| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка БАХ рах., сущ.; -ди, -да 1) диде. Дердерикай хабар кьадай Вахь бубани бах хьуй, Къариб. Ф. Бах гзаф умуми, мергъяматлу, акьуллу, нив ГьикI рахадатIа чидай, гъиляй гьар са кар-кеспи къведай, хуьре гьуьрмет, къимет авай дишегьли я. X. Ш. Ирид виш йисалайни гзаф. - Чаз, бах, Ленинграддай чар хтана. Университетдиз ша лагьанва. Н. А. Кьве рикIин хиялар. 2) чIехи вах. Синоним: бажи, диде, де, мама. БАХА шиир, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра гуьзел дишегьли. Я баха, вун нин баха я, Чинал гъвечIи хал алайди? Ф. БАХАРА фарс, прил. цла гурмагъ авай, кьетIен жуьредин пич. Пични бахара я, френг чешне я. Е. Э. Алкьвадар Гьасан эфендидин цIийи кIвалериз. БАХИ фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра парчадай, парталдай гьалуналди вахтуналди тухванвай цIар. * бахи ягъун гл., ни бахи тухун, бахидин цIар авун. БАХЛУ куьгь., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 18-19- виш йисара Ахцегъай маса хуьрериз гъуьлуьз тухузвай руш. ГьакI абуру ( ахцегьвийри -: А. Г. ) бахлу" тIвар алаз, чпикай руш хуьруьн чкада гъуьлуьз гуз хьайитIа, 3 манат пул къачудай. К, 1990, 23. XII. БАХТ фарс, сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара 1) уьмуьрдал лап вини дережада разивал ийиз жедай гьисс. ХупI шад хуррам тушни вун ви бахтунал. Е. Э. Билбил. Инсандин бахт я терезралди, я якIваралди, я пуларалди алцумиз жедач. Ш. Къ. Керчек гафар. Ягь яни вун, намус яни лезгивал?! Вун бахтунихъ къекъвезвач, куьз лагьайтIа Бахт багъишиз гьазур я - вун жагъайдаз. А. Къ. Дишегьлияр; 2) агалкьун(ар), рикI шадардай кIвалахар. Акьул, гъейрат течир касдиз вацIар хьиз бахт хьунухь вуч я. Е. Э. Гьажимурад эфендидиз. Халкь маса гуз къазанмишай Бахтуникай бахт жедайд туш. Ф. Н. Жедайд туш. Бахт бедбахтвилелай гуьгъуьниз къведа. 3. Р. Веси. * бахт фин гл.; нин пис нетижадин дуьшуьшар кьилел атун. Жуван бахт фейи а макъам, КIватI жез вичел хажалат, гъам, Аштерхандиз тухвайтIан хам, Абасдин къачуз амукьдач. С. С. Бендедин рикI тахьуй тешвиш. * бахтабахт нар. дуьшуьшдай <хьиз>, умуд квачиз. Четин кар я хьунухь башчи, Азадвилни я бахтабахт. Ш. Ш. Шиирривай. * бахтабахт лагьана нар. хаталу кардиз жуьрэт авуна. Бахтабахт лагьана фена. Р. * бахтунай хьиз нар. гуьзлемиш тавуна, фикирдани авачиз. Мешебеги Даниялни адан хва Шангъар тамай хуькведайла, абурун бахтунай хьиз, агъадихъай са машин хтана. А. Сайд. Гьуьндуьшкадин шараг. Бахтунай хьиз, дяведани адакай Украинадин тамара партизан хьанай. 3. Гь. Ахварай авудай аваз. Бахтунай хьиз арзаяр ахтармишиз къвезвайбур дуьз инсанар яз хьанай. ЛГ, 2003,22. II. * бахтуни гъун [атIун] гл., нин гуьзлемиш тавур шад хабар, кар хьун. Амма зи Уьмуьрда сифтени-сифте зи бахтуни гъана. С. С. Жувакай ихтилат. Гъахьняй адан бахтуни гьич гъизвачир - Къадардилай артух намус квай адак. А. Къ. Баллада. Ви бахтуни гъайи чIавуз, Къуллугъ чIехи хьайи чIавуз, Ички пара хъвайи чIавуз Вири фида рикIелай. Ж. Вири фида рикIелай. ЦицIибар хьтин 8 аял галаз амукьай бубадин бахтуни гъана. ЛГ, 2003, 8. V. * бахтуни чин гун [къалурун] гл.; низ шад хабар, кар хьун. БАХТАВАР 1 фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) бахт(ар) авайди. Гьала гила жуван девран, бахтавар. Е. Э. Билбил. Бахтаваррин шад нагъмайрин ванериз, Зун амукьна хфетариз, гъамариз. Б. Э. Шеда зун. Бахтавар хьуй бубадин югъ, Акьуллу велед хьайитIа... С. С. Веледдиз. Гьамиша куьн шад бахтавар Хьуй куь уьмуьр, йифер-йикъар. М. А. Мирзалидиз. 