| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка ФАКЪИР кил. ФАГъИР. ФАЛ 1 фу существительнидин чкадин II падеждин форма. Кил. ФУ. ФАЛ 2 араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ори, -ара: шаклу ва я къвезмай крарикай хабар гун яз лугьудай гафар, ийидай меслятар. - Я гуьзелрин гуьзел, фалуни ви рикI шаддай хьсан хабар гузвач. Ф. Савдагардин папанни фекьидин кьиса. * фал вегьин гл., ни низ гележег чирдай кхьинар кIелун ва я шартIар ахтармишун. - За адав, - лагьана савдагардин папа, - фал хъивегьиз тада, за адав заз дуьаяр кхьиз тада. Ф. Савдагардин папанни фекьидин кьиса. ФАЛАКАТ араб, т-б, сущ.; хаталу дуьшуьш. Гуьзел майдин и йикъара Жамала кIвалахзавай шегьер тIебиатдин фалакатдик акатна - чилер къарсуник шегьердин гзаф кIвалер чкIана. К., 1988, 14. ХII. Лугьуда хьи, ихьтин дуьшуьшра тIебиатни перт хьана акъваздач, адан фалакатар бул жеда. Гьак хьунни авуна: йифиз цавари къукьрумар ийиз, гужлу цIайлапанар ягъиз ахьтин юргъ къвана хьи, хуьруьн вилик квай къацу махпур хьтин векь экъечIнавай къая юргъади къачуна, агъадалди тухвана... К. К. Ам зи хайи диде я... ФАЛЧИ прил. гележег чирдай. Ева фалчи папан патав фена. X. Шайдабегова. Ева Браун. ФАЛЧИ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра гележег чидайди. ФАЛЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера фалчи тир гьал. ФАЛЧИВИЛЕЛДИ нар. фалчивал кьиле тухуналди. ФАЛУЖ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра нервийрин система чIур хьуникди бедендин тайин са пай гьерекат ийидай мумкинвиликай магьрум хьунухь. * фалужди ягъун гл., вуж нервийрин система чIур хьуникди бедендин тайин са пай гьерекат ийидай мумкинвиликай магьрум хьун. Намусди акIажарнавай итим фалужди яна, адавай са гъил кIусни юзуриз жезмачир. З. Ф. Буьркьуь темягь. ФАМиЛИЯ урус, сущ.; -яди, -яда; -яр, яйри, -яйра са кас масадбурукай чара авун паталди адан хсуси тIварцIихъ акалдай тухумдин тIвар. [Зарлишан]. На гьакI лагьайтIани, руш види я. Адал ви фамилия ала. Ша вун ахмакь жемир. Вири республика вал хъуьреда. [Али]. Лап хьухь! За и сир садазни чирдач. Н. И. Гьакимрин папар. - ТIвар фамилияни зиди я. Жендек, акунарни зибур я. КIусни амачир зун я. Н. Насруллаев. Кьве Мегьамед. ФАНА 1 араб, прил. алатна фидай, манасуз, амукь тийидай. Фана я вун, дуьнья, садазни тахьай... Е. Э. Дуьнья, гьей! И дуьнья са фана багъ я... Е. Э. Эмина вич рекьидайла лагьай чIал. * фана дуьнья сущ. амукь тийидай, алатна фидай, дуьнья, уьмуьр. Фана дуьньядлай фейила, Рагьмет жигъич квез кьейила... Е. Э. Фитнекар къарийриз. Фана дуьньяда гъам чIугваз Йикъар йифер гьикI акъудда? Е. Э. Дустариз. ФАНА 2 шиир, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра амукь тийидай, пуч жедай дуьнья, уьмуьр. Эй, Рабби, Худа, Вун гьахъ язава, гьар сад фанада Ваз аквазава. Е. Э. Пагь, чи уьмуьрар. Вун такIан кас жедач фанада... Е. Э. Мубарак Исмаил ФАНАВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера фана тир гьал. Сирлу гьиссерин есирда гьатнавай адан мефтеди исятда аннамишзавайди дуьньядин фанавал я. М. В. Гьарасатдин майдандал. ФАНУС фарс, куьгь., сущ.; -ди, -да; -ар, -ри; -ра мичIи йифиз