ЦЕЛОСТНЫЙ сагъ сад тир, битев тир.

ЦЕЛОСТЬ ж мн. нет сагъвил; хкIун тавуна саламатвал; сохранить все вещи в целости вири шейэр сагьдиз (саламатдиз) хуьн.

ЦЕЛЫЙ. 1. сагъ; сагъ са; отрежь от целого хлеба сагъ факай атIутI; он съел целую булку ада сагъ са булка тIуьна. 2. тамам, тамам са; целая историческая эпоха историядин тамам са девир. 3. тамам, кьиляй-къилиз, -ди; целый день югъди, йкъуз кьиляй-кьилди, тамам са йкъуз. 4. сагъ-саламат; все вещи целы вири затIар сагъ-саламат я (ва я сагъ я); цел и невредим сагъ-саламат я. ♦ в общем и целом умуми яз, вири санлай къачурла; в целом вири, вири санлай.

ЦЕЛЬ ж 1. лишан; попасть в цель лишандихъ галукъун (галукьрун). 2. пер. мурад, метлеб. ♦ с целью ва я в целях мураддалди, мурад патал; в целях улучшения работы кIвалах хъсанрун патал.

ЦЕЛЬНЫЙ 1. сагъ; тамам. 2. пер. сагъ, битев. 3. яд я тавур, михьи (мес. нек).

ЦЕМЕНТ цемент (заводда расдай гъуьр хьтин, куьлуь киреж хьтин затI; яд ягъайла адакай тини хьтинди жеда, ахпа гьавадал кIеви къван хьиз жеда; ам дараматар эцигунин карда ишлемишда).

ЦЕМЕНТИРОВАТЬ сов. и несов. цементламищун, цементдалди кIеви авун.

ЦЕМЕНТНЫЙ цементдин.

ЦЕНА 1. къимет, багьа. 2. пер. къимет, къадир; он знает цену деньгам адаз пулунин къимет чида, адаз пулунин къадир чида (ава). ♦ в цене гзаф багьа я, еке къимет ава; грош цена кепекдик квайди туш, къимет пуд кепек я; ценою больших усилий еке зегьметар чIугуна, еке алахъунар авуна, еке алахъунрин (къуватар эцигунин) нетижада.

ЦЕНЗ ценз (1. инсандиз бязи политический ихтиярар, мес. хкягъунра иштирак ийидай ихтияр хьун патал, герек тир шартIар; мес. капитализмдин уьлквейра хкягъунра иштирак авун патал агьвал, мулк, образазование, гьамиша са чкада яшамишвал аваз хьана кIанда. 2. кархана са тайин списокда ттун патал герек тир шартI).

^ ЦЕНЗОР цензор (цензура кьиле тухузвай къуллугъэгьли).

ЦЕНЗУРА мн. нет цензура (печатдай акъудун патал кхьенвай затIариз ва я театрда къалурдай пьесайриз, кинодин фильмайриз сифте ихтияр гун ва я тагун патал гьукуматдин кьилдин идара килигун).

ЦЕНИТЕЛЬ м къимет эцигдай кас, къимет чидай кас.

ЦЕНИТЬ несов. 1. къимет эцигун; къимет авун, къимет атIун. 2. пер. къимет чир хьун, къадир чир хьун. къадир хьун, къимет эцигун; эцигун; ценить дружбу дуствилин къадир чир хьун; ценить хорошего работника хъсан работникдин къадир чир хьун (къадир хьун).

ЦЕНИТЬСЯ несов.1. къиметлу яз хьун, къимет аваз хьун; этот товар очень ценится и товардиз гзаф къимет ава. 2. см. ценить.

ЦЕННОСТЬ ж 1. къимет, багьа. 2. пер. къиметлувал. 3. къиметлу затI, багьа затI. 4. пер. девлетар, багьа затIар; культурные ценности культурадин девлетар.

ЦЕННЫЙ 1. къиметлу, къимет авай. 2. пер. хъсан, еке метлеб авай; герек тир; къиметлу; ценный работник хъсан работник.

ЦЕНТНЕР центнер (100 килограмм).

ЦЕНТР 1. юкь; в центре города шегьердин юкьва. 2. пер. асул, диб; юкь; яцI; этот вопрос сейчас в центре внимания и месэла исятда фикирдин юкьва ава (ва я и месэладиз исятда асул фикир гузва). 3. центр (пачагьлугъдин кьилин идараяр авай шегьер ва я са кар, кIвалах тухунин къене асул еке метлеб алай чка, шегьер). 4. центр (буржуазный парламента эрчIибрунни чапла партийрин юкьван чка кьунвай, эрчIи патанбруз майил ийизвай политический партия).