2) ( Б чIехи гьарфунилай: Б) дишегьлидин хас тIвар - Бахтавар.. ГетIе кьуна Бахтавар Гьаятдиз физ эвичIна. Ф. Бахтавар. Няметан руш Бахтавар кIвалахдилай хтана. ЛХ, 1988, VI. БАХТАВАР 2 фарс, прил. 1) бахт(ар) авай. # ~ инсан, ~ руш; 2) мублагь. # ~ хуьр, ~ шегьер. БАХТАВАРВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера бахтавар тир гьал. И бахтаварвал за къанни цIуд лагьай йисара аннамишна. Къ. М. Экуь инсан. БАХТИКЪАРА туьрк, прил. бахт авачир, азиятри кьунвай, четинвилелди яшамиш жезвай.... заз герек автобусни и бахтикъара дишегьлидал вилер алаз атана фена. 3. Ф. Булахриз ятар хтурай. * бахтикъара авун гл., ни вуж бахт авачир, азиятри кьунвай, четинвилелди яшамиш жезвай гьалдиз гъун. Ада вичи вичин руш бахтикъара авуна. Р. Артистди Айдын бахтикъара авур обществодин адалатсузвал, инсафсузвал жанлудаказ, таъсирдайвал къалурнава. ЛГ, 2001,12. дек. * бахтикъара хьун гл., вуж бахт авачирди хьун. Гьич са касни бахтикъара тахьуй, гъей. Е. Э. Бахтсузвал Адаз вичин авайни авачир са велед хъсан чкада динж ийиз кIанзавай: адан вичин хсуси уьмуьр бахтикъара хьанвай - итим, ам туна, ченги галаз, шегьердиз катнавай. А. М. Киф атIайди. Минет я ваз: язух ша тIун кIанидан, Вахъ вил гала бахтикъара хьайидан. Ш. Къ. Язух ша тIун кIанидан. БАХТИКЪАРАВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери бахтикъара тир гьал. БАХТИКЪАРАВИЛЕЛДИ нар. бахтикъаравал хас яз. БАХТИКЪАРАДАКАЗ нар. бахтикъара яз. БАХТИКЪАРАВАЛ сущ. -или, -иле; -илер, -илери, -илера бахтикъара тир гьал. БАХТЛУ прил. 1) бахт(ар) авай. - Зун кьведра бахтлу кас я: за жуван уьмуьр аялризни шиирриз бахшна. М. Б. Ша чун таниш жен. 2) шад, вири патарихъай крар туькIвенвай. Гьисабнач за бахтлу йикъар уьмуьрдин, рикIелламач бахтсузбурун кьадарни. М. Б. РикIин интервью. Антоним: бахтсуз. * бахтлу авун гл., ни-куь вуж; бахт(ар) авай гьалдиз гъун. Кесибдивай вич гьакI бахтлу из жедач. Е. Э. Бахтсузвал. Тарихди вун бахтлу авуна, эй зи халкь. Гь. Къ. Четин бахт. * бахтлу хьуй! межд... 'бахт(ар) авайди хьуй' (адет яз яргъал рекьиз фидайдаз лугьуда) манадин ибара. * бахтлу хьун гл., бахт(ар) авайди хьун. Эхир кесиб Къагъриман бахтлу хьана... Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Махлукьатар бахтлу хьана, Метлеб ва мурад жагъана. М. А. Эллер. Бахтлу я къе сефигь, бати, Чапхунчини яланчи. Ф. Н. Мад атана. БАХТЛУБУР 1 бахтлу прилагательнидин гзафвилин форма. Агьзур сарин мурад-метлеб сад я чи: Бахтлубур хьун вири ватанэгьлияр! С. Шарвилидин невеяр. БАХТЛУБУР 2 бахтлу прилагательнидин гзафвилин кьадарда авай формадикай хьанвай существительное, -у, -а. Бахтлубуруз са куьникайни хабар жедач. Р. БАХТЛУВАЛ сущ., -или, -иле; -илер, -илери, -илера бахтлу тир гьал. Чанда