| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ЛАМ 2 сущ.; -ра, -ра; -ар, -ри, -ра ламу чкада яшамиш жедай гзаф кIвачер квай пепе. ЛАМ 3 сущ. кьеж. Накъвадиз лам хьурай, Гъайванриз хам хьурай. Ф. ЛАМ 4 сущ. емишар атIудайла, кIвалер, паруяр эцигдайла, кьакьан чкадив агакьун патал кIвачерик кутаз кIарасрикай, тахтайрикай гьазурнавай алат. Кьуьзуь Къембер буба гьа гьамамрин вилик квай тутун еке тарцин кIаник туькIуьрнавай ламрал ацукьнавай. Гь. М. Хуьруьн муьфтехуьр. ЛАМАТI сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра ар-айиб тийижир, чIуру хесетар квай алчах кас. Заз акурд туш вун хьтин ' ламатI... С. С. Кпул. Синонимар: луту, фендигар. ЛАМАТIВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера алчахвал, ар-айиб тийижирвал, Синонимар: лутувал, фендигарвал. * ламатIвал авун гл. алчахвал, ар-айиб тийижирвал авун. Синоним ар: лутувал авун, фендигарвал авун. ЛАМАТIвИЛЕЛДИ нар. ламатIвал хас яз. Синонимар: амаллудаказ, амаллуз, лутувилелди, фендигарвилелди. ЛАМВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера 1) лам тирвилин къайда. 2) куьч. инсандиз кутуг тавурвал. * ламвал авун гл., ни-куь 1) ламраз хас тир амалар авун. Чун ламар я. Чавай, шаксуз, Жедач ламвал тавуна. А. Ал. Крчар алай лам. 2) инсандиз кутуг тавур амалар авун. Зи са бендиник тарифдиз лайих Кутаз алахъна вун чIехи синих. Вучда, акунач ваз ви авамвал. Жедач ламравай тавуна ламвал. А. Ал. Эпиграмма. ЛАМЕРТ (ЛАМеРД) НАМЕРТ прил. разивилелди авунвай икьрар, меслят чIурдай. ЛАМЕРТ (ЛАМЕРД) НАМЕРТ суш.; -ди, -да; ар, -ри, -ра разивилелди авунвай икьрар, меслят чIурдай кас. Ламертдикай я ваз арха, Куьмек яз далу жедайд туш. С. С. Бендедин рикI хьайитIа дуьз. ЛАМПА 1 [ламппа] урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) нафт квай багъ куналди вичел шуьше алаз экв гудай затI. РакIара акъвазнавай Гьажидин хва пампадиз мукьва атана. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. НафтIадин лампаяр а чIавуз (XX асирдин сифте кьилера. - А. Г.) авайди тушир. Чепедикай «чирагъар» лугьудайбур ийидай, багъунин чкадал канаб ва я пекер ишлемишдай. ЛГ, 2003, 2. Х. 2) лампадин шуьше. * унлугъ лампа, электрик(дин) лампа. * лампад багъ сущ. лампада кудай махсус цIил. * лампадин (лампадаллай) шуьше хьтин шиир., прил. лацу якIарин, гуьрчег (дишегьли). Са тIимил вахтни хьанач, лампадаллай шуьше хьтин свас енгейрин кьула аваз, Уьзден абурун кIвалерихъди рекье гьатна. С. Ярагъви ашукь Уьзден. ЛАМПА 2 [ламппа ] урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра электрикдин экуьнин лампа. Къававай лампани кана. Р. ЛАМУ прил. кьеж квай, кьурун тавунвай, яд квай. # ~ чил, ~ накьвар, ~ пекер, - перем, ~ перде, ~ кIвал. Язух мугьманди, са тахсирни квачирди яз, дустагъдин ламу чилел йиф акъуднай кьван. Ф. Далалубегьли. Гьава ламу ятIани, ам нефес къачуз хуш къвезва. М. В. Гьарасатдин майдандал.... гъуьлуьн гуьгъуьна аваз айвандик экъечIна, адав ламу пек алтадна михьна, рекIрекIвар гузвай чIулав туфлиярни алукIиз вугудай. М. В. Гьарасатдин майдандал. * ламу авун гл., ни вуч кьеж квай, кьурун тавунвай, ад квай лишандиз гъун. * ламу хьун гл., вуч кьеж квай, кьурун тавунвай, яд квай лишандиз атун. ЛАМУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера ламу гьал, лам квай гьал. Вегьезвай камарихъ инанмиш тежез, тупIар мукьвал. мукьвал спичкадин кьаларал фидай. Абурукни, йифен ламувал сабеб яз, кIан хьанмазди цIай акатдачир. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Гьулдандин симери, ламувал себеб яз, муьрхъни кьада. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Ингье кьуьзека, вичин кIвачерик квай багъри чили хьиз, дериндай ва азаддаказ нефес къачузва, эхиримжи живедин ламувал, накьвадин атир квай гьава фитIинзава. М. В. Гьарасатдин майдандал. Ламувал акатнавай фуфайка хутIунна ам къаридал гадарна. М. В. Гьарасатдин майдандал. ЛАМУДАКАЗ нар.; ламувал кваз. Синоним: ламуз. ЛАМУ3 нар. ламу яз. Векьер ламуз ама. Р. Синоним: ламудаказ. ЛАНХЪ сущ.; -уни, -уна ланхъ сесерин ван. * ланхь авун гл. ланхъ сесерин ван акъатун. ЛАНХъУН гл., куь; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; ланхь авун, ланхь тавун, ланхь тахвун. ланхь хъийимир ланхъ ийидай сесер акъудун. ЛАП 1 туьрк. кIус. вич талукь тир прилагательнидин вини дережадин ери къалурдай гаф. Сад я лап фитнедин устIар, Я гьисаб авач, я къадар... С. С. Фекьийриз. Гагь жеда вун лап вацIун кьер. Бязибуруз вуна рекьер Акъудда гьяркьуь, Дагъустан. С. С. Жезамач эхиз, Дагъустан. КIандатIа ваз лап гьалалгьахъ, Чуьлда тамир хвар, рамагбан. С. С. КIандатIа ваз гьалалгьахъ. Шаирди фольклордикай, адан гуьзел художественный рангарикай, лап гуьрчег чIалакай еке устадвилелди менфят къачуз, вичин хсуси образар ва жуьреяр арадал гъизва. Гь. Гашаров. Хайи халкьдин рекье чан гайиди. Гьа йисара авур агитаторвилин, тешкилатчивилин кIвалахдикай заз гележегда зи вири уьмуьрда лап вижевай куьмек хьана. ЛГ, 2003, 25. XII. ЛАП 2 нар. кьадар гзаф тирди къалурдай гаф. За фагьумна, бязибуруз И кар лап такIан хьана хьи. С. С. Бирдан лап мукьувай векьин марке акуна. Б. Гь. РикIи чIугурла. Гьайиф вахъ галаз акъудай уьмуьр! - ам, лап хъел кваз, чилиз тфу гана, перемни юрфарал акъалжна, кIваляй экъечIна. З. Гь. Уьмуьрдин сирнав. Пул авайбур къе хьанва лап зирек, Девирдин кьисмет авахъна физва. С. А. Садаз - хазина, муькуьдаз - тIал-квал... Синонимар: пара, гзаф, акьалтIай. ЛАП 3 кIус адетдин кар кьиле финиз акси нетижа къалурдайла, ишлемишдай гаф. Лап балкIандин вилелни нагъв хатадай Акун ина усалвал тир... Х. Х. Масан баде.... бармак хтIунна, пелекай агъуз, нерилай лап спелрив къван агакьнавай гьекь хилелди михьна, ацукьна ам фадлай чкIана инал аламай Регъуьн къванцин са харадал. Ж. Байрамалиев. КIарасдин тIурар. ЛАПАГ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра хеб, цIегь, кIел, гьер, кьун - вири санлай. - Ваъ, лагьана ада, - пуд вишелай са кепекни агъуз ийидач. Лапагар адаз гзаф ава, вад гьер. З. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. Амма кIеретI хьана лацу, чIулав, буз ва женгери лапагар какахьнавай суьруьйри дагъдин бязи чкайрал маса шикил чIугвазвай. З. Э. Булахдал. ЧIехи бубадиз кIани хуьрекрикай садни лапагдин лекьерикай, къенен пийрикай, рикI-дуркIундикай, абур какадарна чранвай кьавурма тир. З. Р. Зи уьмуьрдин шикилар. Маларикай, лапагрикай хвена вучда, абур квез я. М. В. Гьарасатдин майдандал. Партсъезддин тIварунихъ галай колхоздихь 2000 лапаг, 300 къарамал ва ацадай 100 кал авай. Ш. Шабатов. Ерийрал рикI ала. ЛАПIАШ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) гъилин капашдалди ягъун. Лугьузва хьи, чун я халкь туш, я миллет, Чаз иеси герек я... Фу гудайбур, алукIдайбур парталар, Гьардаз лапIаш, ахпа гьардаз са къенфет. Х. Х. «Чи чилив гва дегьзамандин рехивал». Хъуьтуьлдиз лагьай Рамизан эхиримжи гафар Рустама, мадни артухан лапIаш хьиз, ажугъдивди къабулна. Ам. туьнтдиз къупмши хьана... Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. 2) куьч гьуьнтI гун, гафаралди гатун. Вунни ахвари акIажарнавай. И чIавуз кьарсай руьгьди заз жуван дуьзенавилел, архайинвилел эхир эциг, тахьайтIа вун рекьидалди гафарин лапIашдикай хкатдач лугьузвай хьиз тир. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. * лапIаш [силле] вегьин [чуькьуьн] гл., ни низ гъилин капашдалди ягъун.... гъвечIи чIавуз чун ратIра кIинтI-лаш къугъвадайла, ада зи кьилиз лапIаш вегьена. Ам зи рикIелай физвачир. 3. Э. Рекьер сад туш. Са сеферда жуван классдин аялрихъ галаз къугъвазвайла, лезги чIалал рахазвай заз муаллимди эверна, вични ам лезги тир, чин кудайвал са силле вегьенай. Б. С. ЛАРП сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра ларп сесерин ван. КIваляй экъечайла, япарихъ ларпдин ван галукьн. Р. * ларп авун гл., куь ларп сесерин ван акъудун. ЛАРПУН гл.; -на, -да; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; ларп авун, ларп тавун, ларп тахвун, ларп хъийимир ларп сесерин ван акъудун. Къарпуз атIун патал везирди идавай, адавай хабар кьада чукIул гвани лугьуз, амма и атанвай лам гвай мугьмандивай хабар къадач. ЯтIани мугьманди гьа йикъара базардай къачунвай са гзаф гуьрчег чукIул аваз ларпна чилел, везирдгт вилик вегьеда. Ф. Далалубегьли. ЛАРПI: ларпI авун гл., куь ларпI сесинин ван авун. ЛАРХЪ: * лархъ авун гл., куь лархъ сесинин ван авун. Хизанди Мислим хайи югъ кьейдзавай. Межлис лап шаддиз, гурлудаказ кьиле физвай чIавуз, бирдан лархъ авуна, ракIар ахъа хьана. А. М. Тархсиркар вуж я? ЛАРХъУН гл., куь; -на, -да; -из, -зава; -а || ая, -ин, -рай, -мир; лархъ авун, лархъ тавун, лархъ тахвун, лархъ хъийимир лархъ сесер акъудун. Суст жезвай чIавуз, лархъна рак ахъа хьайи ванци зун кухунарна. А. М. Мурк ракъини цIурурда. ЛАРШ: * ларш авун гл. цин ларш ийидай сесер арадиз атун, гъун. ЛАС 1 сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара куьтенди са патахъ къарагъардай накьв. Пуд жуьт тух калери ялзавай куьтенди къураматдин чиляй еке ласар акъудзавай. А. И. Самур. ЛАС 2 * лас хьун гл. секит хьун.... чи чIала чеб аваз, ишлемишуниз игьтияж авай бязи гафарни чна къвез-къвез чIалай акъудзава, я, тахьайтIа, гьикI хьана, тек-бир ишлемишзава. И барадай агьадихь гафарин сиягь гъиз жеда: ... аду хьун 'гъил къачун тийиз гьавалат хьун, мидявал авун', лас хьун секит хьун, кIарасти куьгьне къуьруь, кубут яракь (дегьре. кантI)... ишилти хьун 'са уьтера хабар хьун', чик 'шурва' ва масабур. И. Жаватов. Са макъаладин гелеваз|| ЛГ, 