| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка * чанда фул гьатун гл., нин мекьивал гьиссун. Чанда фул гьатна зурзун акатай Мегьамедрасул мад булахдин кьилел акъваз тавуна кIвализ катна. А. И. Самур. Альма исятда Селиматан чанда фул авай. З. Э. Арифдиз ишара. * чанда цIай гьатун [гьат хьун| гл., нин 1) лап къизмиш хьун. Я сад Аллагь, на зун кайла, Зи чанда цIай гъат хьана хьи. Е. Э. Алагуьзли севдуьгуьм яр. 2) хъилен гьиссер акатун. Чанда такIанвилин цIай гьатнавай Къази Даниялал тепилмиш хьана. С. Гь. КIири Буба. * чанда цIаяр тун гл., ни нин кIанивилин гьиссер артухарун. Элхкъвез виликай чанда цIаяр тваз фида вун... Е. Э. Алагуьзлидиз. * чанда чан амай кьван нар. жезмай кьван са квез ятIани акси яз. Лап хайи стхадивни чина авай эрчIи виливни чанда чан амай кьван бурж вугудачир. Гь. Къ. Четин бахт. * чанда ялар тун гл., ни масадакай пис фикирар авун, нарази хьун. Твамир чанда акьван ялар, рикIе пис фикир, хиялар, На лугьудай а аялар Вал хьуй аманат, гуьзел яр. С. С. Гъуьлуьнни папан гьуьжет. Я диде, вуна ви чанда икьван ялар вучиз твазва? 3. Э. Гуьлзада. Хъел атай Сердера чанда ялар туна... С. Ярагъви ашукь Уьзден. * чандал гъун гл са тIалабун, минет кьилиз акъуддалди гзаф инжиклу авун. Дишегьлийрик жеда тек-тек Чандал гъидайд гьар са эркек. Е. Э. Ви къаматдиз килигайла. Чун тарашзава, чандал гъизва, я стхаяр, - лугьузва серкерди. ЛГ, 1992, 4.VI. Синонимар: аман атIун, бизарун, инжиклу авун, бизарун, икрагьун, инжиклу авун, рекьидай кьван азабар гун, такьатдай вегьин, такьатсуз авун, чан къачун, чандал гъун, чандивай авун. * чандал цIай кун гл., ни нин гзаф четинвилер эхун. Романдин игитри, чпин чандал цIай кана, са кап фу къазанмишзава, чIехи ва гъвечIида, эркек ва дишида гъиле яракь кьуна, чпин азадвал хуьзва. Р. Исаев. «Къилинж Къемер». * чанди зуз авун гл., нин туькьуьл, залан гьиссери кьун. Седефан чанди зуз авунай. Ада вичин. мет-кьил гатана. Вучиз лагьайтIа са шумуд югъ инлай вилик Бажидин гъуьлни кьенай. З. Э. Муькъвел гелер. * чанди цIай кьун гл., нин; р. гзаф хъел акатун. Къуьре икI лагьайла, и асландин чанди цIай кьуна. Ф. И ван хьайила, Магьамад пагьливандин чанди цIай кьуна. Ф. Амма... Заз ви бадедихъай игьтият авач, вуна адаз зи тIвар кьурла, ада цIай кьуна. Къ. М. Урусатдин цуьк. Вахтар къвез алатна, амма милициядин начальник Мирзехана гайи буйругъар кьилиз акъатнач. Идриса вич саймиш тийиз акурла, Мирзеханан ширин чанда цIай гьатна. ЛГ, 2004, 26. VII. Синонимар: цавариз акъатун, цIай-барут хьун, чандик цIай куткун, хъел атун. Антоним: цавук xукIун. * чандивай авун гл., ни, вуж инжиклу авун. Магазин ревизия авун патал райондай атанвай бухгалтерди ам санизни ахъайзавачир. - Али, флан документ гъваш. Али, флан накладной гъваш, Али, флан шей гъваш, алцума, - лугьуз, ам чандивай ийизвай. Къ. Къ. ЧIурун паб. Синонимар: аман атIун, бизарун, инжиклу авун, бизарун, икрагьарун, инжиклу авун, рекьидай кьван азабар гун, такьатдай вегьин, такьатсуз авун, чан къачун, чандал гъун, чандивай авун, чан нерин хилез [туьтуьниз] гъун. * чандивай хьун 1 гл., вуж. инжиклу