| Вход | Регистрация | ||
|
Толковый словарь лезгинского языка КЪУРЪАН араб, сущ.; 1) текв. къ.; -ди, -да; мусурман диндин пак тир ктаб.... мусурманди Къуръандал, Шариатдал амал авун герек я, А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гъазават. За Къуръан урус чIалалди кIелайди я. М. Б. ЦIийи мискIин. 2) -ди, -да; -ар, -ри, -ра; Къуръан ктабдин экземпляр. - МискIин лагьана им гьеле мискIинни туш, Къуръанар гьеле хканвач, азан янатIани, къене са капIни авунвач. М. Б. ЦIийи мискIин. КЪУСМИШУН гл., вуж; -да, -на; -из, -зава; -ин, -а, -рай, -мир; къусмиш авун, къусмиш тавун, къусмиш тахвун, кьусмиш хъийимир тIуьр затI кьун тавуна сивихъди хтун. Ахьтин тIуьр затIни авач, вучиз ятIани къусмишзава. Р. Синоним: экъуьчун. КЪУТ: къут-къавум сущ. мукьва-кьили, кьавум. Хуьруьнви, Дуьньядин адетар ваз тийижир кар авач. Мухлисатни агакьнава. За ваз ачухдиз лугьуда, зи Керимани адаз майил ийизвайди хьиз аквазва заз. Чун къут-къавум хьайитIа ваз гьикI аквада? 3. Э. Муьгьуьббатдин цIелхем. КЪУТАРМИШУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -ин, -а, -рай, -мир; кьутармиш авун, кьутармиш тавун, кьутармиш тахвун, кьутармиш хъийимир са гьихьтин ятIани хата-баладикай хкудун. - Гена чухсагъул, Камалани Вадима кьутармншна, тахьайтIа низ чидай чи буругъ гьиниз акъатнавайтIа. Б. Гь. Вили вилер Ада буругъ къутармишун лазим я. Б. Гь. Вили вилер. Я адалат саймишзамач, я гьуьрмет, Гьуьрмет кьазва мидяйри чеб; саймишун. РикIел хуьзвач хаинри чеб асмишун, Гуя кьведа къутармишиз мад ришвет. X. X. «Чи чилив гва дегьзамандин рехивал». * кьутармиш хьун гл., вуж-вуч хата-баладикай хкатун. Беглерин тухумдикай са свас, ЧIар патаз катна, кьутармиш хьана. Урус кьушундин генерал-майор Даниял-Султан гьа катна кьутармиш хьайи сусан хцин хва я. И. Гь. ЦIахуррин гьиса. КЪУЧИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тарашчи, масадан шей къакъуддайди. Гила кьачагъриз, кьучийриз, угърийриз, тарашчийриз, лутуйриз ва ада гатай кавхайриз, судуйриз хвеши жеда. Гь. С. КIири Буба. Синонимар: къачагъ, тарашчи. * къучи хьун гл., вуж тарашчи хьун. КЪУЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къучи тир гьал. * къучивал авун гл., ни къучи тир гьалда хьун. КЪУЧИВИЛЕЛДИ нар. къучивал пеше яз. Вичин кьил кьучивилелди хуьзва. Р. КЪУЧЧАГЪ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра викIегь кас, гьахълувал, дуьзвал патал женг чIугваз гьазур кас. Гьажи Давуд бег, Мулла Нур, Къачагъ Гьасан, КIири Буба хътин кьуччагъар, Алкьвадар Гьасан, Гьажи-Али эфенди хьтин чIехи алимар, Къазимегьамед Агьасиев, Мукьтадир Айдинбеков, Мегьамед Гьуьсейнов ( Михаил Лезгинцев) хьтин революционерар, Лезги Агьмед, Етим Эмин, СтIал Сулейман хътин машгьур шаирар авай халкь гъвечIиди яни? М. М. Чун гъвечIи халкь туш. КЪУЧЧАГЪВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къуччагъ тир гьал. Синоним: викIегьвал, Антоним: ажузвал. КЪУЧЧАГЪВИЛЕЛДИ нар. къуччагъвал хас яз. Синонимар: викIегьвилелди, викIегьдаказ, къуччагъдаказ.. Антонимар: ажузвилелди, ажуздаказ. КЪУЧЧАГЪДАКАЗ нар. къуччагъ яз. Синоним: кьуччагьвилелди, викIегьвилелди, викIегьдаказ. Антонимар: ажузвилелди, ажуздаказ. КЪУШ туьрк, сущ.; -ди || -ра, -да || -ра; -ар, -ари, -ара. тIебии гьерекат лув гана цавай фин тирди. Вав къведай пагьливан хьанач чилерал, Къушра хьиз лув гудай инсан я Керим. Е. Э. Пагьливан Керим. Гатфарин ракьиник къацу дагъда чладай экъечIнавай цицIери, кьузадик квай къацу тама хъуьтIяй акъатнавай къушари чпин магъаматрик кекянавай. 