| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ЛЕКЬ 1 сущ.; -ре, -ре; -ер, -ери, -ера патахъ кIуф квай къуватлу вагьши къуш. Еке лувар квай лекь кIамун кьиле, кьакьан чархарин винел элкъвена, ахпа, къван хьиз, кьип агъадал гадарна, рагарин къармакъаришда квахьна. А. А. Умуд. Муьнуьгъдиз - фур, лекьрез -цавар, Леленгдиз - там, гъуьлягъдиз - чуьл. А. С. Муьнуьгъдиз - фур... Кьуьзуь хьана рекьидайла, лекь. Хкаж жезва цавун лап кукIвал, Гьанай агъуз вегьена кьилихъ, Падзава вич са хци рагал. М. Б. Кьуьзуь хьана рекьидайла лекь... Лув гуз цава лекьери, Жезва ам мад гуьлуьшан. Б. С. Дергес ава женгера. ЛЕКЬ 2 сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера инсандин ва я гьайвандин туькьуьл арадал гъизвай бедендин къенепатан са орган. Рустамаз гзаф хъел атана, ида вегьена девдин карч кьуна, чIугуна. ЧIугуна, гзаф кIевиз ада са кьуьл эцяна, адан рикI, лекьер, тухулар къецел акъатна, ам кьена. Ф. - Ма квез хьурай и лекьни, анжах залай алат, - яргъи гъилер цавара къугъуриз, къапарай акъатна. А. И. Самур. Лекьре цавай вил вегьезва дагьардиз, Фагьумзава вичин къурбанд нагьардиз... Ш. Агъакеримов. * лекь атIуй! межд. дишегьлийрин къаргъиш. * лекь кун гл., нин нихъ-квехъ акуна ва я жуванди яз хьана кIан хьун. Шад декъикьайрик кутуна умуд, Бахтлу гележег вилив хуьз. куз лекь, Варцар акъуднай чна са шумуд... Ш. Исаев. Зи стхайриз. ЛЕКЬВАЛ цI, сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера лекь тир гьал, лекьрен амалар авай гьал. Цавдара, лув хана ажуз хьанватIани, инсанрин ягьанатринни зарафатрин харарик акатнатIани, лекьвал квадар тийиз, гайи затIни тинез, садахъни муьгьтежвал тийиз, сабурлувилелди вичин такабурлувал. хуьзвай. - А. Къ. Нехирбанни лекь. Шар Вачедин лекьвилин руьгь Чи руьгъерик кумачни бес? Ф. Б. Филиал. ЛЕКЬЕН сущ. -ди, -да; -ар, -ри, -ра кацерин жинсиникай тир, лакIлакI хам алай чIехи вагьши гьайван. Къаваралла лекьен, аслан. Неда абуру Гьатай инсан. Ф. Жаклин лагьайтIа, вири дуьньядиз машгьур хьанвай. Пакистандин президентди адаз 100000 доллардин къимет авай багьа яха, Ливиядин принц Хассана Кеннедидидин хизандиз 50000 доллардин кьимет авай пишкеш, Эфиопиядин император Хайле Селасисди лекьендин хамунин ( 75000 доллар) кIурт багъишна... X. Шайдабегова. "КафтIардиз" элкъвей пери. ЛЕКЬЛЕКЬ || ЛИКЬЛИКЬ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра акъваз тавуна манасуз рахун. А чух дуьньядиз атанва куьн, Аламатар къалуз вичин: ... Муьжуьд лагьайди - ийидайди лекьлекь... СА. Хесетрин паяр. ЛЕКIВЕЗ луькIуьнун глаголдин нугъатра ишлемишдай форма. Кил. ЛУЬКIУЬНУН. ЛЕЛЕ 1 межд. халкьдин манийриз яб гузвайдан фикир желб авун патал ишлемишдай гаф. Я леле, я леле, Къирав дагъдай звичIна, Я леле, я леле, Рекье ава циравар... Ф. ЛЕЛЕ 2 сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра гьукумдар девлетлу кас. Синонимар; ампа, як пайдайди. ЛЕЛеШ туьрк, прил. чинал тарифар ийидай. Атана деллекни делхекни лелеш, Пачагьдин мелекни гьамиша пелеш. А. Ал. Пуд хали. Синоним: ялтах. ЛЕМБЕК туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра чай хъвадай истикан эцигдай къаб. Чи вилик са лавашдин падни