| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка КЬАМ 1 сущ.; -у, -а; -ар, -ари, -ара гардан далу патахъай. Гъуд вегьейла кьамуз папа, Къецихъди катун хьана кьван. С. С. Заз са шумуд межлисда амАкуна, куькяк алай кьам. С. С. Фекьи. * бармак кьамал алайди. * кьам экьисун гл., ни дамахар авун, фурсар авун. ГьакI нубатсуз экъисиз кьам, Чидач ваз рахадай макъам. С. С. Бендедин рикI хьайитIа дуьз. Синоним: кьама ялар тун. * кьама ялар аваз хьун гл., нин дамах ийидай, фурс ийидай, жув вине кьадай гьисс кваз хьун.. Акъатначни ам? За лагьай вахтунда къвенни тийиз, кьама ялар ава гьа! А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гъазават. * кьама ял(ар) тун гл, ни дамах гваз хьун, фурс авун. Къекъвемир вун куьчейра Кьама ял тваз дамахиз. Ж. За ви керет чирда ман... * кьамал кьун гл., ни вуж 1) гардандални кьамал жедайвал авун. Ада, эхирки, аял кьамал кьуна. Р. 2) куьч. са низ ятIани вири ихтиярар гана, адахъ галаз гьаладаказ, селлидаказ рафтарвал авун. Вун кешкин чир хьаначиртIа... За вун кьамал кьачир, гуьзел. Е. Э. Эй, зи гуьзел. * кьамуз вегьин гл., ни нин ягъуналди тIарвал гун, гатун. Ваз хабарсуз вегьиз кьамуз Гьазур тир душман акуна. Ж. Инжиклу жемир лугьуз. КЬАМ 2 сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара живедай авахьун патал кIвач вичел эцигдай махсус жуьт алатдин тай. Зи къуншидиз гьар йисуз цIийи кьамар жеда. Р. 2) алеррин чиляй фидай кьве затIуникай сад. Адан алеррин кьам хана. Р. КЬАМАЦ векъи, сущ.; -а, -а; -ар, -ри, -ра фурсар, дамахар гвайди. Ахпа килигайла бязи кьамацриз, Аквадай и гьакъикъат ачухдаказ... А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. КЬАМИР кьун глаголдин къадагъавилин форма. Кил. КЬУН. КЬАНТIА 1 прил. тум атIанвай, куьруь тум галай. Идаз къуншидин гьаятдай са кьантIа гамиш акуна. Ф. КЬАНТIА 2 сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тум атIанвай, куьруь тум галай гьайван. * кьуьзуь кьантIа. КЬАНТIАР сущ.; -ди, -да; ар, -ри, -ра къубудин, къеледин, регъуьн кьилихъ хкаж хьанвай чка. Ара-ара къуйдай акъатай жалункадай нафт эчIерайла, раган къантIардилай гадар хьайи чамбардин ци хьиз, шарп-шурп авуна кIеви ван ийизва. Къ. Къ. КIири Буба. Синоним: тере. КьАНУН нугъ. югъурун. * квар кьанун гл. квар югъурун. КЬАНЦIАРХЪАН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра акьулсуз, вичин тарифардай, вижесуз амалар акъатдайди, кьиле гар авайди. КЬАНЦIАРХЪАНВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, - илера кьанцIархъан гьал. КЬАНЦIАРХЪАНВИЛЕЛДИ нар. кьанцIархъанвал хас яз. КЬАР 1 сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ара са йис хьанвай эркек лапаг. Пис дуланмиш тахьана за вучда кьван, за инрай къазанмишай са вад кьарни, жанавурди тIуьрди зи кIвачиз гьисабна... А. Ф. Лянет. - Кьар, гьер - чидач, гьа чIехибурукай сад тир. Гь. М. Им къван, имни терез. Себзихан бегдиз тамам са йисуз чубанвал авурла, къад къардин чкадал вад куьрпе къахчурла, вуч ийиз