| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ПАНАГЬ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) са кар кьилиз акъудун патал менфят къачузвай къуват, куьмек. Сулеймана... жезмай кьван шад хьайи дагъвидиз, ханарин, беглерин даях ва панагь хьайи Николай пачагь тахтунай гадарайди лагьана. Къ. М. Рекьин риватар.... лезги чилеринни, дагъларинни, чуьллеринни, яйлахринни, мезрейринни, никIиринни, вацIаринни, булахринни ва абурухъ галаз санал яшамиш жезвай инсанрин и югь хьиз, виридан кьулан тар хьиз, виридан панагь хьиз акъвазнавай дагъ. М. В. Гьарасатдин майдандал. Халкьдин мисалдавай фикир, дугъриданни, гьахълу фикир я. Хийирдинни пашманвилин кардани ви гъалдикай сифтени сифте къуншиди хабар кьада. Къунши къуншидин панагь я. «Самур» журн., 2002, № 5. Синоним: даях, арха. 2) (чIехи гьарфуналди - П) эркекдин хас тIвар: Панагь. ПАНКЬ нугъ., сущ. къумпара, ПАНПАСИ урус, рах., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра къафетрин са жуьре. Панпасидивай рикI ягъайла, Ваз са турши анар кIанди. А. Ф. Риза. ПАПА, ПАПАР, ПАПАРИ паб существительнидин падежрин формаяр. Кил. ПАБ. ПАПКА сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра чарар, документар, санал кIватIна, жилдера туна хуьдай затI. Чи гьакимри мукьвал-мукьвал тахсиркаррин, ришветбазрин вилик пад кьада лугьудай къарар кьабулиз, абур авай папкаяр еке тIапIар алай, кIеви шкафра хуьда. ЛГ, 1997, 26. XII. ПАР 1 [пhар] урус, сущ.; -ди, -да гьавадиз элкъвенвай яд. Пичинал чайдан ргазвай ва пардал адан къалпагъди хкадарзавай. З. Гь. Уьмуьрдин сирнав. Сурияди ивидин ниэрив, пардив ацIанвай гьавадив хурун кьефес ацIурна: «Садра мад!» - ширин тир агь алахьна адалай. М. В. Гьарасатдин майдандал. ПАР 2 [шар] фарс, сущ.; -ци, -це; -ар, -ари, -ара санай масаниз тухудай заланвал авай затI(ар). # залан ~, кьезил ~; ~ ичIерун, ~ эцигун, ~ артухарун. И касдин вилик са лам ква, вичелни зурба пар ала. Ф. Далалубегьли. Къуьнел квар алай рушар акурла, гьейран жемир абурал, гадаяр. Гьаятриз яд чIугуникай фикир ая. «Кварце яд къайиз амукьда» лугьузвани куьне? Аваз хьурай кварар кIвалера, кIандайда яд хъурай. Анжах жуван дидедин, жуван сусан; жуван рушан къадир авай касди дишегьлийри ихьтин залан пар ялуниз рехъ гана кIанзавач эхир. С. К. Квар. Ваз гьикьван пул кIан жеда, Дербентдай Штулиз пар хутахиз? - За гьикьван лугьун, кIвал къени хьайи стха, арабадиз ядай парциз килигна. - Лап залан пар ягъайла, вини кьил гьикьван кIан жеда? - Вини кьил вад манат... С. Гь. КIири Буба. Синоним: йуьк. * пар квай гаф сущ. цIалцIам ва маналу гаф. * пар чIугвадай машин сущ. заланвал авай затI(ар) тухудай машин. Чун Белиждай Ахцегьиз пар чугвадай машиндаваз хьфизвай. ЛГ, 1992, 31. Х. * пар ягъун гл., ни квез улакьда пар эцигун. ПАРА 1 нар. кьадардиз, еридиз кьадардилай артух. Я югъ чидач вичиз, я йиф, Акьулдикай - пара зайиф. С. С. Гьарда вичикай хан ийида. Амма рахунрал пара рикI алачир, собранийра ксана жедай, дишегьлийрин лагълагърикай иллаки гъяз авачир Бвкир чIугуна кIвализ хтана. Гь. М. Им къван, имни терез. Руша багъишай хуш легьзеяр рикIел