лембекда цIурурнавай чIемедив ацIурнавай тIур эцигна гьанай адан папа. А. Э. Кьегьал. ЛЕМЕ: * леме авун гл., вуж-вуч гзаф гатун. Ви кам мад чи хуьре тахкурай. Эгер хтайтIа, - ингье! - ада вичин, лашар хьтин, гъутар къалурна. - За вун леме ийида. Гь. Къ. Четин бахт. ЛЕМКЬЕ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра жими кьар. Синоним: хурх. ЛЕНГ: * ленг авун гл. ни вуч кьулухъ ягъун, энгел авун. * ленг-ленг сущ. аялрин къугъунин тIвар. Гадаяр туп-лаш, рушар ленг-ленг къугъвазвай. Р. Синоним: кIвал гуз. ЛеНГВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера кьулухъ ягьайвал, энгелвал. ЛЕНГеР фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хуьрек авай къапар гъидай цурун еке къаб. Ленгердавай аш аку, Енгедик квай каш аку. Ф. Кьилел кьадай ленгер хкваш. С. С. Фекьийриз. Гьи арада аш авай ленгер гваз Шапери вин атана акъатна. А. А. Лезгияр. Зулун умун йиф. Руьхъведай чуьхвей кишпирдин ленгер хьтин еке варз дагъларал эвичгзавай. А. М. Къавахар. Къвезва са-сад суфрадал: НекIедин яйма, Мурабаяр гьар жуьре, Пешерин дулма. Хъчарикай афарар! ЦIразва ленгер. Имни чIиргъин, давугъа, Хъикьифарвергер. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Айиб туш зи кIвале тахьайтIа гамар, Айиб я фу алай ленгер тахьайтIа А. С. Ша, дустар! ЛЕНТ урус, сущ.; -пни, -ина; -ер, -ери, -ера 1) са вуч ятIани кутIундай пекинин зул. Синонимар: тасма, цIирх. 2) магнитофондиз, диктофондиз къачузвай ихтилатар кхьизвай махсус чарчин зул. Буба стхади... Дагъустандин саки вири хуьрериз командировкайриз физ, интересный инсанрин суьгьбетар лентиниз къачуна, радиодай гана. ЛГ, 2002, 15. V. ЛЕПЕ фарс, сущ. -ди, -да; -яр, -йри, -йра гарун къуватди гваз экъведай цин винел патал къат гъидай яргъивал авай куьлуь ва я еке цин кIунтI.. И къари авай каркун лепейри тухвана гьуьлуьн а патаз. Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Самую вацIун лепейра ван Ава токдин симера хьиз. Къекъвезва зи рикIе хиял. Михьи булах шимера хьиз. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. * лепе гун гл., куь гару гьерекатдиз гъун (чилин набатат, пайдах). Кьуд пата атирлу иуьквери кьезил шагьвардал лепе гузвай... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ЛЕПеШ туьрк, прил. тади квачир, кагьулвал квай. ЛЕПЕШВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера кагьулвал, кьадардилай артух секинвал. Ви къастунал кIевивал, лепешвилихъ, гьиллебазвилихъ женг чIугун за сифтедилай аннамишнач. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. ЛЕЧЕК фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра дишегьлийри кьилел алукIдай кьезил фите хьтин затI. Яру лечек пелез чIугуна, са пIипI сивел кьуна, ада са кьадар вахтунда къеняй булахдин фунтал хьиз къвезвай Хъвер эхирни элекьарна. А. А. Лад хьайи рагъ. Ни вегьена зал и чIулав лечек, КIевзавай завай багьа ядигар? Х. Х. Бубадин рекьер. Синоним: фите. ЛЕШ фарс, сущ.; -ини, -ина; -ер, -ри, -ра кьенвай (гиликьай) гьайвандин жендек.... комбатди. Гьа и йикъара са аскер вичин кабинетдиз тухвана, леш къван гатанвай. А. Къ. Жуьгьенар. ЛЕШРеШ сущ.; -ди, -да; -ар; -ри, -ра лешреш сесерин ван (яд