хьун, бизар хьун. Виридаз гьа са гафар лугьудай кьван зун чандивай хьанва. Р. Синонимар: аман атIун, бизар хьун, инжиклу хьун, бизар хьун, икрагь хьун, инжиклу хьун, рекьидай кьван азабар гун, такьатдай аватун, такьатсуз хьун, чан къачун, чандивай хьун. * чандивай хьун 2 гл., вуж кьин. Са варзни зуралай Нисред вичин чандивай хьана. "Литературадин Дагъустан", 1986, №4. Синонимар: кечмиш хьун, агъа дуьньядиз фин. * чандивай < азад > хьун гл., вуж кьин. Кун гьа кьуьзуь куь чандивай Хьуй, Яллагь, азад къарияр. Е. Э. Фитнекар къарийриз. * чандиз къаст авун гл., ни чан кумачир гьалдиз гъун. Амма ишигъдинни акьул-камалдин душманри адан чандиз къаст авуна. ЛГ, 2005, 26. V. 1982 - йисуз гзаф кьадар шиитар чандиз къаст авуна кьинай силис куьтягь хьанава. ЛГ, 2005, 21. VII. * чандик <кваз> хьун гл., вуж рекьидай гьалда аваз хьун. Чандик ква ви ширин чан, Чан Шарвили дидедин; Ф. Шарвилидкай риваят.... са шумуд юкъуз чандик хьайи Бажини кьена. З. Э. Муькъвел гелер. Магьамадаз кIани ~: гъечIи стха къе Вилер ахьайиз тежез Тамам чандик квай, Гишила, са ЗатIни авачиз къене, Мез текъвез, адаз луькIуьниз кIандай. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. Синонимар: са кIвач кIвале, са кIвач сура хьун, са кIвач сурун патал [рувал, япал] алаз хьун. * чандик цIай куткун гл., нин са нихъ агалаз ятIани алакъалмиш хьуникди адаз акси ва такIан гьиссери кьун. Синонимар: хъел акатун [гукуткун], чанди цIай кьун. * чандилай алат тавун гл са вуч ятIани тIалабиз жувакай масад бизар авун. Дана туш ам квез акурди, - къавум я, Куь чандилай алат тийир залум я. Е. Э. Цилингар. * чандилай гъил къачун гл., ни. вичин уьмуьрдикай, кьиникьикай фикир тавун, вичикай фикир тахвун. Гьар гьикI хьайитIани, чанарилай гъилни къачуна кIанда хьи, кIанда, амма чна руш жагъур хъувун лазим я. Ф. Кесибдин хва Къагьриман. И карди Сулейманан шиирда абурухъ галукьарзавай ягъунар артух тIардайбур ийизвай ва СтIал шаир Сулейман гьамишалугь гьа ихьтин мерд, чандилай гъил къачунвай шаир яз амукьна. А. А. СтIал Сулейман. Руш муьтIуьгъай гада шаир тир жеди. Шаир я гъил къачудайди чандилай. А. С. Белки, шаир тир жеди?. ЧАН 2 кIус рахазвай касдихъ жуван чими гьиссер авайди къалурзавай гаф. Гьар акурла, чан лугьуз, Гада, за вун чIуруз вердишарна. Ф. Бес за гьикIан, хъел атайла, Хьана завай, чан къарияр. Е. Э. Къарийриз. Гьажиди ваз чан лагъана, Дердер-гъамар ийиз хьана. А. Гьажи. Ярдиз. Чан стхаяр, са арза ийин... Е. Э. Мугьман тун тавур папаз, - Я чан хва, ви адав вуч гва, Аллагьдикай регъуь хьухь! - лагъана гъарайна дидеди свас гададин гьиляй вахчуна. А. И. Самур. * чан-рикI сущ. чими гьиссер.... Чан-рик1 такур дишегьлини пуч жеда. А. С. Дишегьли. * чан-рикI авун рах., гл., ни низ кинар авун. ГъвечIи хва рекьиз гьазур хьана. Вичин тур-тфенг михьна, недай-хъвадайди гьебейра туна, шехьзавай дидедиз чан-рикI авуна, ам балкIандал хкаж хьана. Ф. Пашман касдиз чан-рикIда за, Инсанриз куьмекда за Шадвал патал женг чIугваз. И. Гь. Диде, ахъаз. тур. ЧАН3 [чhан] урус, сущ.; -ди, -да; -ар, ари, -ара еке бочка. Гила рабочийри цIиргъ хьана