2005,'7. IV. ЛАСТИК! [ласттик]: * ластик валчагь сущ.. ластикдикай (кьелечI жуьредин парчадикай) цванвай.. Даим сомпопов чай, Магьут чухва, ластик валчагь. С. С. Фекьияр.... кал ада къачуна, ластик валчагъдин къултухдай акъудна амай пулни вахкана. А. Ф. Бубадин веси. Ада вичин вилериз атанвай чIулав къармукъдин бармак виниз хъувуна. Ластждин валчагъдал алай туькъвелар гвадарна. З. Э. Кьве фронтдин командир. ЛАТ сущ.; -уни, -уна; -ар, -ари, -ара мал-къарадиз булахдин хъвадай яд кьун патал кIарасдикай, къванцикай ва я ракьукай кьве кьил кIевирна туькIуьрдай затI. Пачагьдиз парталар хутIуняа яд авай латуниз гьахьиз кIан хьайила, и гадади, тахтунин кIаникай хкечIна, идан далудал и хваран нек илична Ф. Гьуьлуьн руш Ахпа за ам вини латал алай чухурдай галчIурна вацIуз гвадарна. Б. Гь. Кек галкIизва. ЛАТИН 1 прил. къадим Римдин, къадим Римдиз талукь. Чал мукьвал-мукьвал дуьшуьш жезвай "редактор" гаф къадим латин чIалай атанва, адан мана дегиш тахьана ама - текст дуьзгуьнзавай, печатдиз гьазурзавай кас. "Самур" журн., 2002, № 23 ЛАТИН 2 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра латин чIал. Фасагьатдаказ араб, туьрк чIаларал рахазвай, латиндалди кIелиз-кхьиз чизвай Нажмудин муаллим вичин ученикриз сифте нубатда хайи чIал чириз, ам кIанариз алахънай. ЛГ, 1999, 23. XII. ЛАУРЕАТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра зурба агалкьунрай кьетIен премиядиз лайихлу хьайи кас. Ина адалай [композитор X. Халиловалай. А. Г.] Пермдин «Уралдин ярар» телепередачади малумарай манидаррин конкурсда иштаракиз, лауреат лагьай тIварни къазанмишиз алакьна. А. Гьажимурадов. Чи рикI алай композитор. ЛАУРЕАТВАЛ сущ,; -или, -иле; -илер, -илери, -илера зурба агалкьунрай кьетIен премиядиз лайихлувал. ЛАФЕТ урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра майишатдиз лазим пар (векьер, кIарасар, шим) эцигна, трактордихъ акална тухудай чархарал алай еке фургъун хьтин затI. Стхади кьве лафет векьер хкана. Р. ЛАФЛАФ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра яцIу ванцелди нубатсуз, лазимвал авачиз ва гзаф рахадайди. ЛАХЛАХ 1 фарс, прил. лап кьузуь; кьуьзуьвили тIакь атIанвай, масадаз бакара текъвезмай. ЛАХЛАХ 2 сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра лап кьуьзуьди; кьуьзуь хьана тIакь атIанвайди. Квез зун са кьуьзуь лахлах яз аквазватIани, а цаварай аватайдаз акI аквазвач. А. Къ. Нехирбанни лекь. - Ваз зун гьалдай фенвай лахлах хьиз авани? - зарафат кваз лугьузвай ада. А. Къ. Нехирбанни лекь. ЛАХТА фарс, сущ.; -ди, -да, -яр, -йри, -йра дуьздал икьи хьанвай иви. Абурни таквадай хьтинбур туш, чIар ерли аламачиз, яру-яру ивидин лахтаяр хьтинбур я. А. Исм. Эхиримжи къув. Ивидин лахтаяр алкIанвай лацу кIирерни экъисна, жанавур кьенвай. У. Къемберов. Спелар куьрсарай хам. ЛАХУМА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) цурун кьел. Хтанва зун... цифер ала кьилел зи - Чи аямдин къарма-къариш рахунар. Таб тавуртIа, а рахунри рикIел зи Иличзава зи рикI кудай лахума. А. Ал. Шалбуз дагъ. 2) куьч. чIур хьанвай чехир. ЛАХЪРАХЪ: * лахърахъ-лухърухъ сущ. лахърухъ, лухърухъ ванер, сесер. Куьчедай балкIанриз гьарайзавай ва фургъундин лахьрахъ-лухърухъдин ванер акъатна. В. М. Гьарасатдин майдандал. ЛАХЪУ фарс, прил. чIур хьанвай, ктIанвай (кака). Лахъу кака недайди туш.!?. * лахъу кака сущ. чIур хьанвай кака. * лахъу хьун гл. 1) чIур хьун (кака). 