| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка * вил галаз хьун гл 1) нин нихъ-квехъ акуна кIан хьун, тамарзу хьун. Мехъер авур са вацралай Гуьлзаран отпуск куьтягь хьана. Рушни гада садахъ садан вил галамаз гъарикI хьуниз мажбур жезва. Н. А. Вагьанда къванер. Зи вил дидедихъ гала. Р. Вил галама кьаматдихъ зи, тахсир квачиз кьур бубадин... Ас. М. Гъезелар. 2) нин нихъ-квехъ кIан хьун. [Дилбер]. Вун хандин гъиле гьатна, хаинди ви кьилел са дуьшуьш гъанвайди кьатIана, зун, Дуьньядихъ зерре вил галамачиз, кьисас къахчун патал залумдин мукьув фенай. X. Т., Къ. М. Ашукь Саид. Пакад йикъак вил галатIа, Дагъ атIутI къе. 3. Р. Дагъ атIутI. Зал чан аламаз, вуна мехъерар авунихъ зи вил гала. Н. А Къимет тецигай муьгьуьббат. [Зейнаб]. Жуван бицIи хтул метIерал эцигна, лайлаяр ягъунихъ, пагъ, акьван зи вил гала хьи! А. Р. Я. Я. Хендедадин мехъер. Ажеб хъсан затI я мектеб, Гьанихъ гала зи вил, диде. С. С. Дидедиз. Галамачиз уьмуьрдихъ вил, Атанвай зун къаядал. А. Къ. Галамачиз уьмуьрдихъ вил... Синонимар: вил акъатун, вил цIурун. 3) нин нихъ. муьгьуьббатдин гьиссер хьун. Эрзиман я галаз вахъ вил, Вун къаршидал алаз кIан я. Е. Э. Акваз кIан я. Чар кхьена сада заз: «Я руш, вахъ зи вил гала ». Л. Н. АгъузайтIа чIуру я. * вил кутун гл., ни ник 1) тахсиркар авун, багьнаяр кутаз алахъун. Седридик вил кутунвайбур эхи ийиз хьайи агьалийривай кьуьзуь бубадал гъил чIугун эхи ийиз хьанач. Инсанрин гуьгьуьлар садлагьана дегиш хьана. А. А. Лезгияр. Гила бес тир. Гьикьван эхда? Гьикьван намуслу инсандик вил кутаз жеда? Гьуьрмет гьикьван хуьда? А. А. Лезгияр. 2) кIан хьун, къачудай фикир хьун. - Орден гьич. Ам вавай садавайни къакъудиз хъижедач. Амма фермада авай яру пайдахдик чи чубанри вил кутунва. И кар ваз чир хьухь. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. Низ чида, адак вил кутунвай шумуд аватIа. Н. И. Гьакимрин папар. * вил къягъун [кягъун нугъ.] гл., ни нихъай-квехъай ( никай-квекай; нугъ.) кичIе хьун. Жабаран чатук кIаш худда авай, макъунал кIвенкI ийизвай. Амма абуру тама-тара амай къачагъ-къуччагъдихъай вил къязамай. 3. Э. Йифен тIурфан. Сабир вичин идарада хьун адаз кIанзавачир. Къайитмаза ахпа са арадилай ам вичин чкадал эцигунихъай вил къязавай. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Ажузвал, юлдаш Къарибов, за садрани хиве кьурди туш, я инлай кьулухъни кьадач. - Хьайила, бес, вуна квекай вил къязава? Белки, юлдаш Бабаева, вавай гъуьлуьн ихтияр авачиз гаф гуз жезвачтIа гьа?! Б. Гь. Къарид руш. Гьеле гъвечIи чIавуз санал кIелзавай гадайрини кваз адакай вил къдай. Б. Гь. Заз эвера. Хьайила, бес вуна квекай вил кязава? Б. Гь. Къарид руш. Синоним: вил ягъун. * вил къекъуьрун [экъуьрун] гл., ни кве; са тайин мурад аваз, къаст аваз килигун. И алахьай гатун пакамахъ Тамама инихъ-анихъ цава вил къекъуьрна. Гь. М. Ирид къаш. За дагълара вил къекъуьрна, зи яр Гуьлпери. А. Ал. Зи яр Гуьлпери. Эверунин ванцел Риза акъат тавурла, и шейтIан гьикI хьана лугьуз, пата-къерехда