РЕФОРМА реформа (1. са кар хъсанрун патал ам масакIа, цIийикIа туькIуьрун. 2. гьукуматди авазвай пачагьлугъдин къурулушдин дибар чIур тавуна бязи законра, политикада дегишвилер, цIийи къайдаяр ттун).

РЕФОРМАТОР реформатор (реформа, дегишвал, цIийи къайдаяр твадай ва я ттур кас).

РЕФОРМАЦИЯ мн. нет реформация (16-виш йиса Европадин рагъакIидай пата католикрин диндин -клисадин аксина диндин женгинин гьерекатдин формада аваз феодализмдин аксина тухвай политический гьерекат)..

РЕФОРМИЗМ мн. нет реформизм (рабочийрин гьерекатда оппортунистрин са рехъ ва буржуазиядин политика яз, ида революция хьун кьабул тийиз, рабочий классдин революциядин женгиниз аксивал ийиз, анжах капиталист обществодин сергьятра бязи реформаяр, дегишвилер ттуналди бесриз таз алахънава; реформизм II лагьай Интернационалдик квай партийри агъавал ийизвай идеология я).

РЕФОРМИРОВАТЬ сов. и несов. реформа ттун; реформа авун; дегишвал ттуна цIийикIа туькIуьрун.

РЕФОРМИСТ реформист (реформизмдин пад кьунвай кас).

РЕФРИЖЕРАТОР рефрижератор (1. мурк кьаз тадай машиндин са пай; ина жими затI пардиз элкъуьрда ва агъуз тир температура арадал гъида. 2. фад чIур жедай затIар тухун патал холодильник аваз раснавай вагон ва я гими).

РЕХНУТЬСЯ разг. дили хьун, акьул фин.

РЕЦЕНЗЕНТ рецензент (рецензия кхьей, кхьидай кас).

РЕЦЕНЗИРОВАТЬ несов. рецензия гун, рецензия кхьин.

РЕЦЕНЗИЯ рецензия (са пьесадиз, театрдин тамашадиз, илимдин ва я литературадин кIвалахдиз, ктабдиз адан хъсан ва пис патар кхьена гайи къимет).

РЕЦЕПТ рецепт (1. мед. докторди азарлудан патахъай дарман расун ва ахъаюн патал аптекдиз кхьена гудай чар. 2. пер. гьар вуч хьайитIани са кьадар затIар кутуна расдай са затI, адак вучар ва гьикьван кутадатIа ва ам гьикI расдатIа къалурун, ам расунин къайда).

РЕЦЕПТУРА мн. нет рецептура (рецептар, дарманар дуьз кхьинин гьакъиндай малуматар, чирвилер).

^ РЕЦИДИВ мад цIийи хъхьун, тикрар хъхьун (хъсан хьайи ва я хьайи хьиз аквадай азар; садан угъривал, пис тахсиркарвал мад хъхьун).

РЕЦИДИВИСТ рецидивист (шумудни садра тикрардаказ угъривал ва я гьахьтин пис тахсиркарвал авур кас).

^ РЕЧЕВОЙ чIалан, рахунин.

РЕЧИСТЫЙ разг. кIуфал туькIвей, хъсандиз рахадай; он речистый парень ам кIуфал туькIвей гада я.

РЕЧКА гъвечIи вацI; хвал, кIамун хвал.

РЕЧНОЙ вацIун; вацIарин.

РЕЧЬ 1. чIал. 2. рахун. 3. речь (са месэладин гьакъиндай халкьдин вилик экъечIна ийидай рахун). ♦ прямая речь примой речь, авторди лугьузвай ччарадан гафар (яни садакай эхтилат ийидайла, адан, гьада лагьайвал дуьм-дуьз хълагьнавай гафар).

^ РЕШАТЬ несов., см. решить.

РЕШАТЬСЯ несов., см. 1) решиться; 2) решить.

РЕШАЮЩИЙ кар къетIъ ийидай; кар алай; асул еке метлеб авай; решающая победа кар къетIъ ийидай гъалибвал.