экъичай ва я эчIирай ван). Япарихъ лешрешдин ван галукьна. Р. * лешреш авун гл., куь лешреш сесерин ван акъатун, акъудун. Кефинавай кьве тар, Абурун к( аник кьежириз чилер, Лешреш ийиз авахьзавай ятар. А. Ал. Дуьнья курорт я. ЛЕЭН араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра балкIандин кикер цIурун тавун патал адан кIвачин кIаниз ядай ракьукай гатанвай затI. Чпиз таниш леэнрин ван галукьайла, чIехи стхайрикай сад рагъ экъечIдай патахъ, муькуьди рагъ акIидай патахъ катна... Ф. Гьуьлуьн руш. Ахьтин затI жеч и дуьньяда: Рипе мухни санал неда, Куьгъне леэн кваз гуьнеда Кьежей къуз гъунар авайд туш. С. С. Кьве кIвачел къекъведай лам. Кири гана лугьуз леэнар квачир балкIандал акьахун хъсан туш эхир. И. В. Чирхчир. ЛЕЭНЧИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра леэнар расдай ва абур балкIандин кIвачериз ядай пешекар. Чи чатун устIар хъсан леэнчи я. Ада хъсан леэнар, михер гатада, леэнарни вичи яда. М. М. Гь. Лезги чIал. 1953. ЛеТЧИК урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра самолёт гьалдай пешекар. ЛеТЧИКВАЛ сущ.; -или, -иле; -тер, -илери, -илера самолет гьалдай пешекарвал. Лезги халкьдин я вун кьилин винизвал, Летчиквилин чIехи устIар Эмиров. Х. Т. ЛИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра ири гьайвандин хам. Магъмутахуьр ала кIунтIал, Масадан бахъуд ли жерид кIатIал. С. С. Куьредин цIерид хуьр. ЛИБАС араб, сущ., шиир; -ди, -да; -ар, -ри, -ра. бедендин кьецIилвал кIевун ва я чими хьун патал алукIдай затI(ар). Атана Хурхур пачагьдин кIвалив агакьна, ацукьна тIуьнар-хъунар ийизвайла, Хурхур Агъмед вичел алай либасрилай вил аладариз жеда. Ф. Хурхур Агьмед. Аман гьукуматдин дирек, АлукI либас къара, юлдаш. С. С. Я кьван карвансара... Руша гьар бенд лагьайла, чIулав либас алай дишегьлияр, угьуяр акъатиз, мет-кьил гатаз, шехьзава. Гь. Къ. Магьини Дилбер. Синоним: партал. ЛИГеН (ЛЕГЕН) фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра металлдикай авунвай гъилеркIвачер чуьхуьн патал яд кьадай ракьун ва я цурун даяз, злкъвей къаб. # цурун ~, ~ гъун, ~ эцигун. Ахпа ам, ичIи леген къачуна, кIарасдалди адан кIан гатазгатаз, чуьхвер таран патав фена. А. Р. Чинебан савкьват. КIантIа дар хьуй, кIандатIа генг, Чидайд туш вин фидай пЛеквен. Экъич адан кьипел лиген, - Чиниз мад регъуьз жедайд туш. С. С. Бязи къанба гурар кIане. Колхозчи руш Мерзият яд авай кIуькуьни яд цадай лиген гваз векь ягъизвайбурун гуьгъуьна хьана З. Э. Булахдал. Эсмер къариди гъил-кIвач чуьхуьн патал лиген, афтафа гьана, ахпа суфра экIяйна абур кьведни къулан патав ацукьна. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. ЛИГИМ прил 1) гзаф ифирна садлагьана къурна, кквивал, мягькемвал ганвай. Лезги къилих лигим тур хьиз хкатайд я зулдандикай. Ф. Н. Магьрум я зун ватандикай. 