куьчеда нафт куналди экв гудай алат. Синоним: фонарь. ФАР фу существительнидин гзафвилин кьадардин форма. Кил. ФУ. ФАРА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра машиндин вил. Садлагьана хъуткьумрайла, машин чкадилай юзана, авахьиз башламишна. Авахьна, ламран къвални ягъна, клубдин къвалахъ галай шалманда акьуна. Катна фена килигайла, эрчIи патан фараяр руг-руг хьанвай. М. Б. "Жигули" ФАРАКЪАТ || ФЕРИКЪАТ араб, сущ.; -ди. -да; - ар, -ри, -ра арадал гъанвай архайинвал, къиж авачир, къулай гьал. Гила ви таяр мехъерар авуна ферикьат жезва, вун лагьайтIа кисна акъвазнава. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер. ☼ Словарра фаракъат кьабулнава, кхьинра ферикъатни гьалтзава. * фаракъат авун || ферикьат авун гл., ни вуж гл., ни вуж 1) кьулай гьал тешкилиз куьмекун, динжарун. 2) куьч. сурук кучудун. Са чи районда 40000 кас и сергьятди уьмуьрлух "залуквиле " кьазва: абурун азадвал, - мел-мехъер, кьейиди фаракъат авун, ксун-къарагъун, чуьлдиз фин-хтун, саки хсуси вахтни - сергьятдин сагьибрин гъиле жезва. ЛГ, 2004, 26. VII. Ада [С. Сулеймана. - А. Г.] вичин дуст Салигьов Гьажимерзедин гъилерал чан ганай ва ферикъатни авун адал тапшурмишнай. Ш. Шабатов. Сулейманан сур ва гуьмбет || ЛГ, 2004, 12. II. Синонимар: секинарун, фаракъатун. * фаракъат хьун || ферикъат хьун гл., вуж 1) жув жуваз динж хьун, архайин хьун. Ана кIарасрал тахтаяр эцигна авунвай скамейкайрал жемят фаракъат хьайила, деминин тамадади халкьдин тIварцIихъай Тагъирани адан кайвани Гуьлуьшана кьуьл авун тIалабна. ЛГ, 2004, 21.II. "Гила зи рикI ферикъат хьана, мад иниз, гила ханарикай хкведай кас амач. Ханарикай чун секин хьана". Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Халкьар ксудай вахт я. Заз килигна куьнни ферикъат тахьана ама. А. А. Пад хьайи рагъ.... студентар поездда акъахна, гьарма вичин чкадал ферикъат хьана. ЛГ, 1992, 31. X 2) кечмиш хьун.... йисар хквезвай, абурун вилерикай чпин гьеле кьепIера амай куьрпейрин ва фадлай хуьруьн сурара ферикъат хьанвай багъри ксарин къаматар карагзавай; А. Къ. Нехирбанни лекь. Синоним: динж хьун. ФАРАКЪАТВАЛ ||ФЕРИКЪАТВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера фаракъат||ферикъат тир гьал. Абур питав агакьайла, къужадин руьгьдин ферикъатвал квахьна. М. В. Гьарасатдин майдандал. ФАРАКЪАТВИЛЕЛДИ нар. фаракъатвал аваз. Синонимар: секинвилелди, секиндаказ, секиндиз, фаракъатдаказ, фаракъатдиз. ФАРАКЪАТДАКАЗ нар. фаракъат яз. Синонимар: фаракъатвилелди, фаракъатдиз. ФАРАКЪАТДИЗ нар. фаракъат яз. Синонимар: фаракъатвилелди, фаракъатдаказ. ФАРАКЪАТУН гл., ни вуж; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; фаракъат авун, фаракъат тавун, фаракъат тахвун, фаракъат хъийимир кьейи кас сурук кутун. Дидедиз цIуд аял хьана. Бубадал чан аламаз ругуд велед фаракъатна. Дидеди чаз мукьвал-мукьвал тикрардай: "Зун рикIяй ругуд тIеквен акъатнавай диде я, балаяр". Ж. Гь. Руьгьдин, рикIерин къелечи. А чIавуз гуьмбетдал «Инал Сулейман фаракъатнава» лагьана кхьенвачир. Ш. Шабатов. Сулейманан сур ва гуьмбет || ЛГ, 2004, 12. II. Синонимар: кучудун, секинарун. ФАРАС нугъ., сущ. балкIан (шахматрин