акъвазнавай тачкайра авай балугъар дашмишна лабазда авай чанариз хъивегьна. З. Э. КУТВ-диз фена. Куьчейра чилерик бензинар авай чанар кутуна, Махачкъала Бакудиз тешпигънава. ЛГ, 2005, 2.I. ЧАНАХ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри. -ра 1) кIарасдикай раснавай курунилай чIехи, хвахунилай гъвечIи къаб. Чанахъ, чанта санал вигьин я къастар. Е. Э. Дуьнья гургьагур. Йикъар сад физ, сад къвезвай. Багъда ципицIар челегриз вегьез, чанахра кьуьл гуз, кIвалах къизгъин тир. З. Э. КУТВ-диз фена. 2) куьч., зар. цлал жедай радиодин аппарат. Гьар са кIвале инсандин чIалал рахадай чанахар цлал аквазвай... А. Исм. Уьмуьр чагъиндаваз кьатI хьана. ЧАНГ фарс, сущ.; -а, -а; -ар, -ари, -ара гъилин къен.... накь Темир-Хан-Шуьреда, столовойда вичи тIуьр хуьрек - са чанга авай кьван ругур кьуьл адан вилик акъвазна. З. Э. Муькъвел гелер. Генерал, заз гъил яна, къуьнуьз са чангни вегьена, хъсан рехъ хьурай лагъана, вичин машинда аваз хъфена. Ш. Шабатов. «Лезги Чапаев». Тамаматни атана, метIез чангар ягъиз Ширинбегаз килигиз акъвазнавай. К, 1985, 26. VII. ЧАНДАВА рах., нар. > ЧАНДА АВА нар., инал: рикIе, фикирда ава. Я, рушарин чIехи сердер, Зи чандава гзаф дердер. Е. Э. Гуьзел, за ви тариф ийин. ЧАНДАР фарс, т-б., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра цавухъди ялдай дуьз хилерал элкъвей пешер жедай тар. Къаркъар ийиз авахьзава Андреян булах ЧIехи-чайдик акахьзава Чандардин дамах. А. Ал. Андреян булах. Синоним: къавах. ЧАНСУЗ прил. 1) сагъвал авачир, кефсуз. 2) руьгь кумачир, сагъвилин лишанар амачир. Ватандивай яргъа инсан, авазни, Сагъ яз акваз, кьенва фадлай, чансуз я... З. Ш. Булутар. ЧАНСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери чан алачир гьал. ЧАНТА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) кIвалин майишатда ишлемишдай куьлуь затIар твадай, вични парчадикай, кьелечI хамуникай раснавай ва я гъаларикай хранвай затI. Парчадин чанта, сун чанта, хамун чанта 2) гьа затIуна авай кьван кьадар. Бес багъда хьайи гьар сада са чанта ичер, уьзуьмчийри гьарда са ведро ципицIар, ицигунрал алайбуру са тахта ва я шифер - вири санлай гьисабайла, рекъем гьинив агакьзава! К, 1988, 19. Х. * чанта-чумахъ санал вегьин зараф., гл., ни нихъ галаз; нел ятIани эвленмиш хьун. - Бес ваз Гьамида вичи са гафни лагьаначирни? - Ваъ, чан стха. Гьамида лагьай гьич са гафни авач. - Эй, бахтавар, Гьамида» фикирар екебур я гьа, - давамарна Патиматаз са вил ягъиз. Адаз вахъ галаз чантачумахъ санал вегьез кIанзава. Къ. Къ. ЧIурун паб. ЧАП 1 фарс, прил. вилер дуьз виликди ваъ, са патахъ туькIуьр хьанвай. ЧАП 2 нар. вилер дуьз виликди ваъ, са патахъ туькIуьр хьанваз, са патахъ элкъуьрна. Синонимар: чапдаказ, чапрасдаказ, са виляй. * чап [чап-чап] килигун гл., вуж низ 1) такIанвилин гьиссер аваз килигун. Чап килигиз заз ви вилер, Мийир зун къурвах, гуьзел яр. С С. Гуьзел яр. - Яда, гьей, некIед сив! – чап-чап гададиз килигна ЦIару. - Ваз зун югъди, маймунар къугъурзавайди хьиз, ви гьиляй ажуз хьана кIанзавани? Б. Гь Заз эвера. 