2) мягькем тир, гьар са куьнин хура акъвазиз жедай, дурумлу. * лигим авун гл., ни вуж-вуч четинвилер, азиятар эхиз алакьдай гьалдиз гъун.... чна чи играми веледриз, абуру чеб яхдиз рекьера къекъвена лигим авунай, абур халис советрин инсанар яз дуствилелди, чи буба Ленинан веледар яз чIехи хьуниз килигна, за руьгьдин деринрин чухсагъул лугьузва! Къ. М. Манияр, манияр. Дагълара кечирмишзавай четин уьмуьрди тин инсанар лигим ийизва. «Сайур» журн., 2002, №5. * лигим хьун гл., вуж мягькем тир, гьар са куьнин хура акъвазиз жедай дурумлуди хьун. Гужлу, лигим, камаллу инсанар яз чIехи хьухь, ахпа кьуьзуь хьухь, зи аялар! Лигим хьухь! Къ. М. Манияр, манияр. КичIе жемир, тик жигъирар атIана, рикIни беден жеда уьтквем, лигимни. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Ви хьанвай гъвечIи уьмуьрда тIимил крар акунвач, вун лигим хьанва. Н. Мирзоев. Къизилдин хтар. Синонимар: дурумлу хьун, кIеви хьун. ЛИГИМАРУН || ЛИГИМУН гл., ни-куь вуж; -да, -на, -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; лигимарлигим тавун, лигимарлигим тахвун, лигимарлигим хъийимир 1) ракь гзаф ифирна садлагьана къурна мягькемарун, кIеви о> гьалдиз гъун. 2) куьч. мягькемарун, жуьреба-жуьре четинвилерай экъечIиз вердишарун, гьулдан хьтин кIевиди авун. Адан гъилери тазавал гузвач, чин чухвазва, абур кIвалахрини гарари лигимарнавай гъилер я. З. Гь. Югъ ачух жедайла. Заз гьамиша дишегьлийри тарс гана, Гагь шекерлу, гагь зегьерлу мецелди. Сад зи рикIел цуьк, муькуьди цаз хьана, Лигимна зун кьисметдин терс кьекьелдив. А. С. Дагъларин адетар. Чирвал, белки, чарх я жеди чилерин, Хци ийизвай чи фикирдин чукIулар, Зегьмет, зи хва, нагъ я жеди чилерин, Лигимзавай чи луварин цIакулар? А. С. Хцихъ галаз ихтилат. ЛИГИМБУР лигим прилагательнидин гзафвилин кьадардин форма Кил. ЛИГИМ. ЛИГИМВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера мягькем гьал, кIеви гьал. Сифте за зи руьгьдиз дибдай къалин живединни къати аяздин лигимвал кIанзавайди аннамишна. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Синонимар: кIевивал, мягькемвал, дурумлувал. ЛИГИМДИ лигим прилагательнидин теквилин кьадардин форма. Кил. ЛИГИМ. ЛИГИМЛУ цI, прил. лигим тир(ди). КIвалах лигимлуди хьун патал чIехи ксари кьул чIугур тел ада вичив хвена, абур Вад-ругуд хьайила, вич пичханадаз къвез Бегдин тIварцIел Рагьлах шегьердиз рахкурна. А. А. Пад хьайи рагъ. ЛИГИМЛУВАЛ цI, сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера лигимлу тир гьал. ЛИКБЕЗ урус, куьгь., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра савад авачирбуруз кIел-кхьин чирдай чка, савадсузвал квадардай чка. Вичини кIел~кхьиз чирнава. Вири мягьледал алай дишегьлиярни ликбездиз тухвана. Къ. М. Душмандин тум. Синоним: ликпункт. ЛИКПУНКТ урус, куьгь., сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара совет девирдин сифте кьилера кIел-кхьин тийижирбуруз тарсар гузвай чка. [Пейкер}. – Ваз хабар аван, кьейди, фейи жуьмядиз чи мектебда папариз ликпункт ахъайнава. [ФатIимат]. –Ликпункт вуч затI я, ана вуч ийидай чка я, ам вучтинди я? [Пейкер]. - Ликпункт чун хьтин кIел тийижирбуруз кIел-кхьин чирдай чка я. Гь. Гь. Адетдин къармахра. Синоним: ликбез.. ЛИКЬЛИКЬ кил. ЛЕКЬЛЕКЬ ЛИЛ 1 сулц.; -еди, -еда; -ер, -ери, -ера яд авай чкадин кIане ацукьдай чепедин къаришма. Лиледа акIана. Р. * лиледа хьун гл., вуж; кефина хьун. ЛИЛ 2 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра парча ва я чар рангадал вегьин патал вили ранг. ЛИЛИПIУТI