ЦЕНТРАЛИЗАЦИЯ мн. нет см. централизовать.

ЦЕНТРАЛИЗМ мн. нет централизм (чкадин идараяр ва тешкилатар центрдиз табий хьунин, абру центрдин серенжемриз килигна кIвалахунин система).

ЦЕНТРАЛИЗОВАТЬ сов. и несов. централизоватун, са центрда кIватIун (мес. са кардиз регьбервал, идарадин крар).

ЦЕНТРАЛЬНЫЙ 1. юкьван, центрада авай; центральная улица юкьван (центрда авай) куьче. 2. центральный; кьилин; центральный комитет центральный комитет. 3. пер. асул кар алай; центральный вопрос асул кар алай месэла.

ЦЕНТРОБЕЖНЫЙ центрдай къерехрихъди физвай; центробежная сила центрдай къерехрихъди физвай (туькIуьрнавай) къуват.

ЦЕНТРОСТРЕМИТЕЛЬНЫЙ центрдихъди гьерекатзавай (къуват).

^ ЦЕП с -х. уст. цеп (виликди техил гатадай алат, кьилихъ кIарасдин таркв хьтинди гилигнавай яргъи лаш).

ЦЕПЕНЕТЬ несов. къах хьун, кьурун, нефес кьурун, алай чкадал кьурун; цепенеть от страха кичIевиликди къах хьун (кьурун).

ЦЕПКИЙ 1. галкIидай; кикIидай. 2. кIевиз кьадай, кьуна акъай тийир; цепкие пальцы кIевиз кьадай тупIар.

ЦЕПКО нареч.: цепко ухватиться кIевиз кьун, кIевиз ккIана кьун.

ЦЕПЛЯТЬСЯ несов. 1. галкIун; кукIун (мес. цацар парталдик; цен са ккуьнихъ). 2. кьун; кьуна акъвазун; кIевиз кьун.

ЦЕПНОЙ 1. зунжурдин; зунжур авай; зунжурдалди ийидай. 2. зунжурдал кутIуннавай (мес. кицI).

ЦЕПОЧКА 1. зунжур, гъвечIи зунжур (мес. сятинин). 2. сад-садан гуьгъуьна авай цIиргъ; (мес. аскеррин).

ЦЕПЬ ж 1. зунжур. 2. цIиргъ; жерге; горная цепь дагъларин цIиргъ 3. мн. зунжурар, ракьар, бухавар; цепи рабства лукIвилин зунжурар.

ЦЕРБЕР цербер (1. къадим замандин грекрин махара жегьеннемдин рак хуьзвай пис ажугьлу кицI. 2. пер. пис ажугьлу, малкамут къаравул).

ЦЕРЕМОНИАЛ церемониал (са церамониядин патахъай эцигнавай къайдаяр).

ЦЕРЕМОННАЛЬНЫЙ церемониядин; церемониальный марш церемониядин марш (аскерар жергейра акъвазна, мес. сувариз, музыка ягъиз-ягъиз къекъуьн).

ЦЕРЕМОНИТЬСЯ несов. разг. 1. гьуьрмет хуьн; эдеб хуьн; регъуьвилер авун; кьулухъ чIугварвилер авун. 2. нубатсув артух хъуьтуьлвал авун, кьуьруькар ийиз акъвазун, ягънагъар авун (садахъ галаз), герексуз чкадал хатур авун, наз кьабулун.

ЦЕРЕМОНИЯ 1. церемония, адет хьанвай къайдаяр, адет яз эцигнавай къайдаяр (мес. мейит кучудунин, свас гъунин, я са гьукуматди маса пачагьлугъдин илчияр кьабулунин кар тухудайла). 2. пер. разг. ягънагъар; хатур-гъуьрмет къалурун, эдеб вилив хуьн.

ЦЕРЕМОННЫЙ 1. церемониядин къайдадин. 2. церемония кIевиз вилив хуьдай; кIевиз гьуьрмет, эдеб вилив хуьдай.

ЦЕРКОВНЫЙ 1. клисадин. 2. диндин.

ЦЕРКОВЬ ж 1. клиса (христианрин мискIин). 2. дин; диндин идара.

ЦЕСАРКА зоол. цесарка (верчерин жинсиникай кIвалин къуш).