кьуват, гъиле яракь, Гьахълувал тир вун. Зи уьмуьрдин гужлу къадакь, Бахтлувал тир вун. Ш. Т. Къуй, гьакI хьурай. Сабурдивди лугьудай заз дидеди: И дуьняда бахтлувал я са кар, хва, Ислягьвал хьун, Инсан текьин гуьлледи... Чилин винел таххьурай хар, хва. Ф. Н. Халкьдин вилик экъечIна, Н. Гьайдаров, 3. Назаралиев, Н. Аллагькъулиев, Гь. Шихагьмедов, Ф. Къазиагьмедов ва гзаф маса юлдашарни рахана, садвал, шадвал, мублагьвал, гурлувал, бахтлувал хьана кIанзавайди къейдна. Н. Меликов. Яран сувар меркезда. Къуй ви хизанда гьамиша шадвал ва хушбахтлувал хьурай... Адан веледри, образование, чирвилер къачуна, республикадин вузрани юкьван махсус образованидин кIелдай заведенийра кIвалахиз чпин чирвилер жегьил несилриз гуз ва гьа идалди бубадиз вафалувал къалурзава ва адан рикI шадарзава. ЛГ, 2001, 26. VII. Антоним: бахтсузвал. БАХТЛУВИЛЕЛДИ нар. бахтлувиле аваз. # ~ яшамиш хьун. Синоним: бахтлудаказ. Антоним: бахтсузвилелди. БАХТЛУВИЛИК(ДИ) нар. бахтлувилин гьиссдик кваз. Пак бахчадиз акъатда чун Бахтлувилик хесте яз. 3. Ш. Пуд лагьай вилаят БАХТЛУДАКАЗ нар. бахтлу гьалда аваз. Бахтлудаказ физвай йикъар, ВиртIедилай ширин тир. М. Аллан. Алпаб. Антоним: бахтсуздаказ. БАХТЛУДИ 1 прил. бахт авай. Са югъ кьванни бахтлуд такваз. шеда зун. Е. Э. Шеда зун. Антоним: бахтсузди. КIвалахдин юлдашри сада садаз мубаракар авуна, цIийи йис мадни бахтлуди, мадни агалкьунринди хьурай лагьана. 3. Э. Социалист Зегьметдин Герой Темирханов. БАХТЛУД(И) 2 бахтлуди прилагателънидикай хьанвай существительное, -да, -да; бахтар авайди. БАХТСУЗ прил. бахт авачир. # ~ аял, ~ уьмуьр, ~ девир. Антоним: бахтлу. * бахтсуз авун гл., ни вуж бахт авачир гьалдиз гъун. Дердини кьей дидеди вичин авай са рушни бахтсуз авуна. Р. Гила рикIел хкваш, Иса, Вуна зазни кьур са кьиса, свасвиле вахчуда лугьуз, АвунайтIа зун гьикI бахтсуз. - Эхь, дуст кас, зун я рекетир, Хиве кьуна ада эхир. Ш. Ю. «Кукудин къимет». [Селим]. Али стха, Андрианна бахтсуз ийидай ихтияр чаз авач. Н. И. Гьакимрин папар. * бахтсуз хьайи [диде]. дишегьлийрин экъуьгъун. Лал хьухь, бахтсуз хьайи вах! Вуна къуншияр кIватIда! Вуна вири хуьр чал хъуьруьрда... А. Къ. Хукац-Ханум. * бахтсуз хьун гл., вуж бахт авачир гьалдиз атун. Багълу я чи пенжер, дакIар, Басир ажуз хсусан тIвар, И багъри рикI я хьи кукIвар, Бахтсуз хьайи кьван аку тIун. М. А. Мегер гужар хьанан тIимил. Чун гьакIани бахтсуз хьанвайди бес я! А. С. Гуьрчегвилиз килигна паб гъайиди Бахтсуз жеда. И. Гь. Саяд. БАХТСУЗБУР 1 бахтсуз прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма; бахт авачирбур. «Ажайиб инсанар я лезгияр, - фикирна за. - Гьикьван абурук лезги руьгь, лезги ягь кватIа, гьакьван абурун къисметар четинбур, бахтсузбур, татугайбур жеда». А. Къ. Сад лагьай мехъер БАХТСУЗБУР 2 -у, -а; бахтсузбур прилагательнидикай арадиз атанвай существительнидин гзафвилин форма; бахт авачирбур. Гьисабнач за бахтлу йикъар уьмуьрдин, рикIелламач бахтсузбурун кьадарни. М. Б. РикIин интервью. БАХТСУЗВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера бахт авачирвал. Чи бахтузвал кьисмет тахьун тушни, яр. Е. Э. Тушни яр. Им я чаз бахтсузвал еке, Гъелекмир тIун на чи уьлкве. С. С. Урусатдиз. Девирдин куьгъ. не адетри Вал бахтсузвал гъана, Саяд. А. Аб. СтIал Саядаз. Эгер алакьдайтIа, бахтсузвилер тIимил жедай. 