хьанай хьи, гила Къараханавай вуч жедай. Гь. М. Буржар хьайитIани алатда хьи... КЬАР 2 сущ -ади, -ада; -ар, -ари, -ара руг, накьв цик акахьайла жезвай жимиди. # куьчеда ~ хьун, ~ада гьатун, ~адай хьун, -адай кьацIун. Кьве вилелай атай накъвар Ирид чиле кьар хьана хьи. Е. Э. Назлу дилбер. Синоним: палчух. * кьарада гьатун гл., вуж ийир-тийир хьана амукьун. Дустар квахьна, гьатнава зун кьарада... И. Рамазанов. Хъвадачни. КЬАРАЙ сущ., текв.; -ди, -да сабур, секинвал, сабурлувал. - Мухлисата вучзава? - жузуна Аслана дидедивай, эхир кьарай кьун тавуна 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Са варз инлай вилик са чIуру хабар хьана хъел кьунвай Селиматавай гила кьарай кьаз хьанач. Ада вилер хкажна жузуна 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Анай экъечIуник кваз адаз мелев эгечIдалди кьарай хуьз тежез къерехрив гвай векьер-кьаларал дергесрин хцивал ва чпин гъилерин къуват ахтармишзавай гадаяр акуна. Б. Гь. Заз эвера. Бе-ес, дидедин, дишегьлидин кьарай авачир рикI я гьа-а! Ж. Гь. Дидедин кьарай авачир рикI. * кьарай атIайди обр. дуствилин алакъа яр авайдахъ галаз рахадайла, ишлемишдай ибара. - Ваз абур Цавандай тирди ахварай акунани, яда? - мадни цIай кутазва Даша. Яз хьайитIани, садра руш ганач лугьуз гьар акатай чкадал гьикьван русвагьда на абур, кьарай атIайди? М. Б. Спелар. * кьарай атIун гл., нин секиндиз акъвазиз тахьун, секинсузвилин гьисс гужлу хьун. Сефил яз ава зун, атIана кьарай, БалкIан гьикI акъудин чинеба цурай? С. К. Яран сувариз. * кьарай атIун тав(ур) < кас> обр. - Я кьарай атIун тавур кас, зурба кьве вацI - Волгани Дон какахьайла, затIни чIур тахьай, ( гена хъсан хьайи), ваз эрекьни перцовка какахьуналди вуч жез кичIезва? Б. Гь. Заз эвера. * кьарай татун гл., низ сабурлу хьана акъвазиз тахьун. Рустамаз эхир кьарай атанач... Ф. Рустам Зал. Гъиле кар авачиз кьарай къведачир. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. Я стха, на а яргъийрикай вучзава, куьрелди лагь ман, - кьарай къвезвач Магьсумаз. Н. Ш. КIвалин референдум. КIвалах дик квачиз кьарай текъведай Сейфуллагьдиз темпелвал квай ва кIвалах ийиз тежезвай инсанар хуш тушир. С. Муслимов. ЦицIигъ-наме. А вахтар рикIел хтайла, зун ажебан жеда: инсанар аквадай чкайра кьарай къведач... М. Б. Шапка. КЬАРАЙСУЗ прил. кьарай авачир. Илгьам авай кьарайсуз рикI шаирдин Гур сегьнедиз дуьнмиш жеда дагълара. Ш. Къ. Дагълара. Кьарайсуз бригадирар гьеле са шумудра кьурухриз килигна хтанвай. Б. Гь. Заз эвера Буд алатай араба хьиз, чи кьисмет Кьарайсуз я, гуя гьатна желеда, X. X. Буд алатай араба хьиз... КЬАРАйСУЗДАКАЗ нар. кьарай авачиз. Чна адан (Абдул Фетягьан. - А. Г)... ктабар кьарайсуздаказ гуьзлемишзава. Ш. Ш. Шаир Абдул Фетягьан яратмишунрикай гаф. КЬАРКЬУЛУВ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра дараматрин къаварик жедай, йифиз лув гудай, шарагдиз нек гудай лувар квай кьиф. Пехъивал им лап залан, садакай масадак акатдай азар я... Азар