3. Э. Булахдал. КЪУШАРИН прил. къушариз талукь, къушаринди тир. АтIа къушарин базарда къени пака кIвалахдай йикъар туш. Т. А. Мехъер куьтягь тахьанмаз. Аял вахтар, кIвачел-кьилел алачиз чепелукьрихъ галтугиз кьугъвай гуьнеяр, къушарин какаяр жагъурун патал кьекьвей валар-руквар рикIел хкун, абурукай ихтилат авун ихътин инсанри чпиз агъузвал гьисабда. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. * твар недай къуш, як недай къуш. КЪУША туьрк, прил. кьве хилен. КЪУШАБА прил. сад-садан кьвалав гвай кьвед Ам буругъар турбобурдалди йигиндаказ эгъуьнин, кьушаба кьуяр эгъуьнин кIвенкIвечи инициатор я. 3. Э. Социалист Зегьметдин Герой. Темирханов. г КЪУШМА туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра сад лагьай цIар нуд лагьайдахъ галаз, кьвед лагьайди кьуд лагьайдахъ галаз рифмаламишнавай, гьар са цIарцIе 8 слог авай шиир. КЪУШЧИ сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра къушарихъ гелкъведай пешекар. Гила хуьрера кьушчияр амач, вучиз лагьайтIа къушарин фермаярни амач.. Р. КЪУШЧИВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къушчи пешекарвал. Са вахтара кьушчивилин курсор ахъайнавайди тир. Р. КЪУЬЛ сущ.; -уь, -е; -ер, -ери, -ера гъуьруькай лацу фу чрадай набататдин тварар. Къуьл тухуз вердиш хьайи кьиф Ават хьана гатIаз, нехирбан. Е. Э. Нехирбан. Вуна вучиз кIевяй кьудна ви къуьл дуьздал алаз туна? Е. Э. Дуст Ягьиядиз. Зиянар галукьнавайди, цIуд гектарралди къуьлуьн никIер кана алахьнавайди Гьажи Нуьзуьр я. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. Вили гьуьлуь хьиз янар гузвай, хъипи гагъраба хътин къуьлуьн кьилер акурла, Кавха Къафара са вил акьална спелар юзурда. Я. Ш. Гьахъ квахьдач. Зи хуьруьнви кьуьлуьхъ гудай Кал емишрихъ кьекьведай. Азарлудан вил атIудай ЧIуру хват гваз хкведай. Къ. Р. Самур, къе ви дереда. * къуьлуьн фаз ракьун руфун герек я мисал 'мал-девлет авайдаз акьулни (ам дуьз недай, иливардай) кIанда' манадин ибара. КЪУЬН сущ,; -и, -е; -ер, -ери, -ера гардандилай гъилин вини кьилив гвай чка. Къуьнел алаз кьалуз дегьре Тунач чи руьгь раван, наиб. Е. Э. Гьасаназ. Куьз ийида на зарафат, кьуьнелай элкъвез килигиз. Е. Э. Ярдиз. -Ам вуж я, яда? Мугьман атанани? - лугьуз кьуьне яргъи тфенгар аваз, гъилера яргъи лашар авай кьве кас мукьув атана. А. Ф. Лянет. Чун пакамалди кьежей парталар алаз мекьила чуьлда амукьна. Иниз килигна завай пакагьан юкъуз кIвачел акъвазиз хьанач: кьуьнерин санжуяр кьуна азарлу хьана. А. Ф. Бубадин веси. Къала кван, - рахазвайда гададин кьуьняй акъудай чанта кьуна, - низ чида гила сифте кIвалахал физвай хва я лугьуз Мегьриди вав гьихьтин няметар вуганватIа. Б. Гь, Заз эвера. * къуьнел гъил эцигун гл., ни нин хуш майилрин лишан къалурун. КIан я хьи заз ийиз сефер, Ви къуьнел са гъил эцигиз. Е. Э. Ярдиз. * къуьн