| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ГЬУЬРИ|| ГЬУЬРУЬ араб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) шиир. женнетэгьли гуьзел руш. Фикирна за: яраб ам зи яр я жал... Гьуьруь ятIа, жейран ятIа, гуьзел яр. Е. Э. Заз булахдал яр акуна. Жагьай касдиз мунасиб яз Гьуьруьдиз ухшар акуна. Е. Э. Къудратдин кар. Инсан туш вун, са гьуьруь я, Агъзур сунадин ери я, А. Гьажи. Гуьзел. Женнет гьуьруь кьисметрай ваз. Я вилин ишигъ Дашдемир. X. Къ. Дашдемир. 2) са нин ятIани рикI алай, гуьзел дишегьли. - Ам вуж я? - Округдин начальникдин руш. - рикIел аламачни? – А-а, полковникдин гьуьруь. А. А. Ирид цавук Самурдин ван. 3) ( чIехи гьарфуналди - Гь) дишегьлидин тIвар: Гьуьри. Тамам баянар кил.: А. Гуьлмегьамедов. Рушарин тIварикай риваятар || Лезги газет, 1993, 2. XI. * гьуьри-пери сущ. 1) махарик квай гуьрчег, чIагай, хъсан амалрин руш. Куьлуьз-куьлуьз ихтилатиз... Гьуьруьпери мубарак хьуй. Е. Э. КIани ярдиз. Сулейманалай вилик хьайи шаирри, месела, Етим Эмина ва Сулейманахь галаз са девирда хьайи шаиррини, месела, Ахцегь Гьажиди, Хпеж Къурбана ва масабуру, шумудни са шиирдалди Аллагьдин, пайгьамбаррин тарифар авуна, жегьеннемралди кичIерар гуз ва женнетралди гьуьруьперийралди шакьлу ийиз диндин ферзер ада авуниз эвер гуз хьана. М. М. Гь. Халкьдин шаир. 2) куьч. чеб гуьрчегдиз къалуриз алахънавайди. Лезгийрин интеллигенция ксанвай гьуьруьперияр я, лезгийрин шаирарни кIвалин ашукьар. 3. Р. Веси. 3) ( чIехи гьарфунилай - Гь) дишегьлидин хас тIвар: Гьуьруьпери. ГЬУЬРИЯТ || ГЬУЬРУЬЯТ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра азадвал. Я медал амачиз, я чин - КьецIил гьуьрият хьана хьи. С. С. Амач лугьуз и патишагь. Гьуьруьят хупI хъсан затI я, Эллериз къадир хьайитIа. С. С. Гьуьруьят хъсан затI я. - Вуч хьанва лугьун за ваз. А кIамая, пачагь тахтунай гадарна, Урусатда Инкъилаб хьанавалда. Халкьариз гьуьруьят хьанвалда. А. И. Самур. 2) ( чIехи гьарфуналди -Гь) дишегьлидин хас тIвар - Гьуьруьят. ГЬУЬРМЕТ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра лайихлувилер фикирда кьуна ийидай чими алакъа. Сад масадал хьана пехил, квахьна гьуьрмет, эдеб, илим. Е. Э. Хабар це дустуниз. Руьгьдин азаб чIугун тавурдакай, яшайишдин дарвилер такурдакай халкьдин рикIел аламукьдай, гьуьрмет авай кас жедач. 3. Р. Веси. Масада гъана гайи цихъ вири жеда: серинвал, гьуьрмет, инсандиз вун кIан хьунухь... 3. Гь. Лезгийрин риваят. Жемятдин арада вичиз лайихлу гьуьрмет, машгьурвал къени къилихралдини яргъал йисара хуьруьн майишатдин рекье чIугур гьакъисагъ зегьметдалди къазанмишна. Д. Шерифалиев. Цавай аватна, гъиле гьатдач. * гьуьрмет(ар) авун гл., нин низ нин ятIани лайихлувилер фикирда кьуна адахъ галаз чими рафтарвилер авун. Гьайиф чIугвазва, авуна гьуьрмет Лугьуз, са касди - лайих авачир. Ж. Асеф Мегьман, вуна хайи накьвадиз ви гьуьрмет ая. Ас. М. Гъезелар. Ийин чна инсандиз гьар жуьре гьуьрмет. Ш-Э. Мурадов. Инсансузриз лянет Вуна заз авур чIехи гьуьрметар, Къе хьиз зи рикIел алама, буба... Ш. Т. Буба. * гьуьрметдин грамота урус: почётная грамота] сущ. сада ийизвай кIвалах хъсан еридинди тирвиляй адаз (санал кIвалахзавайбурун патай) гьуьрмет къалурзавай чар. Къазибег Шукурбеговичан гьакъисагъ зегьмет Дагъустандин кулътурадин министерстводи... са шумудра гьуьрметдин грамотайралди къейднава. А. Камилов. Мелгьем цазвайди. * гьуьрметдин тIвар {урус: почётное звание] сущ. Гьакъисагъ зегьметдин лишан тир тIвар. Дагъустандин республикадин кулътурадин лайихлу работник лагьай гьуьрметдин тIвар гана. А. Камилов. Мелгьем цазвайди. ГЬУЬРМЕТДИВ || ГЬУЬРМЕТДИВДИ || ГЬУЬРМЕТРИВДИ нар. гьуьрмет(ар) аваз. - Вахъ вуч хьана, я Къурбан, Лагьана лап гьуьрметдив. X. Т. Сунани Къурбан. За гилани поэзиядай семинардин руководитель шаир Лев Ошанин гъуьрметдивди рикIел хкизва. А. Къ. Дагъустан шаиррин уьлкве яз ама. Зун абуру еке гьуьрметривди кьабулна. Гь. Къ. Къилинж Къемер. Герейханован совхозда гъуьрметдивди кьада ви тIвар. Ш. Ю. Шихали Юсуфоваз. Салам гана, ракIарай таниш тушир кас атана акур ада, вичин гъилевай нажах гъварциз яна хьиз, гъуьрметдивди гъил къун, кIвализ теклифна. ЛГ, 2003, 16.I. ГЬУЬРМЕТЛУ прил. гьуьрметдин гьиссер авай. Ам виридаз гьуьрметлу я, Виридаз пара кIанда. А. Ф. Зарбачи Гьасан.. - Илисай чилин циф авай юкъуз вуна, гьуьрметлу имам, нисинин капI ийидай вахт гьикI чирда? Гь. Къ. Къилинж Къемер. - Ваъ, гьуьрметлу судья, заз къалурнавай тахсиркарвал за дуьзди яз гьисабзавач, - жаваб гана Сефихана. Я. Къ. Юристдин дафтардай. ГЬУЬРМЕТЛУБУР 1 гьуьрметлу прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма. Стхаяр гзаф гьуьрметлубур тир. Р. ГЬУЬРМЕТЛУБУР 2 сущ.; -у, -а; гьуьрметлубур прилагательнидикай хьанвай существительное; чпчин арада гьуьрмет авай ва я чпиз масадбурур гьуьрмет ийизвай ксар. -Зи гьуьрметлубур, душман чалай гужлу я, куьн гьелелиг ачух женгериз экъечIмир, игитар хуьх! 3. Гь. Лезгийрин риваят. ГЬУЬРМЕТЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера гьуьрметлу тир гьал. Адаз [С. Сулейманаз. - А. Г.] кIвале, хуьре, межлисра кьайда, анра авай инсанрин арада гьуьрметлувал кIаниди, виридаз чида. Къ. М. Манияр, манияр. ГЬУЬРМЕТЛУВИЛЕЛДИ нар. гьуьрметлувал хас яз. ГъвечIи-чIехидахъ галаз лап гьуьрметлувилелди рекье физ чидай кас я. 3. Э. Булахдал. Синонимар: гьуьрметлудаказ, гьуьрметлуз. ГЬУЬРМЕТЛУДАКАЗ нар. гьуьрметлу яз. Синонимар: гьуьрметлувилелди, гьуьрметлуз. ГЬУЬРМЕТЛУДИ 1 гьуьрметлу прилагательнидин теквилин кьадардин форма. ГЬУЬРМЕТЛУДИ 2 сущ.; -а, -а; гьуьрметлуди прилагательнидикай хьанвай существительное; масадбурун патай гьуьрмет авайди. ГЬУЬРМЕТЛУ3 нар. гьуьрметлу яз. Синонимар: гъуьрметлудаказ, гьуьрметлувилелди. ГЬУЬРМЕТУН гл., ни низ-квез; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; гьуьрмет авун, гьуьрмет тавун, гьуьрмет тахвун, гьуьрмет хъийимир гьуьрмет авун. Са кIусни гуж авай туш ви гафарихъ, Гьуьрметзава къе заз кесиб халкьари X. Т. Экуь варз. Кьуьзуьвилиз гьуьрметдай вахт атанва... И. И. Инсан. За зи рагьметлу бубадин весияр кьилиз акъудзава ва абуруз екез гьуьрметзава. ЛГ, 2001, 9. VIII. ГЬУЬРУЬ кил. ГЬУЬРИ. ГЬУЬРУЬЯТВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери гьуьруьят тир гьал. Лап шад хуррам хьана фяле, Гьуьруьятвал кьуна гъиле. С. С. Бязи ахмакьар. ГЬЯД араб, сущ.;, -ди, -да; -ар, -ри, -ра гьафтедин ислен йикъалай вилик, киш йикъалай гуьгъуьнин югъ. Гъяд, саласа, юкъуз гьафте Хьунухь вуч кIвалах я, Къафкъаз? С. С. Къафкъаз. Гьяддин йикъан и пакамахъ Али, адет хьанвайвал, фад къарагънач... Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. Гъяд я къе. ТIазва кьил къадарсуз. А. Къ. Жувакай са гьафтедин зарафатдин шиирар. Гьяддин юкъуз аяларни галаз зун Магьачкъаладиз атана. Гь. Къазиев. Ихьтин олимпиада жедани? || ЛГ, 2002,26. IV. Синоним: базар(югъ). ГЬЯЖ кил. ГЬАЖ. ГЬЯЗ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хуш, ашкъи. - Са хабарни. Пакамалай няналди ламарин гуьгъуьна хьана, - гъяз авачиз лагьана Самбура. Гь. Къ. Къилинж Къемер. * гьяз татун гл., низ никай-квекай хуш яз тахьун. ГъинвачтIани ам шегьерда яшамиш жезва, гьавиляй адаз ина гьяз къвезвач, хиялна за. Я. Я. Агалай сандух. Атлуханаз вахан шелдикай гьяз къвезвачир. 3. Гь. Бубадин кIвал. Абуруз чеб кваз такьадайбурукай артух гьяз къведач. Б. Гь. Заз эвера. ГЬЯЛ: * гьял авун гл., ни вуч са месэладал эхир гъидай къарар кьабулун. Атанвай лап жавабдарлу са вахт. Цадай вахтни жезвай лап зулун тумар, Гъял ийидай лежбер халкьдин кесиб бахт. А. Ф. КьатI-кьатI авур зунжурар. ГЬЯЛУН 1 гл., ни вуч -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; гъял авун, гъял тавун, гъял тахвун, гъял хъийимир са месэладал эхир гъидай къарар кьабулун. Халкьдикай кхьизвай гьар са кас къагьриман хьун чарасуз я. Чи дердияр чна гьялна кIанда. Гь. Къ. Гьялнавач за гьеле гьар са месэла. Зи хивевай - буйругънавай Аллагьди. Б. С. ЖедатIа ша куьмека. Виликдай поэзиядин, прозадин, критикадин макъалайрин умуми кIватIалар хьайитIани акъатдай. Месэлаяр эцигдай ва гьялдай, къиметар гудай. А. Къ. Дагъустан шаиррин уьлкве яз ама. Гьар сеферда Теймур Алихановакай суьгьбет авурла, адан мукьва дустарикай тир чи гьуьрметлу шаир Забит Ризванова лугьуда: «ЧIехи кас тир, асул къагьриман тир. Къе халкьдин дердияр гъялун патал чаз Теймур Алиханов хьтин кьагьриманар кIанда». М. М. Лезги тIвар алатIа. Каспи гьуьлуьн къерех кьун хейлин тIимил къуватралдини гьялиз жезвай. А. Бутаев. Гьажи-Давуд ва лезгийрин азад женгер. ГЬЯЛУН 2 гл., ни вуч -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; гьял авун, гьял тавун, гъял тахвун, гьял хъийимир гзаф ругун, гзаф ргана хъуьтуьларун. * хам гьялун. ГЬЯРКЬУЬ прил. гуьтIуь гафуниз акси манадин гаф. ЦIилин юкь ваз гьяркьуь майдан я, Керим. Е. Э. Пагьливан Керим.... а гьайбатлу никIин рангарал Гьажикъайиб халудин ракьарини гарари къумраларнавай ишигълу гьяркьуь чин аквазва. К. М. За квез ахъайда... Цпа гьяркьуь фер ганвай. А. А. Пад хьайи рагъ. БалкIан карвандилай алудиз алахъзава, амма жезвач: рехъ дар я, девейрин парар гьяркьуь. Гь. Къ. Къилинж Къемер. Ягьйадал деведин сун парталар алай, юкьвани тумаждин гьяркьуь чIул авай. МАШХ. Синоним: гегьенш, генг, фирягь, шегьре. Антоним: гуьтIуь * гьяркьуь авун гл., ни вуч гьяркьуь гьалдиз гъун. Шалвар гзаф гьяркьуь авунва. Р. * гьяркьуь хьун гл., вуч гьяркьуь гьалдиз атун. - Залумдин руш! Вавай и перем бегьемвилелди чуьхуьз кьванни хьаначирни, дуьгмеярни гьяркьуь хьанва! 3. Гь. Уьмуьрдин сирнав. ГЬЯРКЬУЬВАЛ сущ -или, -иле; -илер, -илери, -илера... Гьажикьасум халудин чардахдин виликай са кам гьяркьуьвал авай хвал авахьзава. 3. Гь. Хвал. Рехъ 15 метрдин гьяркьуь ийида, юкъвайни пуд метрдин гьяркьуьвал аваз къацу зул цада. ЛГ, 2001, 22. II. Синонимар: гегьеншвал, генгвал, фирягьвал. Антоним: гуьтIуьвал ГЬЯРКЬУЬДАКАЗ нар. гьяркьуьвал хас яз. Кьвед лагьай гам ада гьяркьуьдаказ храна. Р. Синонимар: гегьеншдаказ, гьяркьуьз, фирягьдаказ. Антонимар: гуьтIуьдаказ, гуьтIуьз. ГЬЯРКЬУЬ3 нар. гьяркьуь яз. Синонимар: гегьеншдаказ, гьяркьуьдаказ, фирягьдаказ, фирягьдиз. Антонимар: гуьтIуьдаказ, гуьтIуьз. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 |
| |||||||
|