къушарик, кьиферик, кьаркьулуврик акатунни мумкин я. ЛГ. 1997, 19. XII. КЬАРУ прил. рикI алай. Машиндал кьару яз акъвазнавай ада гьакъикъатда маса кардикай фикирзава. Я. Я. Дагъдин кукIуш гьуьмеда. Зегьметдал кьару адаз гъуьрметдин грамотаярни, чухсагъулдин чарар ганва. ЛГ, 1999, 18. III. * кьару хьун гл. кIанивилин, бегенмишвилин гьисс кьун.... и кьве жаван гьар гьикI ятIани чебчпел кьару хьана. А. А. Пад хьайи рагъ. Лезги халкьдин манийрал лугьуз тежер къадар кьару я. 3. Ф. Суьгьуьрдин тIвал гвайди. КЬАРУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера кIанивал. Им шумуд йис къвез алатна, кIвалахдикай азад вахтунда вил галаз багъри ватандин деретепедиз жуван кьарувал, истеклувал къалуриз хьанач. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. * кьарувал авун гл., ни нел-квел кIанивилин гьиссер масадбурузни малум жедай гьалда гьатун. Къенин юкъуз хушбахтлу уьмуьрдин иесияр тир зи хизандин, хуьруьнвийрин яшайишдал гьикьван кьарувал ийиз кIанзаватIани, алатнавай девирдизни са вил тевегъна жедач. К, 1982, 29. XII. Ватандин тарихдал, медениятдал кьарувал ийизвай руьгъдин игьтиятрив барабарбур жедач. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. КЬАРУВАЛУН гл., ни нел-квел -да, -на; из, -зава; -а || ая, -ин, -рай, -мир; кьарувал авун, кьарувал тавун, кьарувал тахвун, кьарувал хъийимир кьарувилин гьиссер кутун. Пакизат Фатуллаевадин лирический геройди... тIебиатдин рангарал ва авазрал кьарувалзава... А. Ал. Паганини рикIе аваз.... зун, Урусатдин истеклу диде тир Волга вацIал къарувална, анай Инкъилабдин гургурдик кьил кутур Ленинграддиз акъатна... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. КЬАРУВИЛЕЛДИ нар. кьарувал аваз. Керимбег абурун нехишар алай чухвайриз, багьа гапурриз кьарувилелди килигна. 3. Р. ЦIийи ханлух. КЬАС сущ.; уни, -уна; -ар, -ари, -ара кIус. - Мад хьайиди гила хьана, ацукьна са кьас фу кьванни тIуьна, жуван кьилиз акьул хкин, - фикирна везирди. Ф. Акьуллу данарбан. Ваннадал са сантиметрдин чIулав кьас алай. Р. Гь. Лацу цавун кIаник. Шихнесиран ктаб жагъай, эй бахтавар кас, Эксик жедач са чIавузни ви кIвале фан кьас. Шаир Шихнесир. Къарагъ, кIвализ хъфин, са тIимил ял ягъин, са кьас фу нен. Къ. Къ. КIири Буба. КЬАСАБ || КЬАСАБЧИ араб, сущ.; -ди, -да; -ар||яр, -ри,-йри, -ра||йра недай як патал мал тукIвадайди. Наши кьасабдиз нар деве КIвачин кьилел тукIваз кIанда. Еке санкьу кьуна сиве Кьилди вичиз жакьваз кIанда. С. С. Акьул жуваз аваз кIанда. Сулейманаз чида гьисаб - Чекмечидиз рибни, гъал, раб, Жуван тIвар хьайила кьасаб, Хци тир чукIулар кIанда. С. С. Ише тефир жуван гафар. - Куьн, хирургар, -лагьана Селимата ара атIуз-атIуз гафар акъудна - кьасабчияр тирди заз чида. 3. Э. Арифдиз ишара. КЬАСАБХАНА фарс, сущ.; -ди, -да; гз. -яр, -йри, -йра недай як патал гьайванар тукIвазвай махсус идара. Гъайвандиз кьасабхана кьисмет хьун мумкин тир. ЛГ, 1992, 1. ХII. Ваъ, чир жеда: дуьнья фана - Туш балкIан семен, Я гъаремни