хквезвай ам пара хушбахтлу я. М. А. Гьарасатдин майдандал. Синонимар: гзаф, хейлин, цавар-чилер ацIай кьван. ПАРА 2 туьрк, т-б., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра пай, са пад. - Эренлердихъ чин элкъуьрна, келима шагъадат гъана, бармак хтIунна, пелекай агъуз, нерилай лап спелрив кьван агакьнавай гьекь хилелди михьна, ацукьна ам фадлай чкIана инал аламай Регъуьн къванцин са парадал. Ж. Байрамалиев. КIарасдин тIурар. ПАРАГРАФ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра ктабдин текстинин паярикай са пай. ПАРАД урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра халкь, инсанрин кIватIал маналу вакъиадиз талукь яз шадвилелди къекъуьн. Мадни башкъа: сувар юкъуз Хурал нур гуз наградри, Гафун кьилиз «гьурра» лугьуз КIвенкIве жедай парадрин. А. Ал. Крчар алай лам. ПАРАХ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра малар, лапагар санихъни фин тавун патал хъиядай чка. Карвансара Къуба беглер, Куь парахра ялав ава. Ф. Надир шагь чукуруникай мани. Парахдиз герек я кьуд патайни цал. И. Ш. Кьудар. ПАРАШЮТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра самолётдай хкадарун патал ишлемишдай, гар гьатна кьилел ахъа жедай таж хьтинди. Камалан рнкIик сифте сефер яз парашют гваз самолётдай хкадарзавайдан рикIик акатдай хьтин, гужлу къалабулух акатна. Б. Гь. Вили вилер. ПАРГЪА сущ.; -ди. -да; 'яр, -йри, -йра беденда авай иви физвай гъал. Синоним: дамар. ПАРИК урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра са гьихьтин ятIани мураддалди кьилел алукIдай масадан чIарар. ПАРИКМАХЕР урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра кьил кьадай, чуру твадай пешекар. Парикмахерди авур хер гафуналди хъийиз жеч. Р. Синоним: деллек. ПАРИКМАХЕРСКИ урус, сущ.; -ди. да; -яр, -йра, -йра кьил кьадай, чуру твадай махсус чка. Кьилел чIарарин кIунтI авуртIа, ви чин каца хьиз аквада... Къарагъ, исятда парикмахерскидиз алад, - теклиф авуна. З. Э. Арифдиз ишара. Синоним: деллекхана. ПАРК урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ара инсанри ял ягъун патал тарар акIурна безетмишнавай чка, багъ. Кьулухъ элкъвена килигайла, адаз Розадихъ галаз паркдин пипIел акъвазнавай вичин дуст Вадим акуна. Б. Гь. Вили вилер. Кьвед-пуд югъ идалай вилик зал Эмираслан духтур шегьердин паркуна гьалтна. ЛГ, 1992, 19. IХ. Ахпа зун, мукьув гвай паркуна скамейкадал ацукьна. З. Къ. ШейтIандин веледар. ПАРКЕТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра кIвалин чилиз ядай тахтадин гуьтIуь ва куьруь кIус(ар), материал. Чилиз паркет ягъун модада гьатнава. Р. ПАРКУТ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра авур чIуру кIвалах, ачухдиз лугьун тийиз, амма ам къехуьнардай, чинал гъидай гаф(ар). Адак паркут квайди аннамишнач. Рамиза мадни давамарна: Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. КIвалахзавайбурун арада манийринни хъуьруьнрин, зарафатринни паркутрин гъуьжетар къалин тир. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. Синонимар: талба, къаб алай гаф(ар). ПАРКЬУЛ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) гьяркьуь, яргъи пешер жедай чилин набатат. Мерзията къапар чуьхвена патав гвай паркьулрал эцигна. 