| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка РУГ 1 фарс, сущ.; - квади, - квада; - квар, - квари, - квара хархар хьанвай куьлуь накьв. Руьхъ вегьена, фур кьацIурна, Руг вегьена, фур ацурна. Ф. Чубанри хеб гьалзава Рехи хьайи рагарай. Гару пешер чалзава, Руг акъудиз накьварай. А. Ал. Зулун этюд. Ада туьнач векъи къалгъан, Я къатаднач руквада. А. Ал. Крчар алай лам. * вилериз руг кIвахун. * руг гун гл., ни цIийи кIвалерин къавуз руг вегьин. Эвелдай цIийи квалериз дишегьлийри тапракралди руг гудай. Р. * руг-руг авун гл., ни вуч куьлуь-куьлуь кIусариз элкъуьрун. Къарийрив гвай муьхкIуьт, мед авай кьечер руг-руг авуна. З. Э. Муькъвел гелер. * руг-ругун гл., ни-куь вуч 1) вуч куьлуь-куьлуь кIусариз, паяриз элкъурун. 2) вуж пучун, рекьин. [Садикьбег]. Жанаби дустар! Квез кичезвани. За абур руг-ругда. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. Полтавадин патав ам Петр Сад лагьайда къаршиламишнай. Гьа инал, Полтавадин патав, ам руг-ругнай. Сад амай кьван адахъ галаз атайбурни вири кукIварнай. Р. Гь. Наполеоназ къалурай рехъ. * руг-руг хьун гл. лап куьлуь ва гъвечIи-гъвечIи кIусариз элкъуьн. Ченедик квай истикIан сарарив кьадайла, мад аватна, руг-руг хьана. М. Б. «Жигули». Садлагьана хъуткьумрайла, машин чкадилай юзана, авахьиз башламишна. Авахьна, ламран къвални яна, клубдин къвалахъ галай шалманда акьуна. Катна фена килигайла, эрчIи патан фараяр руг-руг хьанвай. М. Б. "Жигули". * руквади кьун гл., вуж-вуч гзаф руг аваз (алаз) хьун. Нехир хтайла, хуьр руквади кьуна, нефес къачун мадни четин хьана. А. И. Самур. Гьасана вичин кIвалер куьтягьнавач, айванар тирвал биши руквади кьунва. М. Б. Спелар РУГ 2 сущ.; - квади, - квада; - квар, - квари, - квара набататдин цуькведин кукIва жедай тумламишдай руг хьтинди. Кондрашоваз Алижана вичин эхиримжи цIийи тежриба къалурна. Кицик тарцин хилел алай вад-ругуд цуьк ада жумунин тарцин цуькверилай руг къачуна, гьа руквадал тумламишнавай. А. А. Лезгияр. РУГУГ ругун глаголдин эмирдин форма. Кил. РУГУН2 . РУГУД числ. вадалай гуьгъуьнлай иридалай вилик квай гьисабдин гаф. ЧIехи кIвал ругуд къула кузвай мегъуьн кIарасрин цIу чими ийизвай. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Вад пердедикай ибарат и тамашадин винел Ж. Эфендиева ругуд йисуз кIвалахна. А. Шагьмарданов. Жамирзе Эфендиев. РУГУДРА нар. ругуд сеферда. РУГУЛ 1 араб, сущ.; -ди. -да; -ар, -ри, -ра аял. Арумарум мани ягъиз, къив гузвай ругулрин кIвалах къвердавай къизгъин хьана. З. Э. Булахдал. Ругулар армияда авай кьуд хизанди, Чечнеда дяве гатIунайла, чичIедин халичаяр садакьа кьунва. Гьабурни мискIиндиз акъудзава. М. Б. ЦIийи мискIин. Синоним: эркек. РУГУЛ 2 араб, прил, эркек Вичиз ругул хтул хьанва лагьай хабар агакьай бахтлу бадеди яргъал дагълух хуьряй шегьердиз бицIикдин тIварцIел амай дугъри савкъватрихъ галаз цIийи гьешни ракъурна. ИчIиз ваъ, шоколаддин къенфетар аваз! А. Къ. Бадедин савкьват. РУГУН 1 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра никIяй хканвай цуьлерай твар акъудун патал юг ийизвай маларихъ, балкIанрихъ акална къекъуьрдай алат. Мукалар, дергесар хци ийизвай, цуьруьгъуьлдиз ва ругунриз