кьасабхана... А. Къ. Кьил хкаж, Арбен. КЬАСАБЧИ кил. КЬАСАБ. КЬАСАР: * кьасар авун гл., ни амалар авун. Итим, вичиз ван тахьай кьасар авуна, муькуь кIвализ экъечIна. ЛГ, 1999, 30. XII. □ Ам атанмазни я гьамамдиз гьахьдай, я ксай кьас ийидай, А. А. Пад хьайи рагъ. КЬАСАРУН гл., аспект. КЬАСУН; -да, -на; -из, -зава; са гьихьтин ятIани кIвалах, гьерекат ийизвайда, вич са гьихьтин ятIани маса гьалда авайди яз къалурун. Перизата ахварал алай кьасарзавай. А. М. Тежедай аламатар. Чун хьтинбур акурла, такур кьасарна, маса вилаятрихъай акъатнавай ханум хьиз, элясна фида Б. Гь. Цавун михекар. Акур карни такур кьасиз, Мажбур я вун са кIус фу нез. Гьахъ акурдан вил акъудиз, Гьахъ лагьайдан атIузва мез. Мегь. А. Дуьз патахъди рахана зун. ЦуцIулди вич тараз хкаж; жедалди, Галтадиз тум севрез лагьана «халу» Тухдалди лезетлу пилер тIуьрвалди Течир кьасна, севрехъ элкъуьрни далу. И. Ш. Кьудар. КЬАСКЬАН сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) къуьнерни далу санлай. 2) дагъдин цен, кIан. Гимишдин ранг алай элкъвей варз чIулав циферин кIаникай хкатна цавун кIанелай аквазвай. Ада чун ацукьнавай суван кьаскьанар, хъипи дере хьиз, ишигълаван авуна. А. Ф. Лянет. Абуру а дагъларин кьакьан кьаскьанрин гирвейрилай Азербайжандиз хаталу диверсантар кьун патал махсус дестеяр тешкилна. ЛГ, 2003, 16.I. КЬАСУН кил. КЬАСАРУН. КЬАСУХДАЙ нар. къастуналди, са тайин мурад аваз. Дишегьли булахдал хъенчIин квар гваз фена, ам кьасухдай хана, ахпа вичиз кIани кьван шехьна. Ф. Лайихлу паб. Заз кьасухдай дяведин четин йисар рикIел хкиз кIанзава. ЛГ, 1992, 14..... шак алан хьи, адазни сада кьасухдай цIай янавайди я. А. А. Пад хьайи рагъ. Жуван макъаладиз ихьтин кьил за кьасухдай гузва. Э. Наврузбегов. Агьил сегьнедин жегьил агъсакъал. Недай-хъвадай суьрсет, промышленный товарар чкадал гьасилун, кьасухдай арадай акъудна, къецепатан уьлквейрин йисаралди къатканвай товарар ва гьаиванриз гудай шейэр Урусат галайвал ахмишна. ЛГ, 2000, 2. III * кьасухдай хьиз нар. къастуналди хьиз. Анани, кьасухдай хьиз, еке къванце акьуна, будар чкIана. Гь. Гь. Сифте сефер арабайрихъ галаз. КЬАТI сущ.; -уни, уна; -ар, -ари, -ара 1) яргъивилихъди экIя хьанвайдакай (кIарасдикай, тахтадикай ва мсб) атIанвай, галатнавай, галуднавай кIус, пай. Муькуь гъвечIи никIин са къатIуна цуькI цанвай. А. Ф. Бубадин веси. Фекьи малла Мегьамед-Эфендиди чай хъвана куьтягьна, юкьва кутIуннавай дасмалдин са къатIуналди вичин гъилер, пIузарар михьна. А. Ф. Бубадин веси. 2) яратмишнавай эсердин са пай, чап ийизмай пай. Романдин кьатI маса нумрада жеда. Р. 3) пIапIрус чIугуна амукьай пай. Бязибуру къаткай мест ЧIугвада вун ахвар хана. Гадар авур кьатIар вилик Гьисаб тежер гьамбар хьана. И. Исмаилов. ПIапIрусдиз. 4) куьч., рах. ички авай бутылка. - Кьве кьатI гъваш, - лагьана ада куьрелди ва адаз вичин гумадай хьана хъипи хьанвай кьве тIуб экъисна къалурна. А. Р. Кьве чин. Са столдихъ ацукьна пуд. КьатI къачуна хьанвайвал муд. Рахаз хьана хкажиз гъуд Са алверчи, Са кеферчи, Садни шофер И. Гь. Са столдихъ. Заз лагьайтIа, гьелелиг КIвале хъвадай кьатI ама. Ж. Анжах паб мад рази. * кьулухъ кьатIар. * кьатI авун гл., ни-куь вуч атIун, сагъ затI кьатIунин гьалдиз гъун. Мердимазарди гъилевай еб кьатI авуна гадар на. Р. * кьатI хьун гл., вуч сагъ затI кьатI хьайи гьалдиз атун. Заз акурд туш вун хьтин ламатI Чи дуван бес гьикI жеда кьатI С. С. Кпул. КЬАТIАЙ кьатIун глаголдин причастидин форма. Кил. КЬАТIУН. КЬАТIАЙ рах. кьатIунун глаголдикай хьанвай причастидин форма. Кил. КЬАТIУНУН. КьАТIУН 1 гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; кьатI тавун, кьатI тахвун, кьатI хъийимир 1) яргъивилихъди экIя хьанвайдан сагъвал квадарун, атIун. Чуьхвей перемар экIязавай сим къатIна. Р. 2) куьч. атIун, амачир гьалдиз гъун. Азиз яр, за сабурлувал къатIна къе... Е. Э. Зун атана. Ийизвай ихтилат кьатIна, вичин лагълагъ башамишна. Р. КЬАТIУН 2 гл., ни вуч; -ида, -ана; -из, -изва; -ин, -утI, -урай, -амир; кьатIун тавун, кьатIун тахвун, кьатIун хъийимир фикир авуна са къарардал атун, фагьумун, аннамишун, гъавурда гьатун. СикI гзаф дикъетдивди пIирез килигна. Адак хата квайди кьатIана. Ф. Тапан кьин кьур жанавур. Етим Эмин пашман жез туш гафарал, Гьахъ, батIул дуьз къатIуз лагьай чIаларал... Е. Э. Зун атана. Гила гиман амачир. Нажмудина кьатIана: виликан йифиз атай мугьман маса кас тушир. А. А. Ирид цавук Самурдин ван. Авачирди адахъ намус Гьич садани кьатIаначир. Ж. Ахквада чун. Лезги халкьни Кьвед-пуд чIалал рахадайди къе КьатIанатIа, вахтар чирна, Етим Эмина? А. Къ. Шаир ва халкь. Куьне лап дуьз кьатIана, - лагьана Шабана, - капитандин конкурсда за кьве суал эрменидиз лезги чIалалди ганай. С. М. ЦицIигъ-наме. КЬАТIУН3 сущ.; -и, -а; -ар, -ри, -ра фагьум, фикир. Ви къатIунриз хьуй аферин, гьар келима акьван дерин... А. Гь. Гуьзел. - Вун, заз акваз, фагьум, къатIун квай кас я. А. А. Пад хьайи рагъ. Беневшадин кьатIунри, адай акъатдай аламатдин гафари бубадизни еке лезет гузвай. Гь. Къ. Магьини Жилбер. КЬАТIУНУН гл.; -да, -на; -а, -ин, -рай, -мир; кьатIун тавун, къатIун тахвун, къатIун хъийимир гьакъикъат чир хьун, са затI авайвал аннамишун. Ватандихъ анжах са хайи веледдивай кьатIуниз жедай кьетIен гьава, гьавадихъни кьетIен атир жеда. А. А. Къубудиз яд къвезва. ЧIуру хесетар квайди аялвилин яшара авайдани кьатIунда. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Эгер разведка куьтягь хьайила тадиз хъфенайтIа, немсери гьич кьатIунни ийидайди тушир. 3. Гь. Залан кам. За жув кутуг тавур гьалда гьиссна. Им чIехидани кьатIуннавачиз тушир. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. * кьатI-кьатI авун гл., ни вуч яргъивал авай сагъ затIуникай гзаф кьатIар авун. Чахъай чинеба гъвечIида, дегьредалди цIил кьатI-къатI авуна, гадарна. Р. * кьатI-кьатI хьун гл., вуч яргъивал авай сагъ затIуникай гзаф кьатIар хьун. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
| |||||||
|