3. Э. Булахдал. Ахпа а патал хьиз, паркьулрин арадиз аста камар къачуна... А. Исм. Вацран мичIер. 2) куьч. акьулдиз зайиф, вичикай масадаз хийир тежедай инсан. Ахпа ада лугьузвай - а паркьул и дуьньядани эхиратдапи заз гъуьл хьун бес инсаф яни? З. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. ХьайитIа тахтуна паркьул, АтIуда ахварар михьиз. А. Ал. Бейнидал хумул. ПАРЛАМЕНТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра гьукуматдин къанунар акъуддай виридалайни кьилин орган. 1995 – йисан 1 -июлдиз Украинадин парламентди уьлкве аслу туширвал малумарна. ЛГ, 2005, 14. VII. ПАРЛАМИШУН гл., ни пардик кутун, пар гун. ПАРНИК урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра салан майваяр мекьи вахтундани битмишун патал винел пад шуьшеяр авай рамкайралди кIевна туькIуьрнавай чка. Гатфарин эхиррани гатун сифтейра, хъсандиз чими хьайила, афнийрин, помидоррин штилар, парникрай акъудиз, салара цада. З. А. К. ТIебиат чирун. Ингье гьамамрал агакьна. Гьамамрал ваъ, кIаник квай парникрал. М. Б. Спелар. Парникрилайна еке хийир къачузвайбур пара ава. ЛГ, 2004, 21.II. ПАРОВОЗ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра ракьун рекьяй физвай улакьдин келле. Машиндин рекьер авуна, КьатI-кьатI Паровозар элядзава. А. Ф. Дяве. Инин гьава квек ква?! Уф-ф-ф... - куьгьне паровозди хьиз, ял акъадарна. А. Фет. Кьерен къванер. Гьич кIвачин тIубни югъурдай мумкинвал хъхьанач. Гъилерни, къванцик акатай хьиз, гуцум жез, кьилини, паровозди хьиз, гуп-гупиз башламишна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ПАРОДИЯ урус, ктаб, сущ.; -яди, -яда; -яр, -йри, -йра литературада садан эсердал кIелзавайбур хъуьруьн патал ягьанат кваз туькIуьрнавай шей. Пародияр кхьихь, амма жуван эсеррал хъуьруьрмир. Р. ПАРОХОД урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра цяй пар ва пассажирар тухудай еке улакь. И кьил, а кьил авачир, яргъи, гьяркьуь вили гьуьл, адан винел кьекьвезвай эквер авай пароходар... А. Ф. Бубадин веси. Пароходди ягьизва сиристав. Пристандал алама кьве кас. А. Ал. Эхиримжи сефер. ПАРС фарс, сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара недай хъчарин са жуьре. Кьуьд хъфена гьатна гужа. Сверен патав экъечна парс. А. Ал. Атана кьуьд. Йикъар кIватI жез жезва йисар, Йисарални, парсарал хьиз, пара чIавуз жеда пасар. Л. Н. Зи кIвализ ша! ПАРТА урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра школада кIелзавайбур классда ацукьдай алат. Гьажиева, гъиле кьунвай мел цIийиз шир янавай партадин пипIел эцигна, пенжердив фена. А. А. Умуд. Анжела и партада Ацукьда вун Наз галаз. Ш. Къ. Кстах. - Гьеле школадин партайрихъ галай чIавуз чаз, дагъустанвийриз, Ахцегьрин къадим тарихдикай малуматар, чирвилер гузвай. ЛГ, 2004, 15. VII. Синоним: суьре. ПАРТАЛ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра инсанди вичел алукIун патал парчадикай цванвай затI... электробритвадал чуру туна, парталар алукIна, куьчедиз экъечIиз кIанз рак ахъайнамаз, Ольгадин сес акъатна... А. М. Мурк ракъини цIурурда. Тухдалди я фу авачиз, я партал гвачиз, мекьи хъуьтIуьн шартIара гзафбур фад начагъ жезвай. ЛГ, 2003, 25. ХII. Синоним: гинибаш. ПАРТАЛАР 1 партал существительнидин гзафв. кьадардин форма. Кил. ПАРТАЛ. ПАРТАЛАР 2 сущ.; -ри, -ра гьамилар. Парталрикай лап тIимил жезвайла, рута лугьудай набататдин пешер ишлемишда. ЛГ, 1992, 19. XI. ПАРТАХАЛ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хъипи рангунин, цурувални ширинвал акахьнавай тIямдин, мандарандилай чIехи, чими уьлквейра жедай емиш. Синоним: апельсин. ПАРТИЗАН урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра чкадин халкьарикай гуьгьуьллудаказ душмандин далу пата дяведин иштаракчи. Партизанар пуд патахъай шегьердал тепилмиш хьана. З. Э. Муькъвел гелер. Яда, я ярж алайди, - лагьана Къаюмаз анихьай атай партизанди. З. Э. КУТВ-диз фена. Гьажимурад, Шабан, Багъ, Межид ва яракьлу партизанар, абуруз куьмек гуз, лежберарни къведа. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. * яру партизан. ПАРТИЯ урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) политикадин, экономикадин рекьяй тайин тир мурадар кьилиз акъудун патал арадиз атанвайбурун кIватIал. Ахпа ада чун мусурман миллетдин даях тир туьркверин гъилик акахьун лазим я. Иттигьад партия мусурман миллет патал алахънавайди ва чун вири гьадаз гьахьун имамди чаз меслят къалурна. А. И. Самур. - Ваз зун партиядай акъудна, кIвалахдилайни чукурна, куьчейра гьатна кIанзавани? - лугьуз, ада зав аял чIуриз туна... А. М. Киф атIайди.... ракъарални варцарал, гъетерални хважамжамрал рикI алай инсан ва шаир, зи буба Шихнесир, партиядай акъудна, гьатта зиндандизни вегьез кIан хьанай. З. Къ. Чуьнгуьрдин сим - хьиз рикIин дам атIайла. Гафарни крар дуьз текъвезвайди акурла, Горбачеван девирда ам партиядин жергейрай экъечIнай ва и кар ада делилламишни авунай, талукь ксар адан делилрихъ галаз разини хьанай. ЛГ, 2003, 13. ХI. ПАРТКIВАТIАЛ куьгь., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра партияда авайбурун кIватIал. Эхиримжи сефер ам заз Акуна парткIватIалда. А. Ф. ПАРТОРГ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра заводда, колхозда, тайин тир карханада партиядин кIватIалдин кьиле авайди. Бейкеф жемир, Мирзали, - парторгдин чинай циф акуна чIехидаз, - партиядин роль чна кIвачерик вегьедач! А. Фет. Кьерен къванер. ПАРУ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра тайин са чка (кIвал, багъ ва мсб) элкъуьрна къванцивди, ракьувди, тахтадивди кIевнавай цал. Дербентдилай ягъай пару, Сенгердилай кьакьан хьана. Ф. Кьакьан паруяр, жагъунар элкъуьрна кIевирнавай инай экуь дуьнья саки аквазвач. М. В. Гьарасатдин майдандал. Хьайиди са кар хьана - Кьашкьа машинда амаз яру кирпичдинни лацу къванцин паруяр алай гегьенш гьаятдиз агакьна. А. Исм. Эхиримжи къув. * пару чIугун гл., ни пару арадиз гъун. Амма адаз абур аквазвачир, вучиз лагьайтIа гадади адал элкъвена тахтайрикайни ракьарикай кьакьан пару чIугунвай. А. Исм. Эхиримжи къув. ПАРХЪНА нар. гуьзлемиш тавунаваз. Бес пархьна пака кьилел са къаза-бала атайла, ахпа гьикI хьуй? А. Э. Девирдин къуллугъ. ПАРЧА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра партал цвадай материал. # кушун ~, памбаг ~, пекдин ~, сун ~; вили ~, къацу ~, чулав -~, шуьтруь ~, яру ~; векъи ~, михьи ~, хъуьтуьл ~; ~ къачун, ~ хурун, ~ алцумун; Наши парча, кими либас гъиз тахьуй. Е. Э. Къавумдиз. Парчадиз - гьар ранг, Пурариз - уьзенг, гьар мектебдиз - зенг, Гъуьрчехъандиз - тфенг ХупI ярашугъ я. С С. Квез вуч ярашугъ я. Амай крар гьич, бес туьквен, ана авай парчайриз ва амай шейэриз вуч ийин? А. И. Самур. - Школадиз ахьайнавай пулунихъ къе парчаяр къачузва, бахди заз вичи шалвар йифизни куьдалда... М. Б. Зун кьенвач. Кьилел лацу парчадин титих, вилерални руквадикай хуьдай айнаяр алаз, балкIандал хьиз, яргъи къванцин кIула акьахнавай Абас лап гьа мотоциклистдиз ухшар тир. М. В. Гьарасатдин майдандал. * парчадиз юкI ягъун гл., ни парча юкIуналди (метрдалди) алцумун. Парчадиз юкI ядайла, ада акI чIугвадай хьи, пуд юкI парчадикай ахпа жериди кьве юкIни зур тир. З. Э. Рекьер сад туш. ПАС сущ.; -ади, -ада; -ар, -ри, -ра 1) са вуч ятIани куьгьне хьуникди адан винел акьалтдай хъипи руг хьтинди. Багълара пас хъуьтуьл жезвай шефтелдин атир гьатнава. П. Ф. Жуван руг. 2) куьч. куьгьне хьун. Йикъар кIватI жез, жезва йисар, Йисарални, парсарал хьиз, пара чIавуз жеда пасар. Л, Н. Зи кIвализ ша! Синонимар: мурс, муьрхъ, хьахь. * рикIин пас кьин. * пас кьун гл., куь куьгьне хьун, ишлемишдай гьалдай акъатун. КIири Бубад чамаданда ЯхцIур патрумд пас кьунава. Ф. КIири Бубадикай манияр. Гьар дердинин, гьар уьзуьрдин Дарман чидай ТахьайтIа кас, Уьмуьр жедай чалкечирди, Яшайишди кьадай хьи пас. М. Салахъ. Бажарагълу духтур Рамазанов Мирзегъадиз. ПАСЕНКА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра ципицIрин тегьенгар къайдадик кутун патал цементдикай раснавай махсус паяяр. 116 гектар бегьер гузвай жегьил уьзуьмлухар хкудна, анра къуьл, мух цана. Уьзуьмлухра авай кьван пасенкаяр, ракьун тIваларни, симерни маса гана, пулар тIуьна. ЛГ, 2005, 14.1 V. ПАСПОРТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) инсандин ватандашвал тайинарзавай документ. Зав паспорт гва. Адан винел, Аквадайвал виридаз, Къизилверекь гьарфаралди СССР кхьенва. З. Ш. Паспорт. Паспортдани миллет къейд тийизвай алай девирда дидед чIал чир тавурла, им миллет квахьзава лагьай мисал жезвачни?! Х. Шайдабегова. Дидед чIал чируниз артух фикир. 2) гьукуматди ва я кьилдин идаради гьазурнавай мал тайинарзавай документ. Холодильник паспорт галачиз къачун хьана. Р. ПАССАЖИР урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра улакьда (автобусда, пароходда, поезда, самолетда) аваз физвайди. Мукьвал-мукьвал дежурный диспетчерди рекье гьатзавай рейсерикай хабар гузва. И чIавуз пассажиррик, тIвал хуькуьрай цекверик хьиз, юзун-гьерекат акатзава. А. М. Киф атIайди. Исятда пассажирар тухудай улакьарни кIамай кьванбур ава. ЛГ, 2003, 13. ХI. Вичин машинда акьахай пассажиррин кефи хун тавун, яшлу, набут инсанриз герек атай куьмек гун Мегьамедаз адетдин кар я. ЛГ, 2004, 12.II. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
| |||||||
|