3. Гь. Уьмуьрдин сирнав. Антоним: бахтлувал. БАХТСУЗВИЛЕЛДИ нар. бахт авачир гьалда аваз. # ~ уьмуьр фин, ~ яшамиш хьун. Антоним: бахтлувилелди. БАХТСУЗДАКАЗ нар. бахт авачиз, бахтлу тушиз. Бахтсуздаказ зун дуьньядиз Вучиз гъана, душман диде! X. Т. Диде. Эгер за, а чIуру пIини фитIиниз, вири азабар эхнайтIа, зи Уьмуьрни цуруни чIуру хьана, бахтсуздаказ пуч жедай. Ш. И."Устулдаллай чIагъан хьтин"... Антоним: бахтлудаказ. БАХТСУЗДИ 1 бахтсуз прилагательнидин теквилин кьадардин форма. Адан вах гзаф бахтсузди я. Р. БАХТСУЗДИ 2 сущ.; -а, -а; бахтсузди прилагательнидикай арадиз атанвай существительное; бахт авачирди. БАХТСУЗУН гл., ни вуж -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; бахтсуз авун, бахтсуз тавун, бахтсуз тахвун, бахтсуз хъийимир бахт авачир гьалдиз гъун, четин уьмуьр жедай гьалдиз гъун. Дяведи ам бейхабардиз бахтсузнай... Ш. Т. Ватандин лувак. БАХЧА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра багъ. Женнет багъдин, бахчад бегьер... Кияр шив ваз мубарак хьуй. Е. Э. БалкIандин тариф. * аялрин бахча, къванцин бахча. БАХШ фарс, сущ. масадаз чухсагъул лугьуналди гузвай са вуч ятIани. Им зи патай ваз бахш. Р. * бахш авун гл., 1) ни низ-квез вуч масадаз вичин патай хъсан гьиссералди гун. Къуншиди заз са гъер бахш авуна. Р. 2) ни низ квез вуч талукьарун. Гзаф шаирри Самур вацIуз шиирар бахш авунва. Р. БАХШАНД фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра цIийи свасаз гададин мукьва-кьилийри гудай савкьат (адет яз, пулуналди). Заз апая бахшанд ганач, Хурда манат гъилевачиз. Кь. Афисат. Апаяз. БАХШУН гл., ни вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; бахш авун, бахш тавун, бахш тахвун, бахш хъийимир са вуч ятIани масадаз вичин патай хъсан гьиссералди гун. БахшнайтIа заз чилин вири базарар, Дегишдачир ви некьидин пIузарар. Ш. Къ. ЦIразва зун вилера ви. Заз уьмуьрди бахшзава хуш тIебиат... И. И, Инсан. Вахтар бушдиз акъудмир на, тади къачу, ахлад кIвализ, КIанибуруз мани бахша, вун чаз чидай Асеф ятIа. Ас. М. Гъезелар. БАХъУ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра кьуьзуь гамиш. Магьмутахуьр ала кIунтIал, Масдан бахъуд ли жед кIатIал. С. С. Куьредин цIерид хуьр. БАцИ: * бацибацариз акъатун кил. ПАЦ * паци-пацариз акъатун. * баци-баци! межд. чIарчIин гьайванриз эвердай гаф. «Бацибаци» авуна ада кьуназ эверна, кьун кIанз-дакIанз адаз килигна, амма патав атанач. А. Сайд. Кьисас. БАЦIи сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра цIегьрен бала. Суьруьда жеда хипер, кIелер, гьерер, цIегьер, кьунар, бацIияр. Куьре чIалан алифарни... жуз. Муьжуьд мам квай цIару кчаз ЦIегьрез хьиз бацIи жедайд туш. С. С. Жедайд туш. БАЦIУ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра гъвечIи гам, гибе. ХъуьтIуьн йикъара кьурушвияр цIун кIвалин юкьвал, кIвачер тIанурдиз авадарна, метIерилай бацIу вегьена, ширин суьгьбетариз, жикIияр квай чай хъваз ацукьдай. ЛГ, 1993, 16.II. Гам я, лугьуз, са бацIуни гваз атанвай. Р. БАЧIАХ прил. акахьай, эвягь тавурвиляй къайдасуз чIарар. Адан гъвечIи кьве чIулав вил гьа бармакдин бачIах чIарарикай кьве кьуьгъуьр хьиз хъуьруьн кваз Камилаз килигна. Гь. М. Им къван, им терез. БАЧIАХВАЛ сущ.; -или, -иле чIарарин акахьайвал, эвягь тавурвиляй къайдасуз гьал. БАЧIУХ прил. чупур. ЦIегьери гатанвай бачIух чин, кацин чин хьиз, агаж жедай. 