фигура). ФАРАШ туьрк, прил. адетдин гьалдилай фад арадиз атанвай, фад еке хьанвай. Фараш бацIи хьиз къудгуниз хкадарзавай адан бурма цIвелер, далудилай куьрснавай... З. Э. Булахдал. ВикIегь чубанди ягьизвай уьфтер. Фараш кIелери ийизвай кьуьлер. Дере-тепе дуьзмиш хьанвай цуькверив. З. Э. Рамзият. * фараш авун гл., ни-куь вуч фараш гьалдиз гъун. Накь къвайи марфади акваз-акваз векьер фараш авуна.. Р. Синоним: фарашун. * фараш хьун гл. хъсан еридиз атун (еке жедай затIар). Рагъ акурла, фараш жедай цуькверай, Гьуьл хьиз гегъенш берекатлу никIерай, Дарман патал ишлемишдай векьерай Сагърай, сагърай зи ватандин тIебиат. Ш-Э. М. Сагърай ТIебиат. Хъсан аявал ийизвай къелем фараш жеда. 3. Э. Кьве фронтдин командир. Хуьруьн кьилихъ галай магьсулар фараш тир. 3. Э. Булахдал. Жегьил багъдин гьални хъсанзава, вири къелемар фараш я. ЛГ, 2004, 26. VII. ФАРАШВАЛ сущ.; -или, -или; -илер, -илери, -илера фараш тир гьал. Фермадал атай парторганизациядин секретарь Къурбан вакIарин фарашвал, Эслидин кардин устадвал акуна гзаф шад хьана. З. Э. Муькъвел гелер. Фарашвал, рангарин атирар Чилевай игитдиз савкьатна... А. С. Беневшайри кьве сеферда... ФАРАШДАКАЗ нар. фарашвал хас яз. Синоним: фарашдиз. ФАРАШДиЗ нар. фараш яз. Умудрин тум хкаж хьурай фарашдиз... А. С. Къуй дуьньяда гзаф хьурай мехъерар... ЦIи за цайи никIеравай къаз ЭкъечIнавай фарашдиз... А. Ал. Рагъ ва рикI. Халкьдин манийрал, милли авазрал гзаф рикI алай Зулейхадин бажарагъди, ашукь Гьажидиз гъуьлуьз фейила, мадни фарашдиз цуьк акъудна. К. К. РикIе мани авайбур. Синоним: фарашдаказ. ФАРАШУН гл,. ни-куь вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; фараш авун, фараш тавун, фараш тахвун, фараш хъийимир фараш тир гьалдиз гъун. Синоним: фараш авун. ФАРКЬ араб, сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ара сад-масадаз ухшар туширвал. Эминан девирдинни гилан лезгийрин девирдин арада гзаф фаркь ава. М. Шагьабудин. Эминни Эминан устадвал. Агъсакъал хьуй, аял хьуй, Фаркь авай туш, итим я... А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Са фаркь ава: зи лирический герой датIана СиратIалдин муькъвелай физва. А. Ал. Автордин патай. А. Ал. Са къужах нурар. Ихтилат мажибдикай фейила, хълагьин. Москвада троллейбусдал кIвалахзавайданни чи водителрин дуллухдин арада еке фаркь ава, ЛГ, 2003, 13. ХI. Синоним: тафават. * фаркь тун гл., ни кьве ва я са шумуд касдиз, затIуниз сад хьиз къимет тагун. Фаркь тутуна гада бегдив тайнайтIа... Е. Э. Девран, гьей! ФАРКЬЛУ прил. сад масадаз ухшар тушир. ФАРКЬЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера сад масадаз ухшар туширвал. Синонимар: тафаватвал, чаравал. ФАРМАН фарс, куьгь., сущ.; -ди. -да; -ар, -ри, -ра къанун яз кьабулнавай къарар. Эвер гана эллериз, Акъудна фарман: За пайзава, хъуьрериз, Хазина жуван. А. Ал. Ахвар. ФАРС: * фарс чIал сущ. Ирандин халкь рахадай чIал. Сулейманан шиирра са кьадар фарс ва араб чIаларин гафар аватIани, адаз я фарс чIални, я араб чIални чидачир. М. М. Гь. СтIал Сулеймана азербайжан чIалал туькIуьрай шиирар. Мисал яз, паб, гъуьл, руш, стха, свас, шак алачиз, лезги гафар ятIа, ими, эме, буба, дах, бах, бажи - азербайжан, хала, халу - фарс, хва - урарт, вах - хинди чIаларани авайбур я. М. Алипулатов. Лезги чIалан машгъулардай грамматикадай материалар. Зигьинлу Эмина са кьадар илимрай чирвилерихъ галаз араб, туьрк, мумкин я, фарс чIаларни чирна. Д. Джамалов. Лезги литература. Учебник. VIII кл. ФАРСИ сущ. гилан Иран гьукуматдин кьибле пата, Персидский заливдин къерехар тирвал экIя хьанвай чкаяр. Ихьтин шив жеч Дагьустанда, Фарси, Ямен, Туркестанда... Е. Э. БалкIандин тариф. ФАРТАР нугъ., сущ. цирицIар. ФАРУКЬ араб, прил. секин. Мергьяматсуз яз элдиз куьн такурай, Уьмуьр фарукь, гьаким, мугьман рикIел гъваш. Е. Э. РикIел гьваш. ФАРФАЛАГ фарс, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра гьавадин гьерекатди элкъуьрдай тадарак. Кьуна зун къужахда... Элкъуьрна зун фарфалаг хьиз... А. Ал. Дустуникай баллада. - Зи купулри къал къачунва, - лугьуз накь кьецIи авур Алирзадин чIехи папакай гарун фурфалаг хьанвай. З. Э. Муькъвел гелер. ФАРФОР у рус, сущ.;.~ди, -да; -ар, -йри, -ара кIеви чеб ва маса материалар акадарна махсус жуьреда гьазурнавай лацу рангадин кIеви материал. Фарфордин къапар гзаф багьа жеда. Р. Синоним: чини. ФАСАГЬАТ араб, ктаб, прил. образлу, михьи. Фасагьат рахунрихъ гьамиша михьи фикирар жедач. Р. ФАСАГЬАТВАЛ ктаб, сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера михьивал (рахунрин, чIалан). Абурун [Ленинан, Сталинан. - А. Г.] рикIерин чIехивал ва михьивал, акьулдин гегъеншвал ва деринвал, къилихрин гуьзелвал ва мердвал, мецерин фасагьатвал ва зиреквал, зегьметчийриз абрун мукьвавал ва азизвал, вири халкьдин патай абуруз авай муьгьуьббатдин вири деринвал къалурун патал шаирди вичин вири гьунар..., жавагьирар хьтин гафар жугъуриз хьана. М. М. Гь. ЧIехи шаир. ФАСАГЬАТВИЛЕЛДИ нар. фасагьатвал хас яз (рахунриз, чIалаз). Синонимар: фасагьатдаказ, фасагьатдиз. ФАСАГЬАТДАКАЗ нар. фасагьатвал аваз. (рахунриз, чIалаз).... ам гагь митинграл, гагьни жемятдин кIватIалрал фасагьатдаказ рахазва; Ф. Асланова. Сад лагьай лезги роман-трилогия. Синонимар: фасагьатвилелди, фасагьатдиз. ФАСАГЬАТДИЗ нар. фасагьат яз. Адаз (Алкьвадар Гьасан эфендидиз. - А. Г.) дуьньядин халкьарин ирид чIал лап фасагьатдиз чидай, Дагъустандин халкьарин вири чIаларал ам рахадай. ЛГ, 2004, 26. VII. Чна шаирдин поэма фасагьатдиз кIелзавай сесер лентиниз къачунай. А. Къ. Шаирдин экв. Синонимар: фасагьатвилелди, фасагьатдаказ, фасагьатлудаказ. ФАСАГЬАТЛУ прил. михьи тир. * фасагьатлу авун гл., ни вуч михьи авун, михьи тир гьалдиз гъун. Дегь чIаварилай кьил кутуна, маса халкьари хьиз, лезгийрини хайи чIал, аманат хьи, хвена. "Самур" газ., 2005,25.II. * фасагьатлу хьун гл. михьи тир гьалдиз атун. ФАСАГЬАТЛУВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера михьивал, къенивал (рахунрин, чIалан). Лезги чIал чIурна, адан къенивал, фасагьатлувал вилив хуьн тавуна рахадай инсанар акурла, зи рикI тар жеда. С. К. Редактордин гаф. "Самур" газ., 2003, 27. IХ. Синоним: фасагьатвал. ФАСАГЬАТЛУДАКАЗ нар. фасагьатлувал хвена. Сересдаказ, фасагьатлудаказ рахун илим я. С. К. Редактордин гаф. "Самур" газ., 2003, 27. IХ. Синоним: фасагьатвилелди, фасагьатдаказ. ФАСАД