2) куьч. галат хьун, гзаф инжиклу хьун. ЛАХЪУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илери лахъу тир гьал. ЛАХЪУ3 нар. лахъу яз. ЛАХЪУТ: * лахъут гатун гл., ни манасуз ва яргъал ихтилатар авун. ЦIи гьеле къуьлерни агакьнавач. Авайди кимел физ, "лахъут гатаз" хтун я. М. Б. Футболист. ЛАЦАР [лаццар] 1) лаз существителнидин гзафвилин кьадардин форма. Кия. ЛАЗ 2) (чIехи гьарфуналди -Л) хуьруьн тIвар: Лацар. Тек са Лацарин дереда цIудалай гзаф чарчар ава. С. К. Шагь дагъдин кукIушдал геллер. ЛАЦУ [лаццу] прил. 1) живедин рангунин. Ингье, чан вах, и. хуьруьн универмагдай са вижевай лацу келегъа маса къачунва. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. АлукIнавай гъилел лацу элжекар. Х. Х. Къуй лекьер къвез ацукьрай ви къуьнерал. Къвазва лацу жив, лацу я чилцав. А. Ал. Лацу верхи тар... Табагъ шаламар алай адан чIехи кIвачери, лацу ишлар яна чIулав кьветпIелар кирсеба алчудна кутIуннавай къакъан яцIу зангарини ам такIан инсанрик зурзун кутазвай. Къ. Къ. КIири Буба. 2) куьч. чIулав тушир. УстIардин аялар лацу якIарин рикIиз чимибур я. А. И. Самур. * цал хьиз лацу хьун. ☼ Лезги чIала лацу гафунихъ авай манайрикай ва а гаф ишяемишуникай кил.: А. Гуьлмегьамедов. А. Г. Эминан са гафуникай || "Самур" журн., 2003, № 2. * лацу-лацу прил. лап лацу, акъатай (акьалтIай) лацу. Ацукьарна лацу-лацу иуькверал Эвел чешне тир пакадин бегьердин. И. Гь. Художникди янава гуьрчегдиз * лацу авун гл., ни вуч 1) лацу рангадал вегьин. 2) куьч. чинебан сир дуьздал акъудун. * лацу кишмиш сущ. лацу рангунин кишмиш. Лацу кишмишри ратарин кIвалах хъсанарда. Хуьрекдин 2 тIурунавай кишмишрал са истикан нек илична, 15 минутда ргада ва ам ксудалди вилик хъвада. ЛГ, 2003, 3. VII. * лацу лекеяр сущ. илимда гьеле тийижир, малум тушир делилар. Гила, вири халкьар чпин тарихда хьайи лацу лекейрикай ачухдаказ рахазвайла, гилан аямда дебда авай и гафар рикIел хкун дуьшуьшдин кар туш. М. М. Виш йисарин имтигъан. * лацу нафт сущ. лампада кун патал михьи авунвай нафт. * лацу пехилвал сущ. масадаз авай алакьун, хъсан хесет, затI жувахъни кIан хьунин гьисс. Къе за "Дагьустандин правда" газетдин отделдин редактор, жувалай яшариз хейлин гъвечIи зи ватанэгьли Айдунбегов Мирзедал Дагьустандин радиодин лезги передачайрин редакциядин режиссер Агъабалаев Ризабаладал, лап рикIин сидкьидай. лацу пехилвал ийизва. ЛГ, 1997, 26. XII. * лацу пехъ сущ. масадбуралай тафаватлуди. Закай чIулавбурун арадиз аватай лацу пехъ хьана, вирида заз кIуфар ягъиз башламишна. А. М. Киф атIайди. * лацу пIини сущ. экуь рангунин, яр квай пIини. * лацу таб сущ. дуьзвал чуьнуьх тежедай гаф, чIал, фад дуьздал акъатдай, чIалахъ тежедай ихтилат. [Рукъужат]. - Види лап лацу таб я. Им чна хуьруьн Советдай къачур чар. Советда авай ктабра ви рушан 15 йисни зур къалурзава. Гь. Гь. Адетдин къармахра. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 |
| |||||||
|