урус, сущ; -ди, да; -ар, -ри, -ра лап аскIан беден авай инсанрикай тир кас (итим, дишегьли). ЛИМОН (ЛИМУН рах. )урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра чими чкайра битмиш; жедай, кIеви хъипи хам алай, цуру дад авай, хъсан ни галай емиш. Мурабадин винел патал, харар хьана, шекер кьун тавун патал адаз ргадалди са тIимил лимондин миже цада. Хийирлу меслятар || ЛГ, 2000, 30. Ш. Чна эрекь лимондин чIуквар вегьез хьвазва. М. Б. Спелар. ЛИМОНАД (ЛИМУНАТ рах.) урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) ширинарнавай гьар жуьредин рангадин къайи яд. 2) (чIехи гьарфуналди - Л) дишегьлидин хас тIвар: Ламунат -а, -а; -ар, -ри. -ра. ЛИНГ сущ.; -ини, -ина; -ер, -ери, -ера са квекай ятIани даях кьуналди залан затIар юзурун, хкажун патал ишлемишдай затI (яргъи кIарас, лом ва меб.). Чи пак диндин кьуд хилекай ( Шариат, Маарифат, Тарикьат, Гьакъикъат) Тарикъатдин идея рикIе гьатай арифдар Ярагъ Мегьамеда, линг гъиле гьатай Архимеда хьиз, Дагъустанда мусурман фикир михьиз цIийи хъийизва ва сифте Тарикъат чукIурна... Э. Наврузбегов. Ярагъ Мегьамедан лувар. ЛИНЕЙКА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) дуьз цIарар чIугун ва яргъивал алцумун патал махсус алат. 2) тайин месэла гьялзавай иштаракчияр сад-садан кьвалав цIарцIе акъвазна кьиле тухузвай серенжем Мукьвал-мукьвал кьиле тухузвай линейкайрап вожатыйри тербиядикай, низамдикай, тарсарин агалкьунрикай, Ялгъуз хизанриз куьмекар гуникай ва гзаф маса менфятлу серенжемар тешкулиникай суьгьбет ийизва. ЛГ, 2004, 13. Ш. ЛИПИР сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра гьакъикъатда авачир са вуч ятIани яргъай авайди хьиз акун. ЛИпIЛИПI 1 нугъ, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра картарин жинсиникай тир вагьши (як недай) къуш). Керим халуди, далдамчийрихъ элкъвена, вичин гъилин тупIаралди зарб макьам ягъунин ишара авуна ва "Ягъа са кваха" лагьана. УстIарри макьам башламишуник кумазди, Керим халудикай са липIлипI хьана. ЛГ, 2005, 28. VII. Синоним: чинеруг. ЛИПIЛИПI 2 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра куьруь гафаралди лугьузвай, яргъалди ийизвай манасуз ихтилат. * липIлипI{ар) авун гл., ни куьлуь гафаралди лугьузвай яргъи манасуз ихтилат(ар), авун. ЛИРИКА урус, литерат., сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра шаирди вичин рикIин гьалар, рикIиз жезвай таъсирар къалурдай эссрар. ЛИРИКАДИН прил. лирикадиз талукь. Лирикадин эсерар автордин гьиссер, рикIин гьалар, гуьгъуьлар, фикирар хабар гузвай эсерриз лугьуда. Гзафни-гзаф ибур шииррикай ибарат яз жеда, вучиз лагьайтIа шиирдин ритмади, аваздалди лугьуз хьуни гьиссер ва гуьгьуьлар малумаруниз куьмек гуда. Н. А. Литературадин хрестоматия, 1966. ЛИРЛИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра мани(яр). И лирлияр лагьай рушан ТIвар Масан тир, вични масан. Х. Х. Масан баде. ЛИСТ урус, сущ.; -ини, -ина; -ер; -ери, -ера кхьинар авун патал ва я маса игьтияжвилериз ишлемишзавай чарчин табагъ. Къала кван тетраддин лист. Р. Синонимар: табагъ, чар. * печатный лист, титульный лист. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 |
| |||||||
|