вил экъуьрдай. А. Ф. Риза. Мад Мерзият чин чуьхуьз къецел экъечIна. Сергей Степановича вич яшамиш жедай кIвале вил экъуьриз башламишна. Гь. М. Чи бахт чи гъиле ава. Синонимар: вил экуь авун, вил экъуьрун. * вил кIакI тавун гл., ни ксун тавун, ахвар тавун. Экв жедалди вил кIакI тавур бубади Аминатаз вичин кьилив эверна. Б. С. Дагъвиликай риваят. Синоним: вил вилик кя тавун. * вил кIвадарун гл., ни никай-квекай килигун, тамашун (са къаст аваз). Бюродин членри тахсиркар, кац хьиз, ракIарив акъвазнавай Мусабегакай вил кIвадарна. Б. Гь. Къарид руш. Синоним: вил акъадарун. * вил пата аваз хьун гл., нин. 1) авай гьалдал ва я гвай шейинал рази тахьана, а гьал ва я шей дегишарун патал маса (чIуру) рекьер жагъуриз алахъун. За ваз гьеле вун иниз галаз къведалди лагьанай ва гила мад сеферда хълагьзава: эгер вил патаваз, къе атана пака хъфидайди ятIа, гьавая зи илгьам зай мийир. ИйидатIа, ая кIвалах рикIивай. ТахьайтIа, уфт! Б. Гь. Заз эвера. 2) шевривал, явавал авун. Абур вири гьа са кицIер я. А итимар тIвар алай буьнуьгатар. Абурун вил гьамиша пата авайди я. Н. И. Гьакимрин папар. Фадлай адан гъуьлуьн вил пата ава. Р. Синоним: вил патаз ягъун. * вил пата хьун гл., нин чIуру рекье хьун, ашнабазвиле хьун. Чарадан зегьметдикай чуьнуьх тавуна яшамиш вуж жезва? Къачун чна чи райподин председатель... Бухгалтер? Отдел кадри? Са гафуналди, патан гъил квачирди авач, пата вил авачирдини. С. КичIеди кицIи кьада. ЧIуру рекье гъатайтIа, ЧIуран каци хуьрай вун. Ви вил пата хьайитIа, Патал хуьре кьирай вун. Ш. Ю. Мехъер юкъуз кьирай вун. * вил патаз ягъун гл, ни; шевривал, явавал авун. Заз ван хьайивал, Сефера патаз вил ягъизвалда. 3. Э. Арифдиз ишара. КIандани ваз ашна жегьил? Хъивегьдани мад патаз вил? Къ. М. Пата вил авай регъуьхбан ва адан фендигар свас. Синоним: вил пата аваз хьун. * вил рекье аваз хьун гл., нин хтун гуьзлемишун. Хквезвач гъуьл, кI валяй фейи, Папан вил рекье хьанва. И. Гь. Рекьелла вил. ЯтIани вун ягъамир, яр, Ви рекье зи вилер ама. АкI ви хатур хаз жеч завай, рикIяй рикIиз рекьер ама. И. Имиралиев. Вавни икьван наз жедани! * вил рекьел [ракIарал] алаз хьун гл., нин гуьзлемишиз хьун. МичIи жедалди рекьел вил алаз акъвазай Велидбурун вил атIана. 3. Э. Муькъвел гелер. Чпиз недай са кIус фан ва вилер ракIарал алаз кIвале амай хизанриз рахкурдай садкьве киле гъуьруьн, техилдин гуьгъуьна аваз Мислим ва адан къелечи юлдашар Дагъустандин, Азербайжандин гзаф хуьрериз акъатна. Б. Гь. Эгер дагълариз чIал чидайтIа. * вил рекьи тухун гл., нин мугьман къведайди гьисс авун. [Гуьлселем] Я Сад Аллагь, къенин югъди зи вил рекьи тухузвай, пакамахъ кIвалер михьдайлани мугьманхашни акуна. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. * вил тух тахьун кил. вил ацIун тавун. * вил тун [ттун] гл., ни кве. темягь авун. Заз Сардаран девлетда вил туна къвезвайди кIанзавач эхир. Гь. Къ. Свас. * вил хкIадай прил.,; вуч бегенмиш жедай, къимет авай. КьацIай банкаярни тарелкаяр алай стол, сад-садан винелай костюмарни перемар вегьенвай кьве иски стул, руквади кьунвай кьуд-вад ктаб алай тумбочка ва мад... мад кIвале вил хкIадай затI авачир. Б. Гь. Са кIвале. * вил хукIун гл., нин ник-квек. 1) са жизви акун; дуьшуьшдай акун. Вун акъвазна пенжердаваз, Зи са вил хукIуна ялгъуз. Е. Э. Вун авачир... Яру дагълар, чар булахар, Дуьз лагь, куь вил хукIуначни? Жавагьир я зи ярдин тIвар, Квез а жейран акуначни? Ш. Къ. Квез зи жейран акуначни? 2) са гьихьтин ятIани лишандалди фикир желб авун, акун. Солдатди мад дишегьлийрин жергеда вил экъуьрна. Ингье, сарушак адан вил хукIуна. 3. Э. Йифен тIурфан. Рагьимата 1928 - йисан гатуз Буйнакскда учителар гьазурдай курсара кIелзавайла, адак музыкант Абрамянцан вил хукIунвай. 3. Э. Рагьимат. * вил хуькуьрун гл., ни ник жуван къастар къалур тийиз са низ-квез ятIани килигун, а затI хкягъун патал килигун. Ваз муьгьуьббат жагъуриз кIанзаватIа, мукьвал-мукьвал рушарик вил хуькуьра. Къ. А. Свас. Ашукь хьана Гагаринар -гадаяр Цавун аршда, вил хуькуьриз гуьзелрик. Д. А. Жегьил чубан. * вил хьун гл. 1) нин нихъ-квехъ. акуна кIан хьун. Туьркменистандин шартIарани рабочий Сулейманавай дурум гуз хьанач. ЦIаяри кьурхутмишзавай. Вичинни хайи хуьруьхъ вил хьанвай. Эвленмиш жедай вахтни тир. А. А. СтIал Сулейман. Хуьруьхъ адан артух вил жедачир, ам тамув вердиш хьанвай. 3. Гь. Ахварай авудай аваз. 2) нин нихъ ( ник), квехъ ( квек) жуваз кIан хьун. Гатун юкъуз чими, сериндихъ вил хьайила, Азиз руш, на, рагъ вуч затI я икьван къати, лугьумир. И. Гь. Гатун юкъуз... 3) нин кве ( квел) темягь авун, жуваз къачуз кIан хьун. Гьарам затIунал вил жемир. Ф. Къагьриманан тухумдин вил чарадан затIуна хьайиди туш, лагъана эхирдай бубадини. А. М. Секинсуз йиф. * вил-чин ахкун тавун гл., низ ажугълу хьун, дериндай хъел куткун. Ада вич, вил-чин ахкун тавуна, мерейрин кармашдай цацар алай куллухриз кьилихъди вегьена. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. * вил экуь авун гл., ни са нихъ ва я квехъ ятIани къекъуьн, ам жагъуриз гьерекатар авун. Мердан: Валлагь, стха Къурбан, чна гзаф вил экуь авуна, са рабетлу кьил жагъидатIа лугьуз, мад и мукьварал куь рушалай лайихлу тирди чаз жагъанач. Гь. Гь. Адетдин къармахра. Синоним: вил къекъуьрун [экъуьрун]. * вил эцигун гл. 1) ни, нел гуьзлемишун. Са геж хьайи шаирдал вил эцигна, Дем башламиш тийиз, вири секин тир. И. Гь. Хъсан шаирар. Шагьдагъларин шагьвардилай Авахьзавай чан къайи яд, Шихрагьимал вил эцигна, Къайи кIвале кузвай Саяд. С. Саяд. Сад - Шихкерим, сад я - Саяд. 2) ни нел, квел умуд кутун. Жергедин руша адаз [Салманаз] майил авун лазим тир. Амма акI хьаначир... Руша, кьве рикIин яз, куьрелди лагьанай: - Вуна зал вил эцигмир. 