3. Э. БАШ туьрк, сущ.; кьил. * баша-баш нар. кьилера-кьил. * баша фин гл., вуч кьилиз акъатун. Адан фикирар баша фенач. Р. * баш сагъ хьуй ( хьурай)1) кьейидан мукьва-кьилийриз лугьудай ибара. Куь баш сагъ хьуй, амай зи дустар вири. КI. Гьабибуллагь. Ваба азардиз. 2) са касди масадавай авур тIалабуниз «башуьсте» лагьай гафуниз жаваб яз хълагьдай ибара. За вавай ийидай са тIалабун авай... Баш сагъ хьуй... Чна кьил некягъ авуна кIанзава. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. -Вун зи хийирдихъ галай кас я. Эгер ваз гьакI меслят аквазватIа, зун а мехъерикай са кепекдинни хийир тIахьайтIани, башуьсте, къведа. - гьа ви баш сагъ хьурай, дуст! -Шад хьана Усманаз. Сажидин. Ярагъви ашукь Уьзден. * башдан-баша туьрк, т-б, нар. лап сифте кьилелай, кьиляй-кьилиз. Буйругъ гана башдан-баша... КIвалахдайла, лугьуз "Яша ", Мягътел авур къван аку тIу. М. А. Колхоздиз. БАШАРАТ араб, сущ.; алакьун, чирвал, акьул. Акьулни жен вичин къалин, Яшамишвал вилик гьалин, Йикъалай-къуз артухвилин Гьахьтин башарат хьайитIа. С. С. Веледдиз. БАШИБУЗУКЬ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра фагьум авачирди, кьиле гьат тийирди.. А чувуддин пабни руш ви башибузукьрин гъиляй акъудайди зун я. 3. Р. ЦIийи ханлух. Инал туьркерин башибузукьарни хьанай. ЛГ, 2001, 16. VIII. ИкI виже кьведач, - лагьана са юкъуз Магьарама. Урусатда Шура гьукумат гъалиб хьана, лап хъсан. Бес Дагьустан? Ам башибузукьри кьуна ама эхир. Н. М. Къизилдин хтар. Синоним: бати, къанмаз. БАШИБУЗУКЬВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера ахмакьвал, авамвал. Бес я ман а ви башибузукьвал! Р. Фицакьра иниз чи са юлдаш атанай, - лагьана Эмирбеге, - ада чаз деникинчийри халкьдин винел "гьихьтин рахшандар, башибузукьвилер гъизватIа ихтилатна. Н. М. Къизилдин хтар. Синоним: бативал, къанмазвал. БАШиБУЗУКЬВИЛЕЛДИ нар. башибузукьвал хас яз. Гзаф инсанар винел патан акунрай шадбур, секинбур хьиз аквада. Амма башибузукьвилелди къван хьтин гаф гьалчайла, ахътиндан рикI къене гьакьдач. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синоним: къанмазвилелди. БАШКЪА туьрк, прил. 1) маса. Залай башкьа маса ярдиз Ви ахьтин шел-хвал авай къван. Е. Э. Алдатмишай ярдиз. 2) гьейри. Адалайни башкьа, чун чибур я... Куьнени ЦIаруев кхьизвачни? 3) кьетIен. Инсан, жуван руьгь вугумир пехирдив, - гьар сеферда хуьн патал ам башкьа яз, Мескен эциг часпардал кьве асирдин, сад муькуьдахъ галкIурзавай гьалкъа яз. А. Къ. Миграгъа авай мискIин. Синонимар: гьейри, чара. БАШКЪАВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера 1) тафават, фаркь. Адан башкьавал квекай ибарат я? Р. 2) чаравал. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
| |||||||
|
