичIивал, За кхьизвай бендерихъ Тежедайвал пичIивал. А. Ал. Къвазва нурар... ПИШКЕШ фарси, сущ. -ди, -да; -ар, -ри, -ра са низ ятIани гайи савкьват. Ма, къачу туп - чил хьиз элкъвей. Пишкешдиз вун лайих хьана. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Гуьгъуьнлай Хуьруьгрин къени мсемятди халкьдин шаирдиз, пишкеш яз, цIийи кIвалер эцигнай. К. К. Шаирдин килфетар. Синонимар: багъиш, савкьват. * пишкеш авун гл. пишкеш яз гун. Синонимар: багъишун, пишкешун. ПИШКЕШУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава: -а, -ин, -рай, -мир; пишкеш. авун, пишкеш тавун, пишкеш. тахвун, пишкеш хъийимир пишкеш яз гун. И куьгьне хьанвай чIулав яцIу дафтар дустуни заз пишкешна, ваз кIандатIа, тамам кьве йис алатнавай. З. Къ. ШейтIандин веледар.... амма садрани муаллимриз, таяр-туьшериз ада, герек чкадал вичин жибиндиз гъил авуна, кIвализ мугьмандиз теклифна, вичин патай са низ ятIани са вуч ятIани пишкешна акурди тушир. Н. И. Сирлу межлис. Синонимар: багъишун, пишкеш авун. ПИШТ! межд. кац чукурун патал гудай гьарай. Пишт, ягъи! Р. ПИЯДА 1 фарси, прил. кIвачи-кIвачи фидай рекьин. Къараханаз Дагьустандиз хъфизвай пияда юлдаш жагъана. М. Гь. Буржар хьайитIани алатда хьи... Зи пияда рехъни бязи агьвалатар тупIалай ийиз акьалтIна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ПИЯДА 2 нар. улакьда авачиз. Мугьман пияда хъфена. Р. Синонимар: яхдиз, кIвачи-кIвачи. * пияда кьушун сущ. пияда фидай кьушундин жуьре (1953 - йисалай мотострелковый кьушун). Ам (3. Эфендиев. - А. Г.) 1919 - йисуз бубадихъ, малла Мегьамедахъ, галаз чкадин агьалийрикай пияда кьушун вичин гьукумдиз табийриз кIан хьайи гарнизондиз акси къарагъна. И. Гь., ПИЯЛА фарс, шиир, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) жими затI хъвадай къаб. - Вуна итимриз са жеминай пияла це, ни гъаясузвал авуна, ви гъил кьуртIа, гьадан спелдин хел атIутI. Ф. Халуни хтул. Югъ няни хьанвай, пияла хьвайихъвайиди ахварал физ хьана; руша виридаз пияла гана. Ф. Халуни хтул. Са арадилай ам кофе авай пияла гваз хтана. А. Къ. Фу гадарунин буйруп,. Синонимар: бакьал. истикIан. 2) куьч. Гьа къапуна авай жими затI, ички.... пачагьди вичин рушаз лагьана: „Вуна виридаз са жамунай пияла це, ни, гъаясузвал авуна, ви гъшер кьурт'. а, гьадан спелдин хел атIутI". Ф. Ирид юкI алай Магьамад пагьливан. Пияла хъухъ, истикIан яхъ, Ви гьа лацу гъилериз кьий! С." Ярагъви ашукь Уьзден. 3) куьч. муьгьуьббатдин гьиссер. Ви ашкъидин за пияла хъсана, яр. Е. Э. Багьалу яр. Ам, - йифизни, кIвалах ама, пакадал вегьез жедач лугьуз, - кIваляй экъечIиз физва. Амма адал шак атун, пак тир кIанивили пияла ганвай Рамзиятан хиялдизни къвезвач. З. Э. Рамзият. ПИЯН урус, прил. ички гзаф хьуникди кефли: ички гзаф хьуникди вичивай вич бегьем идара тежезвай. 2-ноябрдиз Махачкъаладай Каспийскдиз физвай рекье меркезвиди гьалзавай ВАЗ-21099 автомашиндик Махачкъалада Мурсалован куьчеда яшамиш жезвай агьали акатна, кьена. Шофёр пиян тушир. ЛГ, 2003, 6. ХI. Аламаз чехир хъвайиди кьведра пиян жеда. Мисал. [Шабан]. Пиян кицIеривай кIвачел акъвазиз жезвачир!... Садикьбегдикни Абидбегдик эсиллагь гьал кумачир. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. Мус хъфейтIани, туьквендин кьулухъ, контордин вилик са къатдин итимар, жегьилар кIватIал-кIватIал жеда. Чебни пиянбур. Валлагь, къе чIур жезва чи инсанар. Н. И. Гьакимрин папар. * пиян авун гл., ни-куь, вуж пиян гьалдиз атун. - Ваз зун гьикьван шад ятIа чир хьана кIандай! Къе зун бахтуни пиян авунва. Чир жезвани? А. М. Мурк ракъини цIурурда. * пиян хьун гл., вуж ички гзаф хьуникди пиян гьалдиз атун. - Ахпа пиян жез тахьуй гьа, халу, лагьана буфетчикди. - Вуна хъванваз аквазва. М. С. Дуст. Диде, заз дикъетдив килигмир: Ви хва къе сифте яз пиян я. М. Б. ПИЯНАРУН гл., ни вуж; -да, -на, -зава, -из; -а, -ин, -рай, мир; пиянар тавун, пиякар тахвун, пиянар хъувун пиян гьалдиз гъун. ПИЯНВАЛ сущ.; или, -иле; -илер, -илери, -илера пиян тир гьал. # ~ алатун, ~ алахъун, ~ рикIел хкун, ~ аладарун. Бязибуру зи дустарин синихда, Лугьуда хьи, абурухъ пешекар авач. КIвалах те. жер лацу гъилер, гъамлу чин, Пиянвилер, кьилерани гар ава. А. С. Зи дустар. Жегьил, вичин пиянвал хуьз тежез, са квел ятIани хъуьрезва. М. Б. Шапка. ПИЯНБУР 1 пиян прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. ПИЯН. ПИЯНБУР 2 пиянбур прилагательнидикай хьанвай существительное; -у, -а пиян инсанар. ХупI бул хьана эрекь, духан. Пиянбурув чун гьикI рахан? С. С. Девлетлуяр, чиновникар. ПИЯНДИ 1 пиян прилагательнидин теквилин кьадардин форма. Кил. ПИЯН. ПИЯНДИ 2 пиянди прилагательнидикай хьанвай существительное; -а, -а пиян тир кас. Пияндавай яргъаз хьухь! Р. ПИЯНДИЗ нар. пиян гьалда аваз. Вирибуру гьарайиз, кьил гуз кьуьл давамарда. И арада лухъ пияндиз, беглер атома акъатда. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. [Межид]. Кьабандин рухвайрин рикIел къведай крар аку садра!? Пияндиз чарадан дишегьлийрин гуьгъуьниз фин! Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. ПИЯНИСКА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра ички хъунал рикI алайди; гьамиша пиянвилер ийизвайди. -Закати пияниска жедайди я, - лагьана ада Кондрашоваз. А. А. Лезгияр. Адан рушни кьве аял аваз гъуьл кьена хтанвай. Пияниска тир, лугьуда. Н. М Жандар Магьамай. Пиянискаяр, анаша чугвадайбур, кар-кеспидик квачиз ийир-тийир квахьайла, арадал кьвезвайди я. Т. ВинистIалви. Жегьилвилин тах кваз. - Валлагь, паб туш, чан алай кьаравили я. Ихтилатрик квай пияниска хьиз ава. М. Б. ЦIийи мискIин. ПИЯНИСКАВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера пияниска гьал. - Чан руш, - лагьана бадеди Рамзиятаз, - вуна гьакIни гьавайда жуван жегьил чан кутIурмир... АвтIанал Салман кек ягъиз акъвазнава. Адак а виликан пиянискавилерни кумач. З. Э. Рамзият. Яшамиш жедай рекьерихъ къекъвезва, ахьтин рекьерни пиянискавал, наркомания, чуьнуьхун, тарашун, къакъудун жезва. И. Мурадов. Къайдасузвиликай къанун хьайила. ПИЯНИСКАВИЛЕЛДИ нар. пиянвал аваз, пиян яз. ПКАВУЛ || БУКАВУЛ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра мехъерик чамран къуллугъда авайди; чамраз вичин везифаяр чирдай дуст, юлдаш. - Мугьманди хъел авунва! - лугьуз пкавулди хабар гуз, таратI акIурна акъвазнавай мугьманар къаршиламишиз финифар къалин тир. З. Э. Муькъвел гелер. Адан вафалу дуст, мехъерик адан букавул жедай физико-математический факультетдин студент Мирзе. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. ПКАВУЛВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера пкавулдин везифа. ПЛАВ || ПУЛАВ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра дуьгуьдикай ва я чIахарикай кьилел кишмишрикай, якIукай ва мсб. туькIуьрай, чIем квай хуьрек. ТIуьртIа нагагь на аш, плав, Гьамни туькьуьл шур хьана хьи. С. С. Тембекдикай дар хьайила. Девлетлуйриз ийиз пулав, Кесибри лап кьазва ялав. Х. Т. Дагъустан. Синоним: аш. ПЛАКАТ урус, сущ.; -ди, -да, -ар, -ри, -ра таблигъатдин ва я малуматрин текст галай, цлал алкIурдай, рангарин шикил. Культурадин фондунин куьмекдалди дидедин чIалал плакатар, куьчейрин тIварар кхьин, чи чIехи камалэгьлийрин юбилеяр тешкилун, аялар патал театр яратмишун ва ихьтин маса хийирлу метлебар кьилиз акъудиз жеда. М. М Милли руьгьдин тавхана. Са полигондал Ленинан чIехи суьрет ва адан «Чи мурад коммунизм я» гафар алай ракьун зурба табагъ алкIурнавай ракьун кьве кIвач цементдалди тIарамарна мягькемдиз чиле акIурнавай. Са ни ятIани и плакатдал цацар алай сим элкъуьрнавай. А. Къ. Фу гадарунин буйругъ. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
| |||||||
|