кутун гл 1) кьейиди сурал тухудайла магьфедик къуьн кутуна тухун. Кесиб касдин мейит сурал магьфедаваз тухуз хьайтIа, Адак къуьн кутадай бенде жагъич, валлагь, Кесибвал кьий. Е. Э. Кесибвал кьий. 2) са гьихьтин ятIани кар ийиз куьмек гун. КЪУЬР сущ.; -е, -е; -ер, -ери, -ера яргъи япар алай хкадриз-хкадриз чукурна фидай чуьлдин кичIе гьайван. # ~ен япар, ~ен як, ~ен шараг, ~ен хам, ~ен гелер, ~ехъ галтугун, ~ кьун; кIвалин ~ер, ~ериз векьер кутун. Я малла Мегьамед-Эфенди, мад квез чизва хьи, зун къе кьуьзуь къуьрен ериндиз атанва. Зи са кIвач кIвале, са кIвач сура ава. А. Ф. Бубадин веси. Ажугъламиш хьана, виликни вуч кватIа килиг тийиз физвай ЦIарудин кIвач галукьай фартарин кулунин пунай пуртна са къуьр акъатна. Б. Гь. Заз эвера... ада, цIал чан гъана, къуьр алажна, адакай шиш яна; кусни амачиз ам тIуьна; кIарабар цIал вегьена; хамуниз кьел яна. Б. Гь. Заз эвера. - Арон, вуна кими гафар ийизва, сарбаз итим, къуьр хьиз, чуьлда чуьнуьх жедани, икI чна хьиз, нез-хъваз шегьерда кеф чIугваз къекъуьн тавуна? Гь. С. КIири Буба. Синоним: чапрас. * къуьр ягъун зараф., гл. (хъуьтIуьз) алукьун. Аялди къуьр яна. Р. * къуьрен карч сущ. гьич жагъин тийидай затI. Махачкаладин толкучка, гьамиша хьиз, и сефердани гур тир. Дугъриданни жергейра кьекьведайла, аквазва хьи, инай къуьрен карчни гъатун мумкин я. ЛГ, 1992,31. III. * къуьрен марф сущ. рагъ алай юкъуз къвадай марф. Къуьрен марф квай, хважамжамдин МуькьвелайтIуз кам вегьез Къвезвай а руш вуч тамамдиз!. И. Гь. Гележегдин шаирар. * къуьрен рикI авай аждагьан сущ. кичIе, амма еке нефс авай кас. КЪУЬРУЬ прил. 1) хци тушир. # ~ чукIул, ~ нажах, ~ дегьре, ~ дергес. 2) куьч. лагьай гаф, фикир яргъалди кьатIуниз тежер гьалда авай. Антоним: хци. * къуьруь авун гл., ни вуч 1) къуьруь гьалдиз гъун. ЧукIулдалди вуч хьайитIани атIуз къуьруь авуна. Р. 2) куьч. кубут гьалдиз гъун. * къуьруь хьун гл., вуч къуьруь гьалдиз атун. ЧукIул, вуч хьайитIана атIайвиляй, къуьруь хьана. Р. КЪУЬРУЬВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера къуьруь тир гьал. Адавай алатдин къуьруьвал гьич эхиз жедачир. Р. Антоним: хцивал. КЪУЬРУЬ3 нар. кьуьруь гьалда. ЧукIул кьуьруьз ава. Р. Антоним: хциз. КЪУЬРУЬГЪУЬМ прил. тIимил чимивал авай. КIвачерал къуьруьгъуьм яд иличайла, регьят жеда. Р. * къуьруьгъуьм авун гл., ни вуч тIимил кьван чими тир гьалдиз гъун. Руша яд къуьруьгъуьм авуна. Р. * къуьруьгъуьм хьун гл., вуч къуьруьгъуьм гьалдиз атун. Пичинал алай чивинда авай яд къуьруьгъуьм хьана. Р. КЪЯ 1: * къя [кя] хьун гл., вуж-вуч игьтиятлу хьун. Зун акурла, ам къя хьана. Р. КЪЯ 2 къягъун глаголдин эмирдин форма. Кил. КЪЯГЪУН. КЪЯГЪУН гл., ни вуч; -да, -на; -гъиз, -зава; къя, -гьин, -рай, -мир; къя тавун, къя тахвун, къя хъийимир 1) ничхирар кьадай алат (ракьар) гъазур кьайдадик кутун. Фагъир Эмин, ваз акур кар! Къяна адаз яхъ са ракьар. Е. Э. Къах тIуьр кац. 2) хкажун (япар). "Даниял кIвале ава" лагьай хабарди серсер авур Къазиди япар къяна жузуна: - Я ламран руш, Даниял вучтинди я, и чIавуз итим авачир кIвале авай? Гь. С. КIири Буба. * вил къягъун. Страницы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 |
| |||||||
|