3. Э. Рамзият. Кьилди са чи тракторрал Эциг тавуна абуру вил. Сана цан цазва куьтенрал Ягъиз никIин и кьил, а кьил. А. Ф. Эм-Тэ-Эс. * вил ягъун гл. 1) ни низ, квез са уьтери килигун; килигун. Нагагь аватиз хьайитIа вун чархалай, Пара хийир къачур итимар валай Вил ваз ягъиз кагьатда яргъалай, Гъилгъилизни муьгътеж тахьуй, стхаяр. Е. Э. Стхаяр. Ада ара-бир Къурбаназни вил ягъизвай. Н. А. Кьве рикIин хиялар. Гуьлдестедени учителри чпи чпиз вил яна, ахпа абур классриз тамашиз фена. Н. А. Кьве рикIин хиялар. Эминан яратмишунарни, сифте яз вил ягъайла, куьгьне хьанваз аквада. А. А. Етим Эмин. 2) ни низ-квез. гелкъуьн; муьгьуьббат малумариз алахъун. Вил ягъизва къарид вичин къужадиз. Гьава къачуз физва абур бахчадиз. Ш-Э. М. Хизанда. Абайхь! Минет, дад хьурай, свас, зи кIаниди, зи яр масан! Вил хъиядач за масадаз, Абайхь, кьена! Аман, аман! Къ. М. Пата вил авай регъуьхбан ва адан фендигар свас. 3) ни нихъай ( никай), квехъай ( квекай) кичIе хьун. Абуру Асланан кIаш хьтин гъутукай вил ягъиз хьана. 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Алипулата директор Къасумахъай гзаф вил ягъизвай. 3. Э. Трактористдин мехъер. 4) куь катдайла балкIанди кам явашарун (къурху хьана), кухунун. Хвейи шив жеда. Ам лап зирекни я, гуьрчегни я. Хуррам хвейи са бязибурук са кимивал тахьун намумкин я: я ада вил яда, я ада кек яда. 3. Э. Рамзият. * виле аваз (вилеваз) такун гл., низ вуж бегенмиш тахьун. Ваз Везир вилеваз аквазвач. Къени галстук тваз тийижир вуна Везиракай къабачи авунва. Н. А. Гуьлдесте. * виле аквадай прил.,; вуч бегенмиш жедай, са бубат къимет авай. Кафирди адан кIвале виле аквадай затIни тунач. Р. Синоним: гъил галкIидай. * виле-кьиле [гъиле] аваз хьун гл., вуж нин авторитету хьун, гьисаба хьун. Будах виле-кьиле авачир мешебеги ятIани, дуьнья акунвай акьуллу кас я. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. * вилел (вилерал) нагъв (накъвар алаз) алаз хьун гл., нин перишан, ишехьдай гьалда хьун. Адан рагъэкъечIдай патал рагъ ала, Муькуь пата халкьдин вилел нагъв ала. Ш-Э. Мурадов. Бахтсуз дишегьли. Са ара фейила, Дашдемиран пабни руш хтана. Абурун кьведан вилерални нагъв алай. Н. А. Шагьмар. Вилерал нагъв ала чIехи бубадин, Мецел гьарай ала рехи дидедин. Б. С. Чуьнгуьрдин риваят. Авай авачир вири шейэр гъуьлуь гваз хъфенвай ичIи кIвале вилерал накъвар алаз аялар кьецIил чилел къаткурзавай арада, Зинаида Касьяновнадин кIвализ хуьруьн агьалийрин са десте атана. Б. Гь. Халкьдин къажгъан муркIадал ргада * вилер акъатдайвал килигун [тамашун] гл., вуж низ-квез, гьиниз лап дикъетдивди ва яргъал вахтуналди килигун. За жаваб гана: «Зун тамашачийриз виш сеферда вилер акъатдайвал килигна, амма абурук чун къекъвезвай, чна ахтармишзавай кифир квачир... ам заз цIуд йисалайни чир жеда». Къ. М. Майордин тапшуругъ. Акъатзава вилер зи тамашдай кьван рекьериз. А. Ал. Акъатзава. Акъатзава вилер зи Тамашдай кьван рекьериз... А. Ал. Акъатзава. Чан зи азиз хва! Чан зи азиз руш! Квез мехъерар мубаракрай! И югъ гуьзлемишиз зи вилер акъатна! Н. А. Сифте кьван. * вилер акъатрай! межд. къаргъишдин са жуьре. ТакуртIа гьей чпиз, Вилер акъатрай! Жагъун тавуртIа, куьн рикI аватрай! Ф. * вилер акьалун 1 гл., ни лазим тир фикир тагун. Эгер цIийи кIвалер эцигдай чилин гьакъиндай къе вацIуд-цIувад заявление ганватIа, ихьтин заявленияр гудайбур мадни, мадни жеда. И ашкара тир кардал вилер акьална виже къведач. 