сарар хъиязавай, арабада гиг, викIина кIар твазвай, алеррик къам кутазвай. З. Э. Муькъвел гелер. Ахпа кIватI хьанвайбуруз лежберри фу арадиз гъун патал ишлемишай куьгьне сенятар - кIарасдин къуьквер, йирфер, терезар, кIарасдин ругунар.. ва маса затIар къалурна. ЛГ, 2004, 6.1 V. РУГУН 2 гл., вуч; -гада, -гана; -газ, -газва; -угуг, -ган, -угурай, -угумир; ругун тавун, ругун тахвун, ругун хъийимир 1) 100 градусдин чимивилиз акъудун. Ирид чIулав гьер тукIуна - Ирид чулав гьер чрана, Ирид чулав гьер ргана. Ф. КIел тукIуна, ргадайла, ибур вири хтIунна чпин гинибашар, Малла Несрединан мукьув туна, эхъвез фена. Ф. Малла Несреддинан кIел. Мурабадин винел патал харар хьана, шекер кьун тавун патал, адаз ргадалди са тIимил лимондин миже цада. Хийирлу меслятар || ЛГ, 2000, 30. III. Синоним: звал атун. 2) куьч., вуж хъел атун. РУГУН гл., ни-куь; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; руг авун, руг тавун, руг тахвун, руг хъийимир 1) руг арадиз гъун. Аялар, секин хьухь, куьне ругзава. Р. 2) куьч. хун, кIус-кIус авун. Истиканар, тарелкаяр ругзава... А. С. Дидедин кьисас. Саврухди ав ягъиз гуьзер ругзава, Саврухди къван илигзава къапудал. А. С. Кьеб. РУГУР прил. ргай.... накь Темир-Хан-Шуьреда, столовойда вичи тIуьр хуьрек - са чанга авай кьван ругур къуьл - адан вилик акъвазна. З. Э. Муькъвел гелер. Хурун уьгьуь квайдаз ихьтин настойкади куьмек гуда: 10 чичIек, са кьил серг, куьлуь авуна, хъуьтуьл жедалди некIеда ргада ва аниз пурнияр ругур яд ва вирт алава хъийида. ЛГ, 2003, 3. VII. * ругур вечрез хъуьруьн къведай прил.,; вуч дуьз туширвилел са шакни алачир ва ван хьайила, хъуьруьн къведай (ихтилат, гаф). Вуна заз и ругур вечрез хъуьруьн къведай гафар лугьумир. З. Э. Йифен тIурфан. РУГЪ сущ.; -а, -а; -ар, -ари, -ара къалин векьер-кьалар, кьакьан хъчар, цацар. # ~. акьалтун, ~ади басмишун. Майдандикай амайди са яц ацукьдай чка тир. Амай чкайриз ругъ акъатнавай. А. Исм. Вацран мичIер. РУГЪВАЛ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра иви хъвадай шар. Синоним: зили. РУГЪВАЦ сущ.; -а, -а; -ар, -ри, -ра ругъул рангадин кицI, кицIин тIвар. Я итим, чна сад референдумдик кутунвач гьа! Бес вад-ругуд йис я кIвал хуьз Ругъваца, гьамни чи кIваляй тушни? Н. Шихнабиев. Референдум. РУГЪУН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра дувулрикай мичIи яру ранг хкуддай набатат. РУГЬАНИ араб, сущ.; -ди. -да; -яр, -йри, -йра диндиз къуллугъ идара ийизвайди. Ада, вичиз хуьруьн ругьанийрикай куьмек кьуна, вичин тахсирар а папан хивез вигьена, ам халкьдин вилик биябур авуна, писликвилелди рекьиз вуганай... А. Ф. Лянет. Кулакар, ругьанияр гьеле, хуьруьн «иесияр» яз, амазмай. И. В. Чирхчир. РУГЬАНИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера диндиз къуллугъ идара ийидай пешекарвал. Индустриализация авун, коллективрин майишатар арадал гъун, уьлкведа культурадинни санитариядин рекьерай ' революция тухун, савадсузвилихъ, ругьанивилихъ галаз женг чIугун - ибур мегер гъвечIи месэлаяр тирни! ЛГ, 2004, 9. ХII. РУЖА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра къундахдихъ луьлеяр галай гуьлле ядай яракь. Виликди ружаяр гваз хьайи чубанрив Вердиди гила патронар твадай кьушаяр вугана. З. Э. Муькъвел гелер. Шир янавай полди цIарцIар гузвай. Столдин са пад газгтри ва приемникди кьунва, Мурсала ружа кроватдин кьилелай куьрсарна. З. Гь. Ахварай авудай аваз. РУЗБИ прил. рангадин са жуьре. Хъипи, яру, рузби, шуьтруь, туракь, - эхирки дуьньяда авай къван вири рангарикай къизилдин гъилералди хранвай гзаф чIагай халичадиз ухшар хьанвай паркдиз атанвайбур, вилер тух тежез, гьарнихъ килигзавай. Б. Гь. Вили вилер. РУЗИ фарс, сущ.; -иди, -ида; -яр, -йри, -йра яшайиш хьуниз чарасуз суьрсет. Эхир масадан затIуналди Масадаз рузи жедайд туш. С. С. Фу кьит тир, артухан сив хизандиз пар жезвай ва я кьуьзуь итимдихъ кьилдаказ гелкъведай кас герек жезвай, ахьтин касдивай хизандин рузи артухаруник пай кутаз хьун мумкин жезвачир. А. Къ. Нехирбанни лекь. Синоним: фу-яд. РУК сущ.; -вади, -вада; -вар, -вари, -вара къалиндиз тарар экъечIнавай тIебиатдин еке чка. Жагъура ваз са кIеви рук, Гьалт тавурай вал чинеруг. С. С. Билбил. Са юкъузни аялар мектебдикай хкуднач. Абур ксайла, шеледив рукай кIарасар гъана. Я. Ш. Дидедин рикI. РУКВАДА, РУКВАДИ, РУКВАР руг существительнидин падежринни кьадардин формаяр. Кил. РУГ. РУКОВОДИТЕЛЬ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра са идарадин, кIватIал инсанрин кьиле авайди. Чаз кружокдин руководителди гьак лагьайди ви рикIел аламачни?! А. Р. Чинебан савкьват. Чна лугьузва, чахъ зурба пагьливанар, хъсан манидарар, кьуьлердайбур, ашукьар, хиве авай везифа михьивилелди. намуслувилелди кьилиз акъудиз жедай бажарагълу руководителар, адетдин хъсан лежберар, багъманчияр, малдарар, чубанар тIимил жезва. М. Ж. Сад хьайила рикIер чи... Жавабдарвилин гьакъиндай гьисс аваз хьун гьар са руководителдиз хас хьун лазим я. А. Шагьмарданов. Майишатдиз регьбервал гуникай веревирдер. РФ-дин лап жавабдар къуллугърал алай сад лагьай руководителрихъ галаз атанвай Президент сифте нубатда чи райондин Муниципальный тешкилатдин кьил, Райондин Собранидин председатель Велимурадов Мусафенди Абдулмежидовичахъ галаз гуьруьшмиш хьана ва ам хушвилелди къужахламишна. "Самурдин сес" газ., 2005, 23. VII. Синоним: регьбер. РУКОВОДИТЕЛВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера са идарадин, кIватIал инсанрин кьиле авайдан пешекарвал. РУКОВОДСТВО урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра са чкадин, кардин вири кIвалахар идара ийизвайди(бур). Дуьз я, райондин руководстводи майишатрин руководителриз чпин кIвалахра, гьерекатра, тешкиллувиле тамам азадвал ганва. Амма им майишатдиз кIур це, халкьдин игьтияжар кваз кьамир, гьакIан кьуру бегвал ая лагьай гаф туш. "Самурдин сес" газ., 2004, 2. Х. РУКУГЬ: * рукугьдиз фин дин, гл.', вуж капI ийидайла, пел чилел эцигдай гьерекат авун. Кьве гъил метIерал эцигна рукугьдиз фейила ( яни юкь агъузайла), зи кьулухъай сержантди кьуьл эцяна, зун чинихъди живедал ярх хьана. ЛГ, 2004, 27. IV. РУЛЬ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра автомобиль, гими, самолёт гьалзавайда ам лазим патахъ элкъуьрун патал раснавай элкъвей чарх хьтин затI. Фидайла рул хуьз тахьана, Аватна ам рагалайгъуз. А. С. Жуваз душман жемир вун. Насрулагь вич атана машиндин патав агакьнавай. Агъарзадиз куьмек гуда лагьана ваъ, машиндиз килигун, рулдихъ ацукьун патал. А. И. Алукьдай ахвар. РУМ: * рум(ар) гун гл., ни низ-квез са вуж-вуч ятIани фин патал, алай чкадилай юзун патал ада эцягъун. Румар гана гададиз Ажугъдалди виликди, Гада фена акьуна Кьуру чиле чинихъди. Ф. Къванцин гада. Са бязибур, юзуриз тум, Жеда вичин гъуьлуьз гуз рум: Мягьтелариз дуьнья ярум, КIан я пекдин фите, базар. С. С. Гьафте базар. РУПАДА, РУПАДИ руб существительнидин падежрин формаяр. Кил. РУБ. РУС прил. урус халкьдин, урус чIалан. Асул гьалда ачух адал акьалтIзавай рус гафар Лезги чIалани эхирда авай ачух а хвена кхьида. Месела: бригада, группа, фабрика ва мсб. Лезги литературный чIалан орфографический къайдайрин свод. ТуькIуьрайбур: Гаджиев М., Алкадарский А. К. Синонимар: русский, урус. РУСВАГЬ, * русвагь авун гл. ни вуж-вуч 1) кьарадай ва я маса чиркин затIунай къацIурун. 2) чIуру намуссуз крар дуьздал акъудна абурдай вегьин. Ада гьасятда вич русвагь авунин къурху гузвай. А. А. Лезгияр. - Кавха Рамазан межлисда русвагь авурдал бес тахьай Уьздена инални суьретдай вегьезвай. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Гьа и чIавуз зи бубади, кIелзавайбурухъ, вири лезги халкьдихъ элкъвена, вичиз са тахсирни квачиз азабар гайи, вичин кьил буьгьтанрик кутур тапан гьакимар, мадни дуьз лагьайтIа, алчах инсанар русвагь авун яз, «КIандай рикIиз» тIвар алай шиир - руьгьдин гьарай яратмишнай... З. Къ. «Чуьнгуьрдин сим хьиз рикIин дам атIайла...». Синонимар: абурдай вегьин, русвагь авун, беябур авун, уьзуькъара авун, тIвар кьацIурун. * русвагь хьун гл., вуж-вуч 1) кьарадай ва я маса чиркин затIунай кьацIун. 2) чIуру намуссуз крар дуьздал акъатна, абурдай аватун. Синонимар: русвагь хьун, беябур хьун, уьзуькъара хьун, тIвар кьацIун. РУСВАГЬУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; - а || ая, -ин, -рай, - мир; русвагь авун; русвагь тавун; русвагь тахвун; русвагь хъийимир 1) кьарадай ва я маса чиркин затIунай кьацIурун. 2) чIуру намуссуз крар дуьздал акъудна, абурдай вегьин. Ихтибарсуз хьана вун, руш, русвагьна зун хуьруьн къене, Вучиз туна Асефан рикI муьгьуьббатдин къабар хьана. Ас. М. Ихтибарсуз хьана. Акъудзавач гъилевай фу: Русвагьзавач куь хуьрнн кIвал. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. - Ваз абур Цавандай тирди ахварай акунани, яда? - мадни цIай кутазва Даша. - Яз хьайитIани, садра руш, ганач лугьуз гьар акатай чкадал гьикьван русвагьда на абур, кьарай атIайди? М. Б. Спелар. Синонимар: русвагь авун, беябурун, тIвар кьацIурун, уьзуькъара авун. РУСВАГЬВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, - илера русвагь тир, хьайи ва я русвагь авур гьал. Синонимар: русвагьчивал, беябурчивал, уьзуькъаравал. Антоним: агъайнавал. РУСВАГЬВИЛЕЛДИ нар. русвагьвал хас яз. Синонимар: русвагьдаказ, русвагьдиз, беябурчивилелди, уьзуькъаравилелди. Антоним: агъайнавилелди, агъайнадаказ. РУСВАГЬДАКАЗ нар. русвагь гьал хас яз. Синонимар: русвагьвилелди, русвагьдиз, беябурчивилелди, уьзуькъаравилелди. Антонимар: агъайнавилелди, агъайнадаказ. РУСВАГЬДИЗ нар. русвагь яз. Синонимар: русвагьвилелди, русвагьдаказ. Антонимар: агъайнавилелди, агъайнадаказ. РУСВАГЬЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера русвагь хьайи ва я русвагь авур гьал. Ада бедбахт авур гзаф рушари и русвагьчивал эхиз тахьана минарадин балхундикай вацIуз гадарна телефна. А. И. Къиргъин. Синонимар: русвагьвал, беябурчивал. Антоним: агъайнавал. РУССКИЙ куьгь., прил. урус халкьдин, урус чIалан. Хъуьтуьлвилин ишара тир ь ( мягкий знак) авай русский гафар лезги чIалан къенени ь галаз кхьида. Лезги литературный чIалан орфографический къайдайрин свод. ТуькIуьрайбур: Гаджиев М., Алкадарский А. К. -Махачкала, 1938. Лезги алфавитда вири гьарфар сад-садан гуьгъуьнай русский алфавитда кьабул хьанвай порядкада ганава. Лезги литературный чIалан.... О гьарф анжах русский. чIалай къачунвай гафара кхьида. Лезги литературный чIалан.... Синонимар: рус, урус. РУТУЛ прил. 1) Рутул райондай тир. 2) рутул миллетдинди тир. Рутул рушар гуьрчегбур жеда. Р. * рутул чIал сущ. рутулрин дидед чIал. Рутул чIални лезги чIаларин группадик акатзава. Р. РУТУЛАР сущ.; -ри, -ра 1) Рутул районэгьлияр. 2) рутул чIал дидед чIал тирбур. Яшлу рутулриз лезги чIал, дидед чIал хьиз, хъсан чида. Р. РУТУЛВИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра Рутул районэгьли. Рутулви профессор Г ьуьсеинован дидед чIал цIахур чIал я. Р. РУТБА араб, шиир., куьгь., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра дережа. Ви рутба гьуьндуьр авурай... Е.'З. Ви рутба гьуьндуьр авурай. РУТIУН гл., вуч; -итIада, ~итIана; -итIаз, - итIазва; -утIутI, -утIурай, -тIан, -утIутI мецел алкIидай хьун. Сив рутIурдай кIириярни, Туьтер кудай жикIиярни, Афарардай цириярни, Камбарардай пурниярни... Вири кIанда –кьадар кIанда... М. Ж. Мерд Али, лагь... РУФУН сущ.; -и, -а; -ар, -ри, -ра тIуьр затI иливардай орган. Аждагьан кьуна, гапур адан руфуниз сухна. Ф. КIеви ахвар. И гьайванар, далуйриз жанг акъатна, чувалархьиз ацIайруфунар са патал авуна, акIана, къвал-къвалаваз, ацукьнавай А. Ф. Лянет. Руфуниз кIанзавайди техилдин са кап фуни гъеридин са кIус я. А. А. Лезгияр. * къуьлуьн фаз ракьун руфун кIанда, кIвачин руфун. * руфун атун гл., низ, нел яцIу хьун. Гатфарихъ рагъ элкъведай вахтунда Селванадал еинелай малум жедай руфун атанвай. А. А. Пад хьайи рагъ. * руфунар авадарун гл., нин кьин, чан хкудун. [ Жарият]. Вавай, чан хва, садан хьайитIани руфунар авадариз хьаначни? Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. * руфун аватун гл., нин гзаф залан кIвалахуникди руфуна авай органрикай сад руфунин - бушлухдай акъатна хамуник аватун. * руфун вилик кутун (гьалдун нугъ.) гл., ни тIуьнал гзаф рикI хьун. Ваз чидач, зи къуншийри руфун вилик гьалднава. Л. Н. Ругудар. * руфун вегьена ацукьун гл., вуж тIуьнал гзаф рикI алаз ацукьун. Абасанни Алидин ихтилатар яргъал физвай, яваш-яваш хурушум мукьвал жезвай. Руфунар вегьена ацукьнавай кьве лутудин сивел цIаран яд кьвезвай. Къ. Къ. ЧIурун паб. * руфун кал сущ. тIуьнал гзаф рикI алайди. Синоним: хук. * руфун калвал сущ. тIуьнал гзаф рикI алай гьал. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
| |||||||
|