РЕШЕНИЕ 1. гъял авун (мес. месэла). 2. къетIъ авун, къарар кьабулун. 3. къарар; решение суда суддин къарар.

РЕШЁТКА решётка (1. ракьун ва я кIарасдин тIваларикай ва я симерикай расай чил хьтинди, мес. пенжерра твадай ракьар, гьаятдилай элкъуьрдай гьахьтин ракьарин жугъун. 2. тIеквенар авай чил хьтин ракь, пичинин ва я самовардин кIане авай). ♦ сидеть за решёткой дустагъда ацукъун; посадить за решётку дустагъда ттун.

^ РЕШЕТО саф. ♦ чудеса в решете аламатар, аламат жедай къариб кар; голова, как решето кьил саф хьиз ава, кьиле затIни акьваззавач (рикIелай алатзава).

РЕШЕТЧАТЫЙ и РЕШЁТЧАТЫЙ 1. решетка авай; решётка хьиз раснавай (мес. жугъун ва мсб.). 2. тIеквенар авай (кIараб, юкьван ттар авай гьайванрин пелен кIарабдин вилик квай тIеквенар авай кIараб).

РЕШИМОСТЬ ж мн. нет къетIъивал, жуьрэтлувал, къаст кьиле тухуз кIевивал.

РЕШИТЕЛЬНО нарен. 1. гъейратдалди, жуьрэтдалди. 2. къетIъивилелди, кIевивилелди, кIевелай. 3. лап; гьар са; там было решительно всё ана лап вири затIар (гьар са затI) авай. 4. гьич; гьич са; я решительно не знал, о чём с ним говорить заз адахъ галаз кквекай рахадатIани гьич чизвачир.

РЕШИТЕЛЬНЫЙ 1. жуьрэтлу, кьетIъивилелди кар ийидай. 2. акьалтIай, куьтягь хьайи, тамам. 3. кар къетIъ ийидай. 4. кIеви; къетIъи; принять решительные меры кIеви (къетIъи) серенжемар авун.

РЕШИТЬ 1. гьял авун (месэла). 2. атIун (кар); къетIъ авун; къарар акъудун. 3. къарардал атун, къаст авун, къетIъ авун.

РЕШИТЬСЯ 1. гьял хьун. 2. кьетIъ хьун. 3. кьетIъ авун, къарардиз къачун; къарардал атун. 4. жуьрэт авун.

РЕЭВАКУАЦИЯ мн. нет сифтедай авай чкайриз рахкурун (мес. дяведин вахтунда саниз акъудай инсанар, шейэр чеб виликди авай чкайриз элкъуьрун).

РЕЯ рея (гимидин елкенар кутIундай тарч-кIарас).

РЕЯТЬ несов. 1. лув гун, цIалцIамдиз целай фидай хьиз лув гун. 2. явашдиз лепе гун (пайдахри).

РЖА мн. нет, уст. обл., см. ржавчина.

РЖАВЕТЬ несов. муьрхъуь кьун, пасади кьун.

РЖАВЧИНА мн. нет. муьрхъ, пас. 2. хъипи хал, хъипи хьахь (мес. цин винел жедай ва я техилдин къацариз ядай).

РЖАВЫЙ 1. муьрхъуь кьур, пасади кьур. 2. хъипи хал янавай.

РЖАНОЙ силин; ржаная мука силин гъуьр.

РЖАТЬ несов. гьиргьир авун (балкIанди).

РИГА рига (техилдин цуьлер кьурурдай чIехи тевле хьтин чка; ахпа абур гьана гатанни ийидай).

РИДИКЮЛЬ м ридикюль (дишегьлийрин гъиле кьадай сумка).

^ РИЗА 1. риза (кешишри клисада алукIдай зарлу гъаларалди яна расай аба хьтин партал). 2. либас, зарлу либас. ♦ до положения риз лап лух жедалди, луьл жедалди, вичиз вичикай хабар амукь тийирвал (хъун, пиян хьун, пиянрун).

^ РИКОШЕТ мн. нет маса затIуна акьуна кирсеба гадар хьун; пуля попала в него рикошетом гуьлле маса затIуна акьуна кирсеба гадар хьана адахъ галукьна.