2) ихтибарсузвилелди килигун. ГьикI ятIани Москвада вокзалдик ацукьнавайла, тванвай зи кьил акуна, са шумудра, заз чап-чап килигиз, зун зекдай гьисабнай. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз ЧАП 3 фарс, сущ.; текв. кь., ди, -да басма. Ктаб чапдиз гъазурдайла, ам кIелай ва адак квай бязи нукьсанар къалурай. Гь. А. Гъамзатоваз чухсагъул лугьузва за. Гь. Гь. Гашаров. Сифте гаф. * чап авун гл., ни вуч басма авун. Ам чап авун патахьай ктабханадихь галаз икьрарни хьанва. А. А. Пад хьайи рагъ. Тагьир Платовичаз мукьвара журналдиз акъатай, амма вич райондин газетда авайвал чап тавур «ТупIал алверчи» макъаладикай хабар авачир. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: чапдай акъудун. * чапдай акъатун гл., вуч басма авунвай гьалдиз атун. Абуру, - чун са гьинай ятIани атанвайбур я, - лугьузва. Гьа ихьтин фикирар эхиримжи вахтара чапдай акъатнавай са бязи партийный материалрани ава. М. М. Лацу лекеяр. 60 лагьай йисара Бакуда лезги чIалал ктабар чапдай акъатиз башламишна. М. М. Чаз къагьриманар кIанда. Алатай йисан эхирра "Кьадардал гьалтайла тIимил халкьар хуьнин гьакъиндай сергьятра авай конвенция" Бакуда лезги чIалалди чапдай акъатна.... "Самур" газ., 2005, 25. II. * чапдай акъудун гл., вуч, ни кьилдин ктаб яз ва я маса чешмейра басма авун.... шаирдин эсерар мукьвал-мукьвал чапдай акъудзава, вахт-вахтунда юбилейдин мярекатар тухузва, Д. Джамалов. Лезги литература. Учебник. VIII кл. Пул гузва лугьуз, типографийри ( абурун кьадарни гила гзаф хьанва) вуч хьайитIани акъудун дуьз туш. X. Кьасумов. Ихьтин "поэтар" гзаф хьайила... Синоним: чап авун. ЧАПАР 1 туьрк., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) са никай ва я квекай ятIани хабар гузвай кас. Рекьера гьатна чапарар, Акъудна еке хабарар... Е. Э. Наиб Гьасаназ, 2) куьгь. са никай ва я квекай ятIани хабар пуз физвай касди атIудай рехъ, тахминан 20 км. ЧАПАР 2 туьрк., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра )куьгь. къеледин цал. 2) айвандин стунрин араяр чиливай 1 -2 метр хкаж хьана тахтадал кIевнавай жерге-цал. Айвандин чапардал гъил эцигна, Бегай хейлин береда цавар ахтармишна. А. А. Пад хьайи рагъ. 3) гьаят кIевирун патал тахтайрикай авунвай сая рак хьтин гьяркьуьди. ЧАПАТI сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра дабанар кIевдай пай галачир кIвачин къапар. Рушаз къирдин фите, кьизилгуьлдин цуьквер алай читдин булушка ва чапатIар гъана, тупIукни къаш авай тупIал кутуна. А. И. Самур. Акуна хьи, хузайин адет тирвал, вичин ламран юкьвал ацукьна, чапатIар алай кIвачер чиляй галчIур жез, къвезва. З. Э. КУТВ-диз фена. ЧАПДАКАЗ нар. чапвал аваз. Бадедихъ винел пад ракьун зуларалди чапдаказ нехишланишнавай са сандух авай. З. Р. Зи уьмуьрдин шикилар. Синонимар: кирсеба, са виляй, чап (чап-чап), чапдиз, чапрасдаказ. ЧАПДИЗ 1 чап существительнидин гунугин падеждин форма. Кил. ЧАП. ЧАПДиЗ 2 вилер дуьз виликди ваъ, са патахъ туькIуьр хьанваз, са патахъ элкьуьрна. Синонимар: кирсеба, са виляй, чап (чап-чап), чапдаказ, чапрасдаказ. ЧАПЛА 1 фарс, прил. инсандин рикI галай патан. Къудгьунна ( а)кьах пурариз, Элкъвез килиг варариз. Уьзенгда тур эрчIи кIвач, Ахпани вегь чапла кIвач. Ф. свас балкIандал акьахдайла. Куьз шеда. яр, чапла вше нагъв аваз. Е. Э. Ваз зи гьалдикай хабар авачни? Селвана, чапла гъил мегьежрал эцигна, гурарай агъуз эвичIна. А. А. Пад хьайи рагъ. ЧАПЛА сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра эрчIи патаз акси пад. Чапладихъ килигайла, чпин къешенгвал, гьайбатлувал гафаралди ачухариз тежер хьтин ажайиб рагар, абурулайни анихъ вил вегьейла, Яру дагъдин, Шагь дагъдин, Базардуьзуьдин, Гатун дагъдин кукIушар, капан юкьвал алайбур хьиз, аквада. ЛГ, 2005, 21. VII. ЧАПЛАХъАН сущ.; -ди, -да; ар, -ри, -ра эрчIи гъилелай чапла гъилелди гзаф кIвалахдайди. ЧАПЛАХъАНВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера чаплахъан тир гьал. ЧАПРАС 1 фарс, прил. эрчIи ва я чапла патахъ ян ганвай (адет яз, вилер). ЧАПРАС 2 зараф., рах., сущ.; -а, -а; -ар, -ри, -ра къуьр. Амма атана вичел гъил вигьедайла, чапраса, вири къуватар кIватI хъувуна, вич мукьва хьанвай кулариз хкадарна. Б. Гь. Заз эвера. ЧАПРАС 3 нар. 1) нарази яз. Юкь дуьзарна ам гъуьлуьз чапрас килигиз хьана. З. Э. Мехъер кьуьл туш. 2) такIанвилин гьиссер аваз. Йикъарикай са юкъуз Мириман тIвар арзачи я лугьуз хуьре гьатна. Адаз саки вири чапрас килигзавай. М. Б. "Жигули"." * чапрас-чапрас нар. лап нарази яз, такIанвилин гьиссер аваз. Ахпа Салигь рахана. Махсуд адаз чапрасчапрас килигзавай. З. Э. Муькъвел гелер. Бязибур Эслидиз чапрас-чапрас килигзавай. З. Э. Муькъвел гелер. Синонимар: чапрас, чапрасдаказ. ЧАПРАСВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера чапрас тир гьал. ЧАПРАСДАКАЗ нар. 1) эрчIи ва я чапла патахъ ян ганваз. Синонимар: чапрас, чапрасчапрас, чапрасдиз. 2) такIан гьиссер аваз. Синонимар: са виляй, чап-чап, чапдаказ, чапрас-чапрас, чапрасдаказ. ЧАПРАСДИЗ нар. эрчIи ва я чапла патахъ ян ганваз. - Марф кьванни кьванайтIа, - Абаса кьилел алай титIихдин пенцIикай чапрасдиз цавуз са вил яна, ахпа жавабни гуьзлемиш тавуна хабар кьуна... М. В. Гьарасатдин майдандал. Синонимар: са виляй, чап-чап, чапдаказ, чапрас, чапрас-чапрас, чапрасдаказ. ЧАПУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; чап авун, чап тавун, чап тахвун, чап хъийимир басма авун. - ЧIехи стха, чи патара вуна цIийи ктаб чапнава лугьуз хабар-этер ава. А. А. Пад хьайи рагъ. Ахпа за муаллимдиз 1896 - йисуз Тифлисда чапай П. К. Усларан «Куьре чIал» ктабдай са цитата гъана: «Лезги чIал кесибди я лагьай фикир дибдай дуьз туш. И гафар и чIал чин тийидай инсанрин гафар я». М. М. За нин бахтар чуьнуьхна хьи... Синоним: чап авун. ЧАПХАНА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра ктабар, журналар чап ийидай махсус идара. Кьуьчхуьр Саидакай кхъенвай "Гьай тахьай гьарай " ва Миграгъ Къемеракай кхъенвай "Къилинж Къемер " хьтин чIехи эсерар чапханайра къатканва. Гь. Къ. Шарвилияр хьурай бул. «Мавел» тIвар алай чапханада агъзур экземплярдт тираж аваз... Феликс Къазиагьмедован «рикIяй рикIиз рахадани» тIвар алай ктаб акъуднава. ЛГ, 2004, 21. X. Синоним: типография. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 |
| |||||||
|