3. Э. Ишигълаван дере. Ви наз гудай рахунрихъ за яб акалнай, Амма за ви къилихриз вилер акьалнай. Ш-Э. М. Къизил тупIал. Лезгийрин писателрин секциядин патай куьмек тахьайла, редактордини вилер акьална къул чIугурла, зайиф шиирар акъатзава... Гь. М. Шаирдин фикирар. * вилер акьалун 2 гл., ни кьин, чан аламукь тавун. Вичин патав агатнавайди иеси тирди чир хьайи кицIи ада хурчарар вахчун патал са жизви кьил хкажна. Ахпа ада гьамишалугъ яз вилер акьална. Б. Гь. Гуьдек. Дидеди уьмуьрлух акьалнай вилер. Инсанри язухдив агъузнай кьилер. Ш-Э. М. Бахтсуз дишегьли. $ Душмандин гуьлледик ярх хьана дяведа, Жидадал эцигна залан тир уьткем кьил. Юлдашар акъвазна къарадал жергеда, Акьална къе вуна къизмиш тир катран вил. А. Ф. Инкъилабчидин кьиникь. Синоним: а дуьньядиз фин. * вилер аладарун гл. 1) ни нелай, квелай килигун (разивал кваз). Зунни Зуьгьре акун кумаз, ада сифте еке мягьтелвилер авуна вилер аладарна..., ахпа кIевиз шехьна. Къ. М. Птул руш. [Рагьим]. Чи гадайри лугьузва: Рагьим буба, ви виш йисалай алатнава, вун чи хуьруьн гьуьрметлу агьсакъал я, къачуз пенсия, жуван хтулрилай, птулрилай вилер аладариз, са патал ацукь. Къ. М, Урусатдин цуьк. 2) ни-куь нин дамах кутун, такабурлу авун. - Вири пенсионеррин фитнедин кар я, юлдаш Бабаева. Гьавая кьвезвай пулуни абурун вилер аладарнава. Б. Гь. Къарид руш. * вил(ер) алаз хьун гл. 1) нин нел-квел килигун. Аквар кьван чкадиз вилер алаз фида вун зи, Рахан тийиз зун туна ман, алагуьзли. Е. Э. Алагуьзлидиз. Вирида кIвачел къарагъна Махсудан гъил кьаз хушбеш авуна. Ахпа вири кисна, Махсудал вил алаз акъвазна. 3. Э. Муькъвел гелер. 2) нин нел-квел килигун, гелкъуьн, гуьзчивал авун. Хъвера, шад хьухь, чан бала! Вал дидедин вил ала. Ф. 3) нин нел-квел гуьзлемишун, умуд кутун. А вуна лугьузвай премидал вил алаз акъвазайтIа, гад гарал фида. Б. Гь. Заз эвера. 4) нин нел умуд кутун, жуванди хьун кIан хьун, муьгьуьббатдин гьиссериз жаваб гун, кIан хьун. Гьикьван хьуй зи чарадал вил? Тавар суна жуваз кIан я. Е. Э. Акваз кIан я. Ява паб хьиз арадаллай, Даим вил чарадаллай, Им вуч яргъи «яхул даллай», АкьалтI тийир мах я, Кавказ. С. С. Кавказ. Зи ширин чан батмиш хьана, Гуьлбаладал вилер алаз. Ф. 5) нин-куьн нел-квел жувахъни аваз хьун кIан хьун. Гьарам затIунал вил жемир. Ф. Ахьтин нямет туна кIвале, Бес мад ви вил квел хьана хьи. Е. Э. Вирт квахьайдаз. И зегьметкеш кесиб эллер, Азадвилел алаз вилер, Чи советди гана чилер, туькIуьрнай кIвалах, Дагъустан. С. С. Дагъустан. Дидени зи чубандин руш, Агъзур кеспи гвайди я, Вил алайд туш вич вичелай КIвализ къведай девлетдал. И. Гь. Гзаф крар авуна за. 6) нин нел-квел гуьзлемишун. Жафера вичел алай бурж хкидатIа лугьуз, фекьидин вил алай. А. Ф. Бубадин веси. Вири суьруь атунал вил алаз акъвазнавай. Н. А. Шагьмар. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
| |||||||
|