араб, сущ къалмакъал гвайди, чуьруькчи, гьуьжеткар. Вуна хиялна: дуьньяда Угъри, фасад жеч лагьана... Е. Э. Вирт квахьайдаз. - Аллагьди бала гайи фасад! - лагьана, гьажи Мурсал, гьарай акъатна, тадиз салават гъана, теспягьар чIугваз эгечIна. А. И. Самур. - Агь, сагърай, аялар, игитар гьар сад! Ам вуж хьуй ислягьвал такIандай фасад! И. Гь. Мегьамед халу. ФАСАДВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера диндиз, адетриз акси, чIуру ниятар авай гьал. Ажал пайиз, жаллатIар яд чилерин Атана чал ийиз чапхун, фасадвал. А. С. Веси. Дуьньяда дарвилер, мишекъатвилер, фасагьатвилер икьван артух жезвайла... ЛГ, 1992, 25.II. ФАСИКЬ фарс, сущ.; -ди. -да; -ар, -ри, -ра 1) дишегьлийра вил авайди. А фасикьдин кьил чIур хьанвайди я. Адан чIалахъ югъун герек туш! А. И. Самур. Паб кIвалеваз, и фасикь физ, йифда чара ракIаррихъ. Факъир хзан муьгьтеж хьанва йифен секин ахваррихь. М. Ж. Жуваз туьнбуьгьар. 2) умуми адетар, къайдаяр чIурдайди. Эвел фасикь яхулару чIурна къеле, еке пару... Е. Э. Наиб Гьасаназ. Я кIвал къени хьайибур а Къурчи лугьудай фасикьди михьиз халкь кьиляй акъудзава. Ж. Эфендиев. Азадвилин рекье. ФАСИКЬВАЛ сущ фасикь тир гьал. Гъейрид яр кьамир вуна дуствиле, Ви фасикьвилин гъам сагьиб я, гьелбет. Е. Э. Эй, дели дивана ФАСЛИ кил. ЭВЕЛ. ФАТИГЬАГЪ! араб, межд. кьейи касдиз дуьа ийиз теклифдайла, лугьудай гаф.... фекьиди "Фатягь" лугьудай гафар япариз Ван хьанвайтIани, кIелзавай дуьани и арада адан рикIелай алатнавай. ФАХРА фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра динэгьли, диндикай суьгьбетардайди. Пачагьди везирарни, векилар, фекьиярни фахраярни - вири кIватIна. Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Гагь фахради, зи вах, кьимет гуда чаз, Гун чи тIвар каламра къун гунагь я. П. Ф. Эхир кьимет. ФАХРАЧИ 1 фарс, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра фахра инсан, ФАХРАЧИ 2 прил. фахрачи тир. Хабар нивай гун? Жамидин арачи, хуьруьн фахрачи Мейрихан къаридвай. З. Э. Муькъвел гелер. ФАСОН урус, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра парталдин, кIвачин къапарин кIалуб(ар). Санлай къачурла, за вири 55 жуьредин чекмеяр цвазва, абурукай 22 фасондин авторни, лугьурвал, зун я. ЛГ, 2004, 15. VII. ФАШАЛ араб, прил. кьве чин алай, масадбур алцурариз алахъдай. Фашал фекьидивайни фасад къуншидивай Аллагьди хуьй! Ф. ФАШАЛВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илер, -илери, -илера кьве чин алай, масадбур алцурариз алахъдай гьал, амалар. Са тIимил вахтунлай ам ва адан патав акъвазнавай инсанар, садакьа пайзавайдан фашалвили мягьтел авуна. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Эфенди стхадихъ галаз ихтилат, суьгьбет авурла, ам фашалвал рикIи кьабул тийидай кас тирдини чир хьана. ЛГ, 2003, 13. XI. На лугьуди Вагьаба йифен вакъиадин бинейра фашалвал кьатIанай, на лугьуди адаз маса, генани виниз тир гьакъикъат ашкара я... З. Ш. ФАШАЛВИЛЕЛДИ нар. кьве чин алай, масадбур алцурариз алахъдай гьал, амалар хас яз. Синоним: фашалдаказ. ФАШАЛДАКАЗ нар. кьве чин алай, масадбур алцурариз алахъдай амалар хас яз. Синоним: фашалвилелди. Страницы: 1 2 3